Những con số đáng lưu ý
Tổng Thư ký, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Nguyễn Hạnh Phúc cho biết, tiêu chí lựa chọn nội dung giám sát phải là vấn đề bức xúc, nổi lên ở tầm vĩ mô hoặc ảnh hưởng lớn đến đời sống kinh tế - xã hội, được đại biểu Quốc hội, cử tri và nhân dân quan tâm; gắn với việc xây dựng, thi hành pháp luật.
Tính đến ngày 23/3/2019, Tổng Thư ký Quốc hội đã nhận được văn bản trả lời của 77 cơ quan với 183 nội dung kiến nghị, đề xuất nội dung chuyên đề giám sát. Trên cơ sở dự kiến số lượng, tiêu chí lựa chọn và nghiên cứu kiến nghị, đề xuất của các cơ quan, Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) đề nghị Quốc hội xem xét, quyết định 1 trong 2 chuyên đề: Chuyên đề 1: Việc thực hiện chính sách, pháp luật về phòng, chống xâm hại trẻ em (dự kiến giao Ủy ban Tư pháp chủ trì về nội dung). Chuyên đề 2: Việc thực hiện các Hiệp định thương mại tự do (FTA) mà Việt Nam là thành viên (dự kiến giao Ủy ban Đối ngoại chủ trì về nội dung).
Đồng tình với chuyên đề 1, ĐB Tô Văn Tám (Kom Tum) cho biết, trẻ em chiếm 1/4 dân số thế giới. Việc bảo vệ, chăm sóc, giáo dục, đảm bảo quyền trẻ em được sống an toàn, hạnh phúc là đảm bảo cho tương lai phát triển bền vững của đất nước.
Tuy nhiên, ĐB bày tỏ lo lắng trước tình trạng bạo lực trẻ em, xâm hại tình dục trẻ em. “Thống kê cho thấy, từ năm 2011- 2015 có 5.300 vụ xâm hại tình dục được phát hiện và xử lý; năm 2018 có 1.269 vụ xâm hại tình dục trẻ em được phát hiện và xử lý, đó chỉ là phần nổi của tảng băng chìm”, ĐB Tám dẫn chứng.
Cũng theo ĐB Tám, một khảo sát cho thấy khoảng 1,75 triệu trẻ em chưa đến tuổi trưởng thành phải làm việc nặng nhọc hoặc làm việc trong điều kiện độc hại với mức lương rẻ mạt, phải làm việc trong môi trường không đảm bảo sức khỏe và thời gian làm việc bị ép từ 11-12 tiếng, thậm chí 16 tiếng/ngày. Ngoài ra, trẻ em còn là nạn nhân của buôn bán người, bị bỏ rơi, sát hại.
Cùng quan điểm, ĐB Triệu Thị Thu Phương (Bắc Kạn) cũng bày tỏ lo ngại về vấn đề bảo vệ trẻ em hiện nay. “Đáng chú ý, trẻ em bị xâm hại tình dục bởi người thân trong gia đình chiếm tỷ lệ cao với 21,3%; gần 60% số trẻ em bị xâm hại bởi người quen, hàng xóm, ước tính khoảng 68,4% trẻ em từ 1 đến 14 tuổi phải chịu ít nhất một hình phạt về thể chất hoặc tâm lý bởi các thành viên trong gia đình”, ĐB phân tích và cho biết những số liệu trên chỉ là phần nổi của tảng băng chìm, vì nhiều trường hợp trẻ em bị xâm hại nhưng do gia đình e ngại không tố giác.
Theo ĐB Phương, một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên là do công tác bảo vệ trẻ em ở nhiều nơi chưa được quan tâm đúng mức, kịp thời, không ít trẻ em vẫn chưa nhận được sự chăm sóc, giáo dục, bảo vệ cần thiết nên bị xâm hại cả về thể xác lẫn tinh thần; nhiều vụ việc, hành vi xâm hại trẻ em chưa được phát hiện, ngăn chặn kịp thời, có vụ việc xử lý chưa nghiêm; văn bản quy phạm pháp luật còn có những “khoảng trống” nhất định, còn thiếu các quy định triển khai chính sách về bảo vệ trẻ em; thiếu đội ngũ cán bộ làm công tác trẻ em và còn thiếu sự quan tâm, giám sát của các cơ quan dân cử.
Nâng cao chất lượng và hiệu quả giám sát
ĐB Nguyễn Thanh Hồng (Bình Dương) cho rằng, cần truyền thông tốt hơn nữa trong quá trình Quốc hội giám sát tại địa phương vì thực tế việc truyền thông chưa tương xứng với cuộc giám sát tối cao của Quốc hội. Cùng với đó, trên thực tế khi xuống địa phương có những đoàn rất lớn, số lượng xe trên chục chiếc, nhưng hiệu quả không cao.
ĐB Lê Thanh Vân (Cà Mau) nhận định, công cụ hỗ trợ cho hoạt động giám sát tối cao của Quốc hội còn khiêm tốn, việc huy động các chuyên gia, phương tiện, thậm chí trưng cầu giám định để làm rõ những vấn đề nghi vấn mà các vị ĐBQH nêu ra để hỗ trợ cho việc đánh giá chính xác diễn biến thực tiễn trong việc thực thi chính sách pháp luật còn yếu.
“Ví dụ khi chúng ta xem xét sự tác động của chính sách pháp luật đối với đất đai đô thị thì các thành viên đoàn giám sát chỉ có thể tiếp cận các báo cáo mà những vấn đề chuyên sâu trong đánh giá về khung giá đất cần thiết phải trưng dụng các chuyên gia chuyên ngành, thậm chí các chuyên gia bên ngoài, để đánh giá cho sát, chúng ta làm điều này còn rất hạn chế”, ĐB Lê Thanh Vân nói.
Dẫn kinh nghiệm của mình, ĐB Nguyễn Anh Trí (Hà Nội) cho biết, đến chỗ nào mà ở đó địa phương chuẩn bị tốt thì đoàn giám sát biết được nhiều hơn, kết luận của đoàn giám sát tốt hơn. Còn chỗ nào họ không muốn nói thì rất khó biết.
Chẳng hạn, khi đặt câu hỏi ở địa phương có phổ biến tình trạng người Việt Nam lấy tên của mình nhưng mua đất, mua dự án cho nước ngoài không, thường họ chỉ mỉm cười bảo “có”, nhưng bao nhiêu thì không biết. “Nhưng tôi biết chắc chắn họ biết, nhưng không nói”, ĐB Trí nói và đề nghị các địa phương, các bộ, ngành phải hợp tác nghiêm túc và đầy đủ hơn khi Quốc hội giám sát.
