Tăng vọt tỷ lệ nhiễm trong giới trẻ
Nhờ những thành tựu trong phòng, chống HIV/AIDS, đặc biệt, với việc triển khai rộng khắp dự án dự phòng thế hệ mới PrEP (viết tắt của Pre-Exposure Prophylaxis hay dự phòng trước phơi nhiễm HIV) miễn phí và đẩy mạnh truyền thông, tỷ lệ lây nhiễm HIV từ mẹ sang con đã giảm rõ rệt, tỷ lệ lây nhiễm trong nhóm đối tượng nghiện, hút chích ma tuý và gái mại dâm cũng giảm mạnh.
Tuy nhiên, theo Cục Phòng, chống HIV/AIDS - Bộ Y tế, thực tế đã và đang ghi nhận sự gia tăng đột biến số người nhiễm trong nhóm (nam quan hệ đồng giới) MSM, cũng như xu hướng trẻ hoá độ tuổi nhiễm bệnh. Theo ghi nhận, tỷ lệ nhiễm HIV trong độ tuổi dưới 30 chiếm tới 50% số người nhiễm HIV được phát hiện năm 2020, chủ yếu ở độ tuổi trẻ, đặc biệt là công nhân các khu công nghiệp và học sinh, sinh viên, cá biệt có tỉnh chiếm đến 80% tổng số trường hợp nhiễm HIV được phát hiện.
ThS. Hoàng Thanh Hải - Phòng Quản lý Truyền thông đối ngoại - Chương trình PEPFAR cho biết, nguyên nhân chính dẫn tới việc gia tăng lây truyền HIV trong nhóm người trẻ và MSM hiện nay là do đặc trưng của nhóm này và tâm lý e ngại trước thái độ kỳ thị của cộng đồng đã khiến những người nhiễm HIV thuộc nhóm MSM khó chia sẻ, cũng như tiếp cận các thông tin, dịch vụ y tế cần thiết.
Xã hội hóa hoạt động điều trị
Theo ThS. Hoàng Thanh Hải, những năm qua, Cục Phòng, chống HIV/AIDS đã phối hợp cùng PEPFAR và các tổ chức cộng đồng đẩy mạnh triển khai nhiều hoạt động dịch vụ trợ giúp người bệnh. Trong đó, dịch vụ xét nghiệm HIV Recency test đã được triển khai tại 28 tỉnh, thành trên cả nước, thuốc dự phòng thế hệ mới PrEP được cấp phát miễn phí; Hoạt động điều nghiện các chất dạng thuốc phiện được duy trì và đổi mới; Các dịch vụ kiểm soát HIV/AIDS trong trại giam và trại tạm giam được chú trọng…
Bên cạnh đó, Cục Phòng, chống HIV/AIDS cũng phối hợp với các cơ quan, ban, ngành thành công trong hoạt động xã hội hoá thuốc điều trị HIV, góp phần giảm gánh nặng kinh tế cho người bệnh. Hiện nay, số bệnh nhân HIV điều trị ARV được hưởng bảo hiểm y tế là 67.022 người. Cùng với bảo hiểm y tế, y tế tư nhân được huy động trong các dịch vụ phòng, chống HIV/AIDS nhằm giảm tải cho cơ sở y tế công và tạo điều kiện cho bệnh nhân thuận lợi tiếp cận điều trị.
Phòng khám đa khoa ngoại trú quận Nam Từ Liêm, Hà Nội là cơ sở quen thuộc với nhiều bệnh nhân HIV tại Hà Nội. Giám đốc Phòng khám Nguyễn Thị Thu Trang chia sẻ, mặc dù phòng khám chỉ có 9 y, bác sĩ nhưng hiện đang chăm sóc tới 1.691 bệnh nhân, trong đó 99,8% bệnh nhân có bảo hiểm y tế. Từ đầu năm 2022 tới nay, phòng khám đã tư vấn, xét nghiệm và phát hiện 160 trường hợp nhiễm HIV mới, điều trị Methadone cho 332 bệnh nhân, sàng lọc và điều trị viêm gan B, C cho 1.100 bệnh nhân...
Ông Nguyễn Hải Bằng - Chủ tịch HĐQT Phòng khám Đa khoa Biển Việt cho biết, từ đầu năm 2022 đến nay, Phòng khám đã cung cấp dịch vụ xét nghiệm HIV, viêm gan B, C cho khoảng 1.000 bệnh nhân, tiếp nhận 630 bệnh nhân PrEP mới. Ngoài ra, phòng khám có chuyên gia tư vấn hoocmon, tâm lý phù hợp với cộng đồng đa dạng giới (LGBT), triển khai nhiều hoạt động truyền thông, nâng cao nhận thức về HIV/AIDS.
Tăng cường phòng, chống HIV/AIDS trong thanh niên
Theo số liệu Tổng điều tra dân số năm 2021, tỷ lệ hiểu biết toàn diện về dự phòng lây nhiễm HIV ở nữ 15 - 24 tuổi chỉ chiếm 39,8%, ở nam độ tuổi này là 48,7%; tỷ lệ có thái độ phân biệt đối xử với HIV ở nữ 15 - 24 tuổi là 36,6%, ở nam độ tuổi này là 39,7%. Ngay cả với những người có trình độ cao đẳng, đại học trở lên, tỷ lệ hiểu biết toàn diện về dự phòng lây nhiễm HIV cũng chỉ đạt ở 39,8% đối với nữ, và 48,7% đối với nam.
Trước tình hình dịch bệnh HIV/AIDS đang gia tăng mạnh trong nhóm trẻ, năm 2021, Bộ Y tế, Cơ quan thường trực Phòng, chống HIV/AIDS của Ủy ban Quốc gia phòng, chống HIV/AIDS và phòng, chống tệ nạn ma túy, mại dâm đã có văn bản gửi Bộ Giáo dục và Đào tạo và Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam về việc tăng cường phòng, chống HIV/AIDS ở trường học và các khu công nghiệp.
Theo đó, để nâng cao kiến thức, thái độ, thực hành về HIV/AIDS cho thanh viên, Bộ Y tế cho rằng, cần có sự góp sức của đoàn thanh niên các cấp trong việc chủ động triển khai các hoạt động truyền thông phù hợp với điều kiện của từng đơn vị mình, thông qua các kênh truyền thông trực tiếp và gián tiếp, đặc biệt qua mạng internet.
Thực tế, các kế hoạch và chương trình hành động đã được xây dựng và triển khai tại một số trường học và các khu công nghiệp ở các tỉnh, thành phố có tình hình dịch gia tăng như: Bình Dương, Đồng Nai, Long An, Hải Phòng... Tuy nhiên, các hoạt động này đang dừng ở dạng mô hình, thí điểm và có nguồn kinh phí tài trợ, chưa trở thành các hoạt động chủ động thường xuyên, liên tục ở các tỉnh, thành phố trên toàn quốc.
