Không hạn chế quyền tự ứng cử của công dân
Theo ông Hầu A Lềnh, để trở thành đại biểu Quốc hội (ĐBQH), đại biểu Hội đồng nhân dân (HĐND), trước hết mỗi ứng cử viên phải tôn trọng các tiêu chuẩn của người ĐBQH và đại biểu HĐND được quy định trong các văn bản pháp luật; đồng thời phải thực sự tiêu biểu về năng lực, đạo đức để xứng đáng đại diện cho tiếng nói, nguyện vọng của cử tri cả nước.
Các đại biểu tự ứng cử gửi đơn tới Ủy ban bầu cử các cấp, trên cơ sở đó các Ủy ban bầu cử sẽ xem xét, thống nhất với Ủy ban Mặt trận Tổ quốc (MTTQ) đưa ra các hội nghị hiệp thương để thỏa thuận, thống nhất… Tất cả các khóa bầu cử Quốc hội và HĐND các cấp từ trước đến nay không có sự cản trở gì vì ứng cử là quyền của công dân.
Việc thẩm định hồ sơ đối với người tự ứng cử được thực hiện đồng thời với việc thẩm định hồ sơ của các cá nhân được các cơ quan, đơn vị giới thiệu. Quy trình thẩm định cũng như nhau khi xem xét về các tiêu chuẩn, lịch sử chính trị, những vấn đề liên quan đến pháp luật (nếu có), ý kiến phản ánh của nhân dân, những vấn đề cần phải làm rõ, xác minh...
Ông Hầu A Lềnh khẳng định, Nhà nước không ngăn cản, hạn chế quyền ứng cử của công dân. Nhưng khi công dân ứng cử thì phải tuân thủ các quy định trong luật. Chẳng hạn như phải tham dự các hội nghị cử tri ở nơi cư trú, nơi làm việc. Nếu đạt tỉ lệ cử tri đồng ý thì được giới thiệu ứng cử. Nếu trượt thì do người đó không được cử tri tín nhiệm chứ không phải là do Nhà nước hạn chế hay tước quyền ứng cử.
Đối với việc ứng cử của cán bộ, đảng viên của các cơ quan, đoàn thể,… phải được cơ quan, đơn vị quản lý đồng ý, xác nhận. Khi đã được đơn vị, cơ quan, tổ chức đồng ý giới thiệu ứng cử thì các quy định khác cũng tương tự so với những người ứng cử khác. Đó là phải nộp hồ sơ, kê khai tài sản để nhân dân giám sát, phải tham dự các hội nghị tiếp xúc cử tri nơi cư trú, phải làm rõ và giải trình các vấn đề cử tri nêu về bản thân, về chương trình hành động và cũng phải vận động bầu cử theo các quy định của pháp luật.
Như vậy, những công dân tự ứng cử cũng như những người được cơ quan, đơn vị, tổ chức nhà nước, Đảng giới thiệu đều có những điều kiện như nhau, không bên nào “rộng cửa” hơn bên nào, từ hồ sơ, thủ tục cho đến các hoạt động bầu cử khác.
Theo Nghị quyết số 1185/NQ-UBTVQH của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về dự kiến số lượng, cơ cấu, thành phần ĐBQH khóa XV thì số đại biểu là người ngoài Đảng từ 25-50 đại biểu (tương đương từ 5-10%). Bên cạnh đó, còn có các cơ cấu kết hợp khác như cơ cấu nữ, cơ cấu tuổi trẻ, cơ cấu cán bộ nghiên cứu khoa học, trí thức...
Tuy nhiên, hiện nay, sau hội nghị hiệp thương lần thứ nhất, các địa phương tổng hợp chưa đạt được con số 10%, mà mới được hơn 7%. Như vậy, vẫn “rộng cửa” cho người tự ứng cử tham gia Quốc hội. “Tới đây, trong quá trình hiệp thương cũng như điều chỉnh lần hai, chúng tôi cũng hy vọng là tỉ lệ này tăng lên” - ông Lềnh nói.
Mặt trận Tổ quốc sẽ giám sát chặt chẽ
Vẫn theo ông Hầu A Lềnh, số lượng ĐBQH khóa XV không có gì thay đổi, nhưng cơ cấu ĐBQH có những thay đổi sau khi Luật Tổ chức Quốc hội được sửa đổi năm 2020, đặc biệt là việc tăng ĐBQH chuyên trách.
Luật Tổ chức Quốc hội cũng quy định tỉ lệ 5% ĐBQH là các chuyên gia, nhà khoa học. Điều này có nghĩa là tăng đại biểu chuyên trách là nhà khoa học, chuyên gia để nghiên cứu, tham mưu, đề xuất và thẩm định các dự luật, dự thảo nghị quyết ở Quốc hội.
Khi tăng đại biểu chuyên trách thì đại biểu ở các khối khác sẽ giảm đi. Cụ thể sẽ giảm ĐBQH của khối hành pháp, các cơ quan tư pháp; MTTQ cũng giảm hai đại biểu so với Quốc hội khóa XIV.
Sự điều chỉnh đó phù hợp trong nhiệm kỳ này, bởi không nhất thiết phải đầy đủ đại diện tất cả các bộ, ngành, các cơ quan của Chính phủ tham gia Quốc hội, nhưng rất cần thiết tăng số lượng đại biểu chuyên trách để tham gia nghiên cứu sâu hơn trong quá trình xây dựng pháp luật và thực hiện chức năng của Quốc hội.
Nhắc lại quy định tại Chỉ thị 45/2020 của Bộ Chính trị về việc “không vì cơ cấu mà hạ thấp tiêu chuẩn” của ĐBQH, ông Hầu A Lềnh khẳng định, chỉ đạo của Bộ Chính trị là thông suốt, từ Đại hội Đảng tới bầu cử Quốc hội đã được quan tâm về cơ cấu, thành phần.
Tuy nhiên, không phải vì điều đó mà hạ thấp chất lượng, cho nên vấn đề tiêu chuẩn, chất lượng được đặt lên hàng đầu. Lần này cũng định rõ tiêu chuẩn ĐBQH, trên cơ sở tiêu chuẩn đó trong từng bước, từng hội nghị, các cơ quan, đơn vị đều đã được hướng dẫn việc lựa chọn đại biểu đảm bảo tiêu chuẩn, không có chuyện đại biểu không đủ tiêu chuẩn được giới thiệu.
MTTQ Việt Nam các cấp theo chức năng, thẩm quyền trong luật sẽ tiến hành giám sát quá trình giới thiệu những người ứng cử ở các cơ quan, đơn vị, địa phương để đảm bảo tiêu chuẩn này. “Chúng tôi tin rằng nếu những người ứng cử được giới thiệu đáp ứng được tiêu chuẩn mà Bộ Chính trị đã quy định thì chắc chắn là chất lượng của QH khóa XV sẽ cao hơn nữa” - ông Lềnh tin tưởng.
Theo Nghị quyết số 1185/NQ-UBTVQH14 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, dự kiến tổng số ĐBQH khóa XV là 500 đại biểu. Thành phần ĐBQH ở các cơ quan Trung ương là 207 đại biểu (41,4%) và ĐBQH ở các địa phương là 293 đại biểu (58,6%).
TP Hồ Chí Minh là địa phương có số lượng ĐBQH nhiều nhất, dự kiến có 30 đại biểu; trong đó có 15 đại biểu do Trung ương giới thiệu, 15 đại biểu do địa phương giới thiệu. Tiếp theo là Hà Nội có với 29 đại biểu; trong đó có 15 đại biểu do địa phương giới thiệu và 14 đại biểu Trung ương giới thiệu.
