Tỷ lệ nội địa hoá còn thấp
Theo Bộ Công Thương, dù đã đạt được một số kết quả nhất định trong quá trình phát triển, công nghiệp hỗ trợ cho ngành ô tô Việt Nam vẫn còn rất nhiều hạn chế. Trong đó, tỷ lệ nội địa hoá (NĐH) đối với xe cá nhân đến 9 chỗ ngồi còn rất thấp. Đến nay mới đạt bình quân khoảng 7% - 10%, thấp hơn rất nhiều so với mục tiêu đề ra (tỷ lệ NĐH sẽ khoảng 30% - 40% vào năm 2020). Tỷ lệ này cũng thấp hơn nhiều so với các quốc gia trong khu vực như Thái Lan, Indonesia và Malaysia.
Do đó, để hiện thực hóa mục tiêu tăng tỷ lệ NĐH, điều quan trọng nhất là tăng sản lượng. Nhưng để tăng sản lượng, trước hết phải giải được bài toán dung lượng thị trường. Theo dự báo của ông Phạm Văn Dũng, Tổng Giám đốc Ford Việt Nam, nhiều khả năng năm 2022, thị trường Việt Nam sẽ đạt sản lượng 500.000 xe - đây là một sản lượng đáng kể bởi đã gấp đôi thị trường Philippines và tiệm cận gần thị trường Thái Lan.
Như vậy, bài toán dung lượng thị trường có thể sẽ được giải quyết trong năm 2022. Tuy nhiên, theo đánh giá, đến thời điểm này, quy định về NĐH, độ rời rạc của linh kiện mà Việt Nam đang áp dụng để tính tỷ lệ NĐH không còn phù hợp với thông lệ quốc tế cũng như cách tính của các Hiệp định thương mại tự do (FTA) mà Việt Nam tham gia.
Một chuyên gia ngành ô tô giải thích, trong khi thế giới đang tính tỷ lệ NĐH theo tỷ lệ phần trăm về giá trị linh kiện sản xuất trong nước thì Việt Nam lại vẫn ngồi… đếm theo số lượng cụm linh kiện, chi tiết được sản xuất trong nước cung cấp cho mỗi dòng xe ô tô. Chính vì cách tính này mà nhiều năm nay, tỷ lệ NĐH ô tô không tăng, dù giá trị thu được từ mỗi chiếc xe ô tô bán ra thị trường đều tăng.
20 năm vẫn chưa sửa
Ông Đỗ Thắng Hải, Thứ trưởng Bộ Công Thương cũng cho rằng, cách tính tỷ lệ NĐH theo cụm chi tiết được sản xuất trong nước áp dụng 20 năm qua không còn phù hợp với thực tế và các FTA đã ký.
Ví dụ, cùng là bộ ghế, có mẫu xe dùng ghế chỉnh cơ, vỏ bọc bằng nỉ, nhưng cũng có mẫu xe dùng ghế điều chỉnh bằng điện, vỏ bọc da, có hệ thống sưởi... Hai loại ghế này có công nghệ, chất liệu và giá thành khác nhau (dẫn đến giá trị đóng góp cho một chiếc xe khác nhau) nhưng vì cùng là ghế ôtô và quy định của Việt Nam nên cũng chỉ được tính là 1 cụm linh kiện NĐH.
Cách tính này sẽ khiến các DN sản xuất khó được hưởng mức thuế nhập khẩu ưu đãi 0% nếu tính tỷ lệ NĐH nội khối, như với ASEAN là 40%. Điều này sẽ gây khó cho DN lắp ráp ô tô nếu muốn xuất xe sang các thị trường cùng khu vực cũng như các thị trường trong cùng FTA
Ngoài ra, theo ông Hải, quy định về việc “linh kiện nhập khẩu phải đi theo cụm, đi kèm nhiều chi tiết khác nhau có cùng nơi xuất xứ” mới được hưởng các ưu đãi liên quan cũng không còn phù hợp với thực tế hiện nay. Bởi trong bối cảnh hội nhập, các DN có thể lựa chọn nhập khẩu từng chi tiết của cụm linh kiện ở các thị trường đã được gỡ bỏ thuế quan để có được giá thành sản xuất tối ưu. Do đó, việc thay đổi cách tính mức độ rời rạc của linh kiện theo chi tiết nhỏ, thay vì quy định "cứng" về mức độ rời rạc của linh kiện, sẽ tối ưu hoá chi phí sản xuất, phù hợp thực tế.
Được biết, Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) đã có Dự thảo tờ trình về việc ban hành Thông tư bãi bỏ một số văn bản quy phạm pháp luật quy định về phương pháp xác định tỷ lệ NĐH đối với ô tô và mức độ rời rạc của các linh kiện ô tô nhập khẩu.
Theo tờ trình này, Bộ KH&CN đã đề xuất sửa đổi, bổ sung các quy định về phương pháp xác định tỷ lệ NĐH đối với ô tô và mức độ rời rạc của các linh kiện ô tô nhập khẩu do các quy định được ban hành trước đây đã không còn phù hợp với thực tế hiện hành cũng như hết căn cứ pháp lý để áp dụng.
Thứ trưởng Bộ Công Thương Đỗ Thắng Hải - khẳng định, là cơ quan quản lý nhà nước lĩnh vực công nghiệp, sản xuất ôtô, Bộ Công Thương sẽ cùng Bộ KH&CN chỉnh sửa các quy định này.
Một chuyên gia ngành ô tô cho rằng, nếu cách tính tỷ lệ NĐH được thay đổi chắc chắn tỷ lệ NĐH ô tô của Việt Nam sẽ thay đổi, bởi các công nghệ cũng như vật liệu phục vụ sản xuất các chi tiết, linh kiện ô tô đã thay đổi theo từng năm. Điều này cũng sẽ giúp các hãng ô tô đặt nhà máy sản xuất, lắp ráp tại Việt Nam cũng như DN Việt Nam hưởng lợi.
