Quyết định táo bạo
72 năm trước, trong truyện ngắn “Vợ chồng A Phủ”, nhà văn Tô Hoài có câu mô tả cuộc sống của một phụ nữ người Mông khiến bạn đọc thương mãi: “Mỗi ngày Mị không nói, lùi lũi như con rùa nuôi trong xó cửa”.
Hơn nửa thế kỷ sau, tại một số vùng đồng bào dân tộc Mông, đâu đó vẫn còn một số phụ nữ phải cam chịu cuộc sống như vậy. Có người không làm ra tiền để có thể tự mua manh quần tấm áo hay thỏi son. Thậm chí, có người bị chồng đánh đập chỉ vì lấy tiền gia đình chi phí cho vấn đề vệ sinh hàng tháng của phụ nữ.
Cuộc sống bế tắc, tay trắng về kinh tế, bị bạo lực. Một số phụ nữ Mông bỏ nhà sang bên kia biên giới tìm việc, không may bị rơi vào các đường dây mua bán người. Khổ đau chồng chất…
Thực tế này khiến chị Vàng Thị Cầu, Phó Chủ tịch Hội LHPN huyện Đồng Văn (tỉnh Hà Giang), trăn trở. Chị nung nấu suy nghĩ tạo công ăn việc làm cho phụ nữ Mông ở ngay quê nhà. Từ khi còn nhỏ, chị đã được mẹ dạy cách làm ra những chiếc váy trắng, áo trắng bằng sợi lanh, là bản sắc văn hóa truyền thống người Mông. Nhưng nghề dệt lanh đã dần mai một, rất ít người còn biết nghề.
Chị Cầu quyết định dạy nghề cho một số phụ nữ người Mông trong huyện. Từ những hạt nhân này, ngày 23/11/2017, HTX nông nghiệp và dịch vụ tổng hợp thôn Sà Phìn A (tên tiền thân của HTX Lanh Trắng) ra đời.
| |
Chị Vừ Thị Hà (thứ 3 từ trái sang) đại diện Lanh Trắng nhận Giải Khuyến khích tại Chung kết toàn quốc cuộc thi. |
Khởi nghiệp ở thành thị đã khó, khởi nghiệp trên non cao khó hơn gấp trăm lần. Sà Phìn là xã biên giới núi đá chiếm đa số, địa hình phức tạp và bị chia cắt mạnh, độ dốc lớn, độ cao trung bình 1.200m so với mặt nước biển. Khí hậu khắc nghiệt: Nắng hạn, rét đậm rét hại kéo dài, có tháng nhiệt độ xuống dưới 1oC. Sà Phìn là một trong những xã khó khăn nhất huyện, năm 2017 số hộ nghèo chiếm 57,59%, một số khu vực còn chưa phủ sóng truyền thanh và điện thoại.
Thế nhưng với quyết tâm khởi nghiệp thoát nghèo, cần cù chịu khó, Lanh Trắng vẫn kiên cường như cái cây mọc trên vách đá. Tháng 3/2018, mẻ hàng đầu tiên bán ra thị trường. Đến nay Lanh Trắng đã khuyếch trương sang địa bàn các xã khác với 7 Tổ hợp tác (THT), có 47 loại sản phẩm thủ công đậm bản sắc văn hóa dân tộc Mông, phục vụ người địa phương và du khách mua sắm. Một số sản phẩm đã được xuất khẩu.
Tạm biệt quá khứ khổ đau
Thành công của Lanh Trắng không chỉ thể hiện qua số lượng, chất lượng sản phẩm, mà còn ở điểm đặc biệt khác. Những con người, những đôi tay làm ra sản phẩm chính là những mảnh đời đã từng bất hạnh, từng là nạn nhân bạo lực gia đình, mua bán người. Trường hợp chị Sùng Thị Si, Giám đốc điều hành Lanh Trắng, là một ví dụ.
Nhà chị Si ngay gần trụ sở Lanh Trắng. Chồng chị thường say rượu, đánh chửi vợ con. Biết hoàn cảnh, chị Cầu thuyết phục cả vợ lẫn chồng tham gia HTX. Hiệu quả bất ngờ. Có việc làm, có thu nhập, chồng chị Si bớt uống rượu, không còn đánh chửi vợ con, là thành viên tích cực bậc nhất trong HTX, gánh vác những việc nặng nhọc. Chị Si được giao trọng trách Giám đốc điều hành HTX.
