Với đồng bào ở Bắc Hà, con ngựa là biểu hiện của sức mạnh, gắn với hình ảnh người đàn ông oai phong, can trường trong cuộc sống. Cũng vì vậy mà nghề nuôi ngựa được mặc định là nghề của đàn ông. Nghề này được “cha truyền con nối qua các thế hệ trong gia đình. Tại các bản làng trên rẻo cao được mệnh danh là “cao nguyên trắng” Bắc Hà, người nắm giữ bí quyết về nghề đua ngựa đều là những người đàn ông thuộc một dòng họ, chẳng hạn dòng họ Sùng của người Mông ở bản Sừ Mần Khang (xã Tả Văn Chư) hay dòng họ Vàng của người Tày ở xã Na Hối.
Ở thôn Sừ Mần Khang, ông Sùng Seo Dùng (54 tuổi) nổi tiếng với nghề nuôi ngựa đua. Hầu như mùa giải năm nào ông Dùng cũng có mặt, trong đó thành tích cao nhất là giải Nhì đua ngựa của tỉnh. Sinh trưởng trong một gia đình người Mông trên núi đá Sừ Mần Khang, khi còn là một đứa trẻ, ông Dùng đã biết bám bờm ngựa chạy khắp thôn, đã biết dắt và điều khiển một con ngựa to cao, dũng mãnh. Hàng chục năm ngồi trên lưng ngựa, Sùng Seo Dùng rèn luyện cho mình kỹ năng điều khiển ngựa thuần thục, cưỡi ngựa không yên trên đường đua nhưng chưa bao giờ ngã.
Theo ông Dùng, biết cưỡi ngựa là một trong những tiêu chí đo lòng dũng cảm, mạnh mẽ, gan dạ của người đàn ông. Chính vì thế ông rèn cho các con mình, nhất là con trai khí chất can đảm bằng việc dạy cách cưỡi ngựa ngay từ khi còn nhỏ. Ông Dùng có 4 người con trai thì cả 4 đều là những tay đua ngựa cừ khôi trong xã. Có những năm tại Giải đua ngựa Bắc Hà, cả 5 bố con ông Dùng đều lần lượt vượt qua vòng loại, trở thành đối thủ của nhau trên đường đua nóng bỏng.
Vùng đất ngựa nổi tiếng nhất Bắc Hà phải kể đến xã Na Hối với những kỵ sỹ dân tộc Tày của dòng họ Vàng nắm giữ bí quyết về đua ngựa. Trong nhiều năm qua, những người anh em họ Vàng thay nhau “thống lĩnh” ngôi vị quán quân giải đua ngựa ở Bắc Hà. Những người đàn ông họ Vàng nhiều lần trở thành đối thủ của nhau trên cùng đường đua ở vòng bán kết, chung kết nhưng họ cạnh tranh công bằng và cũng hỗ trợ chiến thuật giúp nhau về đích, bảo vệ thành công ngôi vô địch. Với họ, làm nài ngựa cũng là một nghề và câu chuyện về đua ngựa luôn mới mẻ, hấp dẫn.
Ngoài công việc kéo xe, thì các chú ngựa còn có thêm công việc “đặc biệt” là lai tạo giống cho đàn ngựa ở Bắc Hà và Si Ma Cai. So với những con ngựa đực khác, chú ngựa này có dáng chuẩn, thân hình cao to, cân đối, màu lông đẹp, lại đang độ sung sức, nên được nhiều chủ ngựa đưa ngựa cái đến phối giống. Tại Bắc Hà, không hiếm những chú ngựa có giá bán cả ngàn đô la.
