Lần đầu tiên có quy định về hợp tác quốc tế trong thu hồi tài sản

Tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, sáng 24/6, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự án Luật Tương trợ tư pháp về hình sự.

Đại biểu Trần Thị Thu Phước (Đoàn Kon Tum) nhận định, với dự thảo Luật, lần đầu tiên chúng ta đưa ra các quy định về hợp tác quốc tế trong việc thu hồi tài sản. Đây là một bước tiến lớn đáp ứng yêu cầu cấp bách của công tác phòng, chống tham nhũng, rửa tiền. Tuy nhiên, Đại biểu cho rằng các quy định về thỏa thuận chia sẻ tài sản tại khoản 2 và khoản 5 của Điều 32 còn khá chung, chưa tạo ra được một cơ chế đủ rõ ràng, minh bạch để khuyến khích các nước đối tác ưu tiên hợp tác với Việt Nam.

Để giải quyết vấn đề này, Đại biểu đề nghị bổ sung vào Điều 32 về nội dung Chính phủ quy định chi tiết các nguyên tắc, trình tự, thủ tục về thỏa thuận chia sẻ tài sản với nước ngoài trên cơ sở phù hợp với pháp luật của Việt Nam, Công ước Liên hợp quốc về chống tham nhũng và thông lệ quốc tế. Về thực tiễn công tác thu hồi tài sản có yếu tố nước ngoài của chúng ta trong thời gian qua cũng còn rất nhiều hạn chế và gặp nhiều khó khăn. Kinh nghiệm quốc tế cho thấy việc chúng ta có các thỏa thuận rõ ràng về quản lý, sử dụng và đặc biệt là chia sẻ phần tài sản thu hồi được là yếu tố then chốt để thúc đẩy hợp tác. Chúng ta có thể hiểu rằng các nước được yêu cầu cũng phải bỏ ra một nguồn lực không nhỏ để điều tra, xác minh, khởi kiện, phong tỏa tài sản. Do đó, khi có một cơ chế chia sẻ minh bạch, công bằng sẽ là động lực vật chất quan trọng để họ tích cực hỗ trợ cho chúng ta.

Cùng quan tâm, Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (Đoàn Bà Rịa - Vũng Tàu) đánh giá, dự thảo Luật đã có tiến bộ khi quy định rõ phạm vi tịch thu, xử lý tài sản có yếu tố nước ngoài nhưng còn thiếu quy định cụ thể về chia sẻ tài sản bị thu giữ. Thực tiễn xử lý các vụ án rửa tiền, buôn bán ma túy xuyên quốc gia cho thấy tài sản liên quan thường nằm rải rác ở nhiều quốc gia. Nếu không có cơ chế chia sẻ tài sản, Việt Nam sẽ khó thu hồi thiệt hại cho ngân sách và công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm. Do đó, Đại biểu đề nghị Ban soạn thảo xem xét bổ sung 1 khoản riêng về tiêu chí tỷ lệ và UNCA FATF (Lực lượng đặc nhiệm tài chính về chống rửa tiền của Liên hợp quốc).

Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng. (Ảnh: Cổng TTĐTQH)

Đại biểu Hùng cũng đóng góp một số ý kiến về áp dụng nguyên tắc có đi, có lại. Theo đó, Đại biểu đề nghị Ban soạn thảo xem xét, bổ sung về danh mục các quốc gia đã có tiền lệ hợp tác để làm căn cứ áp dụng nguyên tắc có đi có lại; về cơ chế công bố, công khai quyết định từ chối hỗ trợ của nước ngoài để tạo sức ép ngoại giao phù hợp.

Bàn thêm về áp dụng nguyên tắc có đi, có lại, Đại biểu Nguyễn Tạo (Đoàn Lâm Đồng) đề nghị Ban soạn thảo bổ sung chủ thể lấy ý kiến ngoài Bộ Ngoại giao còn có Tòa án nhân dân tối cao và Bộ Công an, vì đây là những cơ quan trực tiếp có liên quan trong hoạt động tư trợ tư pháp hình sự theo hướng: Trong trường hợp cần thiết thì cơ quan Trung ương trong hoạt động tương trợ tư pháp về hình sự lấy ý kiến của Bộ Ngoại giao, Tòa án nhân dân tối cao, Bộ Công an và các cơ quan có liên quan để thống nhất trước khi quy định, bảo đảm chủ quyền lãnh thổ, lợi ích quốc gia và các yêu cầu về chính trị và ngoại giao giữa Việt Nam và nước ngoài.

Tiếp thu, giải trình vào cuối phiên họp về các nội dung mà đại biểu Quốc hội quan tâm, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao Nguyễn Huy Tiến cho biết, có nhiều ý kiến các đại biểu đề nghị mở rộng phạm vi về tương trợ tư pháp hình sự như vấn đề về truy vết tài sản, vấn đề về công cụ phạm tội, giám định kỹ thuật số, dữ liệu điện tử, bảo vệ nhân chứng hoặc thành lập các tổ điều tra chung, trao đổi, đặc biệt là vấn đề thu hồi tài sản.

Làm rõ nội dung thu hồi tài sản, ông Tiến nhấn mạnh, đây là vấn đề rất lớn mà Cơ quan chủ trì soạn thảo đã nghiên cứu và cố gắng bổ sung. Công tác thu hồi tài sản thời gian qua được chúng ta đã làm rất tích cực, ví dụ như hợp tác về tương trợ tư pháp với Singapore trong vụ án Phan Sào Nam. Tuy chúng ta đã kiên quyết và cố gắng nhưng đây là vấn đề rất khó khăn và chúng ta phải kiên trì thực hiện thông qua các hiệp định tương trợ tư pháp về hình sự đã ký kết. Hiện nay, chúng ta đã tiến hành ký kết được trên 30 hiệp định tương trợ tư pháp về hình sự theo nguyên tắc có đi, có lại và đang tiến hành thỏa thuận với nhiều đối tác lớn. Do đó, về đề nghị mở rộng phạm vi, Cơ quan chủ trì soạn thảo sẽ tiếp tục nghiên cứu và có tính toán trong thời gian tới, kể cả trong việc triển khai khi thực hiện ký kết về hiệp định tương trợ tư pháp về hình sự với các đối tác.