Áp lực “tạm dừng đến trường, không dừng học”
Phương châm “tạm dừng đến trường, không dừng học” do đại dịch COVID-19 buộc phải áp dụng 2 năm qua vừa là áp lực, vừa là động lực thúc đẩy việc ứng dụng khoa học công nghệ nhằm duy trì chất lượng giảng dạy - học tập, quản trị đối với học sinh, vừa đảm bảo an toàn, an ninh, kết nối nhà trường - phụ huynh. Đây là cơ hội để giáo viên, học sinh nhanh chóng chuyển đổi từ một mô hình dạy học truyền thống thuần túy sang mô hình dạy học trên nền tảng số; cơ sở giáo dục áp dụng chuyển đổi số trong quản lý và vận hành trường học theo định hướng thông minh.
Ông Tô Hồng Nam, Phó Cục trưởng Cục CNTT - Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD-ĐT), nhấn mạnh: “Chuyển đổi số là xu hướng tất yếu và đang diễn ra rất nhanh trên mọi lĩnh vực và ngành nghề. Chính phủ và Bộ GD-ĐT đã đặt mục tiêu giáo dục phải đi tiên phong trong lĩnh vực chuyển đổi số, thậm chí là cần phải đi trước cả y tế. Ứng dụng công nghệ phải mang lại hiệu quả, nâng cao năng suất cho giảng dạy và học tập, tránh việc sa đà vào việc trình diễn công nghệ mà không thiết thực…”.
Để thích ứng với giai đoạn đại dịch này, một số trường học triển khai thành công các giải pháp công nghệ vào giảng dạy. Trong năm học 2021 - 2022, Trường Phổ thông song ngữ liên cấp Wellspring Hà Nội, Hệ thống giáo dục Sky-line Đà Nẵng và Trường THPT Võ Thành Trinh, tỉnh An Giang đã được nhận danh hiệu “Trường học điển hình Microsoft toàn cầu” nhờ việc chuyển đổi số và ứng dụng xuất sắc công nghệ để nâng cao kết quả học tập và giảng dạy.
Bà Tuệ Minh, Tổng Hiệu trưởng trường Wellspring, cho biết: “Trường học điển hình Microsoft” là danh hiệu đáng tự hào ghi nhận những nỗ lực của chúng tôi khi triển khai phương pháp giảng dạy lấy học sinh làm trung tâm và trang bị cho học sinh thành thạo các kỹ năng công nghệ cần thiết khi bước vào thời đại 4.0. Trong năm học nhiều thách thức vừa qua, Wellspring đã nhanh chóng chuyển đổi sang hình thức học online mà không gặp gián đoạn nào, mang lại hiệu quả học tập ấn tượng cho học sinh. Đây là điểm khởi đầu cho chặng đường tiên phong chuyển đổi số giáo dục với những mục tiêu toàn cầu mới”.
Để có được hành động quyết liệt trong chuyển đổi số, Bộ trưởng Bộ GD-ĐT Nguyễn Kim Sơn cho rằng, cần phải thấy hết tiện ích, lợi thế của chuyển đổi số, từ đó có hướng cho những tiện ích, lợi thế được thể hiện. Với giáo dục, đó là quản trị tốt hơn, người dạy thuận tiện hơn, việc học chất lượng hơn. “Nếu thực hiện tốt, đây sẽ là cú hích làm thay đổi tư duy giáo dục, quản trị giáo dục, thay đổi nghề nghiệp của người dạy và hoạt động của người học, hướng tới giải quyết những vấn đề mang tính bền vững, lâu dài trong ngành giáo dục”, Bộ trưởng nhấn mạnh.
Bộ trưởng đề cập một số vấn đề “khó” khi triển khai chuyển đổi số giáo dục: cơ sở hạ tầng, trang thiết bị; kết nối, chia sẻ dữ liệu; nhận thức, tư duy, năng lực, văn hóa số; sự chuẩn bị của thể chế, hệ thống văn bản quản lý điều hành; vấn đề tài chính. Tuy nhiên, theo Bộ trưởng, chuyển đổi số là đột phá, vì vậy, sẽ phải từng bước khả thi hóa từng nội dung, mục tiêu đặt ra.