Tháng 10/2018, chị Si cùng HTX Lanh Trắng bảo vệ thành công “đề án phát triển các sản phẩm thổ cẩm từ vải lanh tự nhiên”, là 1 trong 5 đề án khởi nghiệp xuất sắc được Trung ương Hội LHPN Việt Nam hỗ trợ vốn mức cao nhất để tiếp tục phát triển.
“Các chị em trong HTX tự tin lên rất nhiều. Có công ăn việc làm, có tiền lo cho con cái, bản thân, cha mẹ. Chồng thấy vợ kiếm ra tiền, cũng không dám đánh mắng nữa. Có cuộc sống dễ chịu hơn, không ai bỏ nhà đi nữa”, chị Si kể.
Chung kết toàn quốc cuộc thi “Phụ nữ khởi nghiệp sáng tạo và chuyển đổi xanh” năm 2024, một lần nữa cái tên HTX Lanh Trắng lại được nhắc đến khi dự án THT thêu dệt thổ cẩm của HTX tại thôn Vần Chải B (xã Vần Chải) do chị Vừ Thị Hà làm tổ trưởng, đã được trao Giải Khuyến khích. Trước đó, tại chung kết cấp vùng khu vực miền Bắc, dự án từng đoạt Giải Nhất.
Khơi dậy đam mê, cống hiến, sự tự tin
Ngày giáp Tết Ất Tỵ, cùng đi với chị Hà xuống Hà Nội nhận giải, lý giải về thành công của Lanh Trắng, Phó Chủ tịch Hội LHPN huyện Vàng Thị Cầu, cũng là người “khai sinh” ra Lanh Trắng, cho biết, HTX đang phát triển ổn định, thu nhập trung bình 9 - 10 triệu/người/tháng; đã lập được 7 THT, 2 trong số đó đoạt giải Phụ nữ khởi nghiệp.
Chị Cầu nói: “HTX và các THT đã góp phần hạn chế tối đa vấn nạn bạo lực gia đình, vấn nạn phụ nữ đi lao động trái phép sang nước ngoài, góp phần giảm nghèo. Khi phụ nữ có việc làm, có thu nhập ổn định, có tiếng nói trong gia đình, thì bạo lực gia đình sẽ giảm rất nhiều. Nhiều thành viên HTX từng là nạn nhân bạo lực gia đình, nên hơn ai hết họ đều hiểu giá trị của việc phụ nữ có công ăn việc làm, có thu nhập; trân trọng hiện tại và nỗ lực cố gắng hơn”.
Từ hiệu quả của HTX Lanh Trắng, càng thấy những quyết sách của Trung ương Hội LHPN Việt Nam là đúng đắn. Tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Hội đã xác định một nhiệm vụ trọng tâm là: “Vận động, hỗ trợ phụ nữ sáng tạo khởi nghiệp, phát triển kinh tế, bảo vệ môi trường”; hoàn thiện, trình Chính phủ phê duyệt và được giao chủ trì đề án “Hỗ trợ phụ nữ khởi nghiệp giai đoạn 2017 - 2025” (Đề án 939).
| |
Chị Vàng Thị Cầu và Vừ Thị Hà (bên phải) tại gian hàng giới thiệu sản phẩm tại Chung kết toàn quốc cuộc thi “Phụ nữ khởi nghiệp”, tháng 10/2024 |
Phó Chủ tịch Hội LHPN Việt Nam, bà Trần Lan Phương, đánh giá, điểm nhấn của đề án là cuộc thi Phụ nữ khởi nghiệp tổ chức hàng năm, đã tạo sức lan tỏa mạnh mẽ trong các tầng lớp hội viên phụ nữ cả nước, khơi dậy đam mê, cống hiến và sự tự tin để chị em vươn lên khởi nghiệp, khẳng định quyền năng kinh tế phụ nữ. Cuộc thi ngày càng nhận được nhiều sự hưởng ứng, năm 2024 nhận được 2.545 dự án, tăng 26% so với 2023, tăng 65% so với 2021.
Phó Chủ tịch Hội LHPN Việt Nam cho biết, Hội sẽ tiếp tục thực hiện đề án các giai đoạn tiếp theo, xây dựng các chính sách toàn diện hỗ trợ phụ nữ khởi nghiệp, để nhân rộng những mô hình hiệu quả thiết thực như HTX Lanh Trắng.