Đường bộ là sự lựa chọn đầu tiên
Nông sản là một trong những ngành xuất khẩu (XK) quan trọng của Việt Nam, đóng góp tích cực vào kim ngạch XK chung của cả nước, trong đó có nhiều mặt hàng nằm trong nhóm các nước XK lớn trên thế giới như gạo, cà phê, hạt điều, hạt tiêu, cao su...
Năm 2019, kim ngạch XK nông sản của Việt Nam đạt gần 25,5 tỷ USD, có 6/9 mặt hàng XK chủ lực đạt kim ngạch trên 2 tỷ USD, gồm thủy sản đạt 8,54 tỷ USD; rau quả đạt 3,75 tỷ USD; hạt điều đạt 3,29 tỷ USD; cà phê đạt 2,86 tỷ USD; gạo đạt 2,81 tỷ USD, cao su đạt 2,3 tỷ USD.
Tuy nhiên, theo nhiều chuyên gia, XK nông sản của Việt Nam đang đối diện với nhiều khó khăn, thách thức, trong đó hoạt động logistics đối với nông sản đang là một trong những yếu tố khiến nông sản Việt khó phát huy được lợi thế cạnh tranh.
Một trong những nguyên nhân được chỉ ra là do tính chất đặc thù đối với một số loại hàng nông sản như chu kỳ sử dụng ngắn, dễ hư hỏng, có tính thời vụ theo mùa... khiến cho hoạt động logistics nông sản trở nên khó khăn hơn, nhất là trong điều kiện hệ thống logistics của Việt Nam vẫn còn chưa chuyên nghiệp.
Đại diện Cục Xuất nhập khẩu (XNK - Bộ Công Thương) cho rằng, phục vụ vận chuyển hàng nông sản đòi hỏi một quá trình tích hợp từ khâu sản xuất, thu hoạch, chế biến, đóng gói, lưu trữ, vận chuyển và phân phối đến người tiêu dùng cuối cùng.
Doanh nghiệp làm logistics đối với hàng nông sản cần nắm rõ các quy định của từng thị trường tiêu thụ (trong nước, XNK) của khách hàng để đảm bảo cung cấp dịch vụ phù hợp và an toàn thì mới có thể mang lại hiệu quả.
Theo kết quả khảo sát doanh nghiệp (DN) logistics về phương thức vận tải để vận chuyển hàng nông sản và hàng đông lạnh thì đường bộ vẫn là sự lựa chọn hàng đầu đối với các DN chủ hàng do sự linh hoạt, thời gian vận chuyển nhanh và cũng là một phương thức “truyền thống”, đặc biệt là đối với XK sang các thị trường có chung đường biên giới với Việt Nam.
Tiếp đến là đường biển do chi phí thấp, thích hợp với việc XK sang các thị trường xa và với các mặt hàng có tính thời vụ thấp. Cũng theo kết quả này,tỷ lệ sử dụng đường sắt và đường hàng không hiện nay chưa nhiều do chi phí vận chuyển cao, chưa phù hợp với các mặt hàng nông sản giá trị thấp, vận tải đường sắt thiếu kết nối linh hoạt.
Sẽ có thêm nhiều lựa chọn
Trong bối cảnh nền kinh tế bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19, lượng hành khách sụt giảm, các ngành vận tải hàng không, đường sắt chịu tác động nặng nề. Trước tình hình đó, cả ngành đường sắt và ngành hàng không không ngừng nâng cấp cơ sở hạ tầng, nâng cao chất lượng phục vụ, hoàn thiện dịch vụ nhằm đẩy mạnh khai thác vận tải hàng hóa.
Cụ thể, ngành hàng không đã tăng cường chuyển đổi máy bay chở khách thành máy bay chở hàng, tăng năng lực chuyên chở hàng hóa, góp phần đưa cước phí vận tải về mức hợp lý. Ngành đường sắt đã đầu tư nâng cấp chất lượng toa xe, triển khai khai thác vận chuyển container lạnh tự hành, cung cấp dịch vụ vận tải khép kín...
Gần đây, các đoàn tàu hàng liên vận quốc tế sang Trung Quốc đã được đưa vào khai thác với nhiều ưu thế như thời gian vận chuyển được rút ngắn, thủ tục thông quan chính ngạch tại cửa khẩu ga Đồng Đăng - Bằng Tường nhanh chóng và thuận lợi, hàng hóa có thể đi sâu vào nội địa Trung Quốc mà không cần chuyển tải.
Đây là một trong số những dấu hiệu cho thấy phát triển logistisc đang có triển vọng hơn sau dịch Covid-19 do những bước chuyển mình theo thời cuộc. Báo cáo chỉ số thương mại điện tử 2020 của Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam cũng cho thấy, tốc độ phát triển của ngành logistics Việt Nam những năm gần đây đạt khoảng 14-16%, với sự tham gia của khoảng 3.000 DN trong nước và 25 tập đoàn giao nhận hàng đầu thế giới. Tiềm năng phát triển dịch vụ logistics Việt Nam là rất lớn. Trong tương lai không xa, logistics được dự báo trở thành ngành kinh tế quan trọng, có thể đóng góp tới 15% GDP cả nước.
Nhưng lựa chọn logistics cho nông sản Việt vẫn là câu chuyện chưa có lời giải. Bởi theo đại diện Cục XNK, việc chỉ tập trung khai thác vận tải đường bộ trong vận chuyển hàng hóa nông sản XK đã ảnh hưởng nhất định đến năng lực cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam do chi phí vận tải đường bộ khá cao.
Bên cạnh đó tình trạng ùn ứ tại khu vực cửa khẩu do năng lực thông quan tại các cửa khẩu không đáp ứng được lượng hàng hóa xuất khẩu lớn khi vào dịp cao điểm vẫn thường xuyên xảy ra, là minh chứng rõ nhất cho thấy vận chuyển nông sản bằng đường bộ chưa thể là lựa chọn tối ưu.
Do đó, vị đại diện này hy vọng, trong thời điểm hiện nay, khi các ngành tham gia vào lĩnh vực logistics đang đứng trước cơ hội chuyển đổi sẽ đưa ra được những biện pháp tối ưu để cụ thể hóa tiềm năng cho nông sản Việt.
