Phát huy vai trò của 'thương lái' trong chuỗi giá trị ngành hàng lúa gạo

Có thể thấy, trong chuỗi ngành hàng lúa gạo, thương lái đóng vai trò quan trọng sau mỗi mùa vụ. Thương lái giúp các công ty lương thực có thể tiếp cận mua lúa tươi tại ruộng cho người dân trồng lúa, qua đó, giải được bài toán vận chuyển cho người nông dân cũng như giải quyết khâu phơi sấy sau khi thu hoạch lúa.

Theo TS. Trần Minh Hải - Phó Hiệu trưởng Trường Chính sách công và Phát triển nông thôn, đa phần người trồng lúa thích mua bán với thương lái hơn so với Hợp tác xã hoặc doanh nghiệp. Nguyên nhân là vì tính linh hoạt trong quá trình thỏa thuận mua bán, đơn giản chỉ là thuận mua vừa bán và đặc biệt là người trồng lúa được nhận tiền ngay sau khi bán lúa.

Đồng thời, doanh nghiệp cũng thích mua lúa thông qua thương lái vì đỡ phải ứng tiền trước cho người trồng lúa trong thời gian dài. Tuy nhiên, thực tế thời gian qua, sự liên kết giữa thương lái và nông dân bộc lộ nhiều hạn chế và nhiều bất cập, đôi lúc trở thành vấn đề vướng mắc trong khâu tiêu thụ giữa thương lái với người sản xuất lúa, mà nguyên nhân là do một bộ phận thương lái dùng “mánh khóe” để ép giá người trồng lúa.

TS Trần Minh Hải cho rằng, thương lái “cần được có giấy chứng nhận hành nghề”, được đăng ký hành nghề để giúp người dân phân biệt được thương lái tốt và thương lái chưa tốt. Đồng thời, cần có cơ chế khuyến khích tập hợp thương lái vào các nhóm, câu lạc bộ trên cơ sở tự nguyện. Theo đó để thương lái cùng trao đổi kinh nghiệm, kỹ thuật trong bảo quản, vận chuyển, chế biến, nhằm tránh tình trạng mua bán nông sản kém chất lượng hay trục lợi, cấu kết, gây chia rẽ, tác động tiêu cực đến giá cả.

Cùng thảo luận về vai trò của thương lái trong chuỗi giá trị ngành hàng lúa gạo, ông Võ Quốc Trung – Cán bộ kỹ thuật Trung tâm khuyến nông tỉnh Sóc Trăng cho biết: Hiện số lượng doanh nghiệp kinh doanh trong lĩnh vực chế biến, xuất khẩu lúa gạo có nhà máy đặt trên địa bàn tỉnh còn khá khiêm tốn so với tổng sản lượng 2,1 triệu tấn lúa gạo hàng năm của tỉnh. Tuy nhiên, thông qua sự linh hoạt trong việc điều tiết cung cầu tiêu thụ lúa gạo của hệ thống thương lái, nên địa phương đã không xảy ra tình trạng “giải cứu” lúa gạo như một vài nông sản khác.

Phát biểu tại hội thảo, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn Trần Thanh Nam nhấn mạnh: Việc gắn thương lái vào chuỗi liên kết giá trị ngành hàng lúa gạo là điều cần thiết. Đồng thời, khi thương lái tham gia vào chuỗi ngành hàng lúa gạo sẽ làm gia tăng 20% giá trị. Tuy nhiên, để tránh tình trạng người nông dân bị ép giá, tôi cho rằng thương lái nên làm luôn khâu cung cấp đầu vào, cung cấp phương tiện cơ giới khai thác lúa thay cho “cò lúa”. Bởi, khi thương lái thông qua “cò lúa” để tìm đến người trồng lúa hoặc để tìm thuê phương tiện cơ giới, thì các chi phí phát sinh sẽ được thương lái trừ vào giá mua lúa.

Theo Thứ trưởng Trần Thanh Nam, thương lái là lực lượng đóng vai trò quan trọng giúp gia tăng giá trị trong chuỗi liên kết lúa gạo. Do đó, Thứ trưởng Trần Thanh Nam đề nghị trong thời gian tới, Hiệp hội Lương thực Việt Nam và Hiệp hội Ngành hàng lúa gạo Việt Nam cần nghiên cứu, tham mưu cho Bộ các cơ chế khuyến khích lực lượng thương lái tham gia vào chuỗi liên kết giá trị ngành hàng lúa gạo.