Nhưng xuôi về thời trẻ của con sông quê, trong tôi chỉ hằn lên những vệt luyến tiếc, như sông tiếc vì mất đi bãi bồi ngô khoai xanh biếc và những hàng dâu tằm đã cùng với muôn cây cỏ dệt thành tấm thảm diệp lục khổng lồ làng quê.
Xuôi về thời tuổi trẻ của sông, tôi cũng tìm thời tuổi nhỏ của mình với bao kỷ niệm êm đềm bên mùa châu chấu, mùa câu nhái và những khúc sáo diều đã trở thành kho tàng của mỗi người xa quê và yêu quê. Tôi cũng đi tìm gương mặt mình trong tuổi hẹn hò, với lần đầu nắm chặt tay người con gái tóc dài hái dâu mắt biếc.
Rồi cũng tự hỏi lòng những vẻ đẹp ấy có được là từ đâu, nếu không phải chính là con sông đã oằn mình cõng nắng, cõng mưa để nuôi cho đồng điền bờ bãi và cỏ cây mùa màng. Nội tôi bảo, sông còn có công thắp lên niềm hy vọng và giúp se duyên cho những mối tình thủy chung lãng mạn của trai gái đôi bờ.
Như bến Đông Dài, nơi năm nào cũng có vài đám rước dâu đi qua khi trai gái đôi bên qua cuộc tìm hiểu đã kết thành những cuộc trầu cau. Tuy là hai xã khác nhau với nền nếp sinh hoạt khá khác nhau, nhưng đôi bên đoàn kết thắm đượm và có những đôi bạn khăng khít hơn nửa thế kỷ.
Mưa không đủ làm tôi nhẹ lòng, khi ngồi trầm tư bên bến Đông Dài, nước sông hắt lên mùi khó chịu vì ô nhiễm. Tôi thấy bến buồn đến nao lòng. Con thuyền - vốn đã đón đưa biết bao người sang sông, chứng kiến và góp mặt vào việc đưa đón biết bao đôi trai gái thành vợ thành chồng, giờ nằm bơ vơ trong cái lạnh của mưa hè. Phải chăng bến đang trầm tư vì dòng đời đổi thay nên con nước cũng đổi thay? Hay sông không vui vì nhiều vạt bãi bồi mấy năm trước bị lò gạch gặm nham nhở, nay chưa được dọn dẹp vẫn bề bộn như những nỗi buồn?
Thơ ông nội ngày xưa đẹp nhưng nhiều lắm trăn trở. Ông dạy phải yêu sông. Khi yêu sông chúng ta cũng yêu từng bãi bồi, nhành cây, con thuyền, mặt nước. Yêu sông, chúng ta cũng yêu cá sống trong nước, yêu người thuyền chài, những mùa trăng vui trai gái bên bờ hát đối đáp. Chúng ta cùng lan tỏa tình yêu.
Ông cũng dặn rằng, khi biết yêu những điều nhỏ bé, chúng ta sẽ biết trân trọng và vươn tới những điều lớn lao hơn. Phải đến mãi sau này tôi mới hiểu được lời ông sâu xa. Hỏi sông, hỏi gió hay hỏi trăng sao trên trời, chúng ta không đợi câu trả lời. Chúng ta có sự thấu hiểu và nhận biết từ trong quả tim biết xúc động và biết yêu cái đẹp.
Chúng ta sẽ biết sông đang cần gì và trả nghĩa cho sông. Cũng như khi tắm trên sông là thừa hưởng dòng nước mát, vậy đừng chỉ biết lấy đi mà không biết cho lại. Cách đáp lại sông là đừng để sông phải ô nhiễm, phải buồn đau.
