Luật Cạnh tranh được Quốc hội thông qua năm 2004, tức đã hơn 10 năm, song nhiều ý kiến cho rằng chưa phát huy hiệu quả trong việc giám sát, quản lý các hoạt động cạnh tranh của các doanh nghiệp cũng như tạo nên một môi trường cạnh tranh, “sân chơi” lành mạnh cho doanh nghiệp.
Sửa đổi cơ bản, toàn diện
Lần này, quan điểm của Chính phủ và Bộ Công Thương là sửa đổi Luật Cạnh tranh năm 2004 một cách cơ bản và toàn diện. Dự thảo Luật gồm có 121 điều, bố cục thành 09 chương, chỉ giữ nguyên 06 điều, còn sửa đổi 66 điều, bổ sung 49 điều và bãi bỏ 49 điều.
Theo đó, dự án Luật đã thiết kế mở rộng phạm vi điều chỉnh đối với “hành vi hạn chế cạnh tranh, tập trung kinh tế gây tác động hoặc có khả năng gây tác động hạn chế cạnh tranh đến thị trường Việt Nam” (Điều 1 dự thảo Luật). Đối tượng áp dụng cũng được mở rộng hơn, theo đó, áp dụng đối với “Cơ quan, tổ chức, cá nhân trong nước và nước ngoài có liên quan”, bao gồm cả các cơ quan nhà nước, cá nhân có thẩm quyền ban hành quyết định hành chính. Việc tiếp cận kiểm soát thoả thuận hạn chế cạnh tranh theo hướng kết hợp tư duy kinh tế và tư duy pháp lý nhằm phù hợp hơn với thực tiễn cạnh tranh trên thị trường và thông lệ quốc tế, nâng cao hiệu lực, hiệu quả thực thi.
Theo hướng kết hợp tư duy kinh tế và tư duy pháp lý, dự thảo Luật thay đổi cách tiếp cận kiểm soát hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường, vị trí độc quyền, tương tự như kiểm soát thoả thuận hạn chế cạnh tranh, các quy định về kiểm soát hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường, vị trí độc quyền. Đặc biệt, đã trao quyền cho cơ quan cạnh tranh trong việc đánh giá tác động cạnh tranh của việc tập trung kinh tế và tăng cường sự chủ động của doanh nghiệp trong thực hiện thủ tục thông báo với cơ quan cạnh tranh và mở rộng các yếu tố đánh giá một vụ việc tập trung kinh tế.
Bảo vệ môi trường cạnh tranh lành mạnh
Theo Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh, việc sửa đổi lần này nhằm khắc phục hạn chế trong việc thiếu cơ sở để kiểm soát các hành vi được thực hiện bên ngoài lãnh thổ Việt Nam nhưng có tác động hoặc khả năng gây tác động hạn chế cạnh tranh tới môi trường cạnh tranh tại Việt Nam. “Với xu thế toàn cầu hóa kinh tế và mở cửa thị trường, phạm vi hoạt động của các doanh nghiệp ngày càng mở rộng trên phạm vi lãnh thổ của nhiều quốc gia khác nhau. Khi đó, thực tiễn sẽ phát sinh các hành vi phản cạnh tranh diễn ra bên ngoài lãnh thổ quốc gia, nhưng có tác động tới môi trường cạnh tranh trong nước. Để đối phó với thực trạng này, nhiều quốc gia đã mở rộng phạm vi áp dụng của Luật Cạnh tranh trên nguyên tắc tác động ảnh hưởng của hành vi để kiểm soát các hành vi phản cạnh tranh xuyên biên giới và bảo vệ thị trường trong nước”- Bộ trưởng Bộ Công Thương phân tích trước Quốc hội.
Bên cạnh đó, Dự thảo Luật mới cũng điều chỉnh quy định kiểm soát hành vi cạnh tranh không lành mạnh. Đối với một số hành vi cạnh tranh không lành mạnh đã được quy định tại Luật khác, dự thảo Luật đã quy định theo hướng dẫn chiếu đến quy định của pháp luật khác, đồng thời bổ sung nguyên tắc xử lý để tránh chồng chéo, xung đột trong thực thi. Dự thảo Luật cũng bãi bỏ quy định về hành vi “bán hàng đa cấp bất chính” và hành vi “phân biệt đối xử của hiệp hội”, do các hành vi này không phản ánh đúng bản chất của hành vi cạnh tranh không lành mạnh. Đặc biệt, dự thảo bổ sung thêm hành vi “lôi kéo khách hàng bất chính” có xu hướng xảy ra ngày càng phổ biến và có bản chất phù hợp với khái niệm về hành vi cạnh tranh không lành mạnh quy định tại dự thảo Luật. Bên cạnh đó, dự thảo Luật cũng lược giản hoá trình tự, thủ tục điều tra, xử lý vụ việc cạnh tranh không lành mạnh, theo đó bãi bỏ thủ tục điều tra sơ bộ và rút ngắn thời hạn điều tra chính thức đối với vụ việc cạnh tranh không lành mạnh từ 90 ngày xuống còn 60 ngày kể từ ngày ban hành quyết định điều tra nhằm xử lý nhanh việc cạnh tranh không lành mạnh.
Có thể nói, dự thảo Luật Cạnh tranh (sửa đổi) lần này được trình Quốc hội với thiết kế rất rõ ràng, bao quát được hầu hết các vấn đề hạn chế, bất cập nảy sinh sau hơn 10 năm thực thi Luật Cạnh tranh 2004, tinh giản bộ máy và thủ tục, xử lý nhanh các hành vi cạnh tranh thiếu lành mạnh ở trong cũng như ngoài nước tác động vào thị trường trong nước, tạo một môi trường cạnh tranh công khai, minh bạch và sòng phẳng trong một “sân chơi” chung lành mạnh cho doanh nghiệp.../.