Không chỉ bậc học phổ thông, cả nước hiện đã có khoảng 150 cơ sở giáo dục đại học chuyển hình thức giảng dạy từ trực tiếp sang trực tuyến để phòng chống dịch. Thạc sĩ Phùng Quán, Trưởng phòng Thông tin - Truyền thông, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên (Đại học Quốc gia TP.HCM), cho hay, từ khi dịch bệnh xuất hiện thì các trường đại học cũng bắt đầu thay đổi cách giảng dạy của mình, đặc biệt là giảng dạy trực tuyến. Các giảng viên trong trường đại học phải thay đổi cách soạn bài, giảng dạy…. Phương thức quản lý cũng thay đổi và trở thành một phần của quá trình chuyển đổi số.
“Chuyển đổi số là khi tất cả các hoạt động đều làm từng bước, từng bước một. Hiện nay chúng ta đang làm từng phần nhỏ của nó như số hóa bài giảng điện tử, thư viện điện tử. Hình thức dạy và học trực tuyến cần có sự đầu tư đồng bộ về cả phần mềm, thiết bị, con người”, Thạc sĩ Phùng Quán nhấn mạnh.
Cần hành lang pháp lý rõ ràng
Ông Tô Hồng Nam cho biết, trong 2 năm vừa qua, ngành GD-ĐT đã ghi nhận tỷ lệ HS học trực tuyến đạt 80% trên cả nước. Năng lực số của đội ngũ giáo viên đã gia tăng đáng kể thông qua việc sử dụng thành thạo, hiệu quả và sáng tạo các giải pháp công nghệ phục vụ giảng dạy. Nhiều trường học đã sớm đầu tư hệ sinh thái số từ việc dạy và học trực tuyến đến hệ thống quản trị không giấy tờ và tổ chức bài bản các lớp tập huấn nâng cao kỹ năng số cho cán bộ nhân viên và thầy cô. Trong năm 2022, Bộ sẽ xây dựng một số chính sách nhằm thúc đẩy tiến trình chuyển đổi số ngành giáo dục.
Mới đây Bộ GD-ĐT đã tổ chức hội thảo về chuyển đổi số trong GD-ĐT với sự kết nối tại 63 Sở GD-ĐT và các cơ sở giáo dục, đào tạo trong cả nước. Đại diện các Sở GD-ĐT và các cơ sở giáo dục đều khẳng định chuyển đổi số trong lĩnh vực GD-ĐT là nhu cầu cấp thiết. Hai năm qua nhiều cơ sở giáo dục, nhiều địa phương phải tạm dừng dạy học trực tiếp, chuyển sang dạy trực tuyến, gặp nhiều khó khăn như: trình độ công nghệ thông tin của các giáo viên không đồng đều; hạ tầng công nghệ thông tin ở nhiều địa phương còn khó khăn để phục vụ cho quá trình chuyển đổi số; các căn cứ pháp lý chưa đầy đủ, rõ ràng…
Chính vì thế, hầu hết lãnh đạo các trường cho rằng, việc xây dựng bộ tiêu chí, chỉ số đánh giá chuyển đổi số trong các cơ sở GD-ĐT là hết sức cần thiết. Các chỉ số này sẽ là căn cứ để thúc đẩy chuyển đổi số ở các cơ sở giáo dục; đồng thời, chỉ ra điểm mạnh cần phát huy, điểm hạn chế cần khắc phục và cung cấp thông tin hỗ trợ các cơ sở giáo dục. Bộ chỉ số sẽ giúp các cơ sở GD-ĐT tiết kiệm được rất nhiều thời gian để thực hiện công cuộc chuyển đổi số trong hoạt động của mình.
Xây dựng bộ chỉ số đánh giá mức độ chuyển đổi số trong các cơ sở giáo dục, đào tạo là thước đo để các nhà trường, các cơ quan quản lý giáo dục có định hướng để đầu tư, thúc đẩy giáo dục. Quan trọng nhất trong việc xây dựng chỉ số đánh giá chuyển đổi số trong giáo dục là phải mang lại được lợi ích cho người học.
Theo GS Nguyễn Minh Thuyết, trong dự thảo đề án cần cân nhắc thêm về chỉ tiêu hài lòng của người học, cơ sở giáo dục đối với việc triển khai ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong từng nhà trường; cần xác định khung thời gian hoàn thành các nhiệm vụ cụ thể và đặc biệt cần coi trọng sửa đổi, bổ sung văn bản quy phạm pháp luật để bắt tay làm ngay, đảm bảo hành lang cho việc triển khai thực hiện.
