Tận diệt lan rừng

Lan rừng “ngập” phố

Dọc các tuyến đường Hai Bà Trưng, Trần Hưng Đạo, Nguyễn Tất Thành, Phạm Văn Đồng ở TP.Pleiku (tỉnh Gia Lai) và nhiều nơi trên tuyến quốc lộ ở bắc Tây Nguyên đầy rẫy các điểm bán lan rừng. Lan ở đây chủ yếu các loài như long tu, đai châu, thủy tiên... với giá từ 200 - 1,5 triệu đồng/giò. 

Anh Nguyễn Quang Trưởng đang lựa mua lan ở một điểm trên đường Hai Bà Trưng cho biết, anh chơi lan rừng đã hơn 3 năm. Mỗi lần rảnh rỗi và có điều kiện, anh thường dạo quanh các điểm bán lan trong địa bàn TP.Pleiku để sưu tập những giống lan rừng mới.

“Chơi lan rừng cũng có cái hay của nó. Mỗi khi đi làm về được tự tay chăm sóc và ngắm những cánh lan rừng, tôi cảm thấy tinh thần thoải mái. Các con tôi cũng thích thú với công việc cầm bình tưới nước cho lan.

Mỗi lần chăm lan là cả nhà rộn tiếng cười, vui vẻ hẳn lên. Cái độc đáo của lan rừng là vừa có sắc thắm vừa thoảng hương thơm. Đối với lan nhập ngoại tuy sắc màu rực rỡ nhưng rất hiếm loài có hương”, anh Trưởng cho biết.

Cây lan giã hạc của nghệ nhân Cường Khuê Các bán với giá 1,1 tỷ đồng

Chơi lan cũng rất công phu: “Lúc mới chơi lan, tôi mua 10 giò về chăm thì một thời gian chỉ còn 3 giò sống, còn lại chết hết. Bây giờ đã có kinh nghiệm nên cũng đỡ hơn trước, nhưng vẫn chết lai rai. Nhiều tay chơi chuyên nghiệp vẫn trồng không thành công nhiều giống lan rừng quý hiếm. Vì vậy, việc lan chết là điều không thể tránh khỏi”, anh Trưởng cho biết.

Cũng chính vì phong trào lan rừng nở rộ nên giá cả một số loại lan tăng nhanh. Theo các chủ hàng, hiện giá lan rừng tăng khá nhanh, đặc biệt là các dòng lan quý như giả hạc, hoàng nhạn tháng tám… hiện có giá hơn 2 triệu đồng/giò, từ nay đến Tết Nguyên đán sẽ tăng giá lên nữa.

“Cận Tết Nguyên đán, lượng người mua rất lớn. Đặc biệt là giả hạc, mấy hôm nay nhiều người hỏi mua mà không có hàng. Nhiều năm trước, nếu khách cần mua lan rừng với số lượng lớn thì tôi có thể cung cấp, còn nay ngày có ngày không và số lượng lan thu mua được rất ít.

Người dân đi tìm lan phải vào tận rừng sâu, thậm chí đi nhiều ngày cũng không tìm được giò lan nào”, chị Nguyễn Hoàng V. (chủ một điểm bán lan ở đường Trần Hưng Đạo) cho biết.

Nguy cơ tuyệt chủng

Có cầu ắt có cung, để phục vụ nhu cầu của người chơi hoa lan, hiện nay nhiều nhóm người kéo nhau vào rừng săn lùng lan rừng mang đi bán. Việc khai thác lan rừng một cách vô tội vạ khiến nhiều loại hoa lan đẹp và quý hiếm có nguồn gốc từ thiên nhiên đang dần tuyệt chủng.

Để có những cụm lan mang xuống phố núi, nhiều người phải đi bộ lên núi nhiều ngày, leo lên những cây cao. Công việc ấy không hề đơn giản bởi lẽ những loài lan rừng thường mọc tận rừng sâu, trên cây cao, bên ven suối hiểm trở. Vì thế, những ngày đi săn lan rừng quả là công việc vừa mệt nhọc, vừa nguy hiểm. 

Anh Th. đem lan rừng đến bán tại một điểm trên đường Trần Hưng Đạo cho biết, bây giờ kiếm lan rừng khó và hiếm, có khi vài ngày đi rừng mới được một cụm. Giờ nhiều người đi tìm nên lan rừng ngày càng ít đi. Riêng những loại như giả hạc, hoàng nhạn tháng 8… đi tìm đỏ mắt cả tháng cũng chưa chắc đã tìm được.

“Người săn lan rừng phải có tính kiên nhẫn, đôi khi phải đối mặt với mạo hiểm. Cũng vì cuộc sống nên chúng tôi chấp nhận mạo hiểm để săn loài hoa này”, anh Th. cho biết.

“Muốn những cụm lan rừng còn mang vẻ nguyên sơ tự nhiên, khi mang về, vừa phải chăm chút cho lan không bị chết, bị héo úa, vừa giữ lại nguyên vẹn sự xù xì, rêu phong. Có như vậy, khi mang xuống phố, lan rừng mới bán được giá cao”, anh Th. cho biết.

Theo anh Công, với việc săn tìm như hiện nay, nguy cơ tuyệt chủng lan rừng là không xa

Cùng với việc khai thác ồ ạt để phục vụ nhu cầu chơi lan như hiện nay, việc bảo tồn những loài lan quý hiếm trong môi trường tự nhiên là vô cùng khó khăn. Nhiều cánh rừng ở vùng cao đang bị tàn phá, những cây cổ thụ bị triệt hạ không thương tiếc thì môi trường sinh sống của các loài hoa lan cũng đang dần bị thu hẹp.

Những cánh rừng khát và khô cằn phô ra sự trọc lóc, không còn những tán cây rừng che chắn và giữ nước, khiến cho những nhánh hoa lan rừng cùng dần dần bị biến mất.

Theo anh Võ Văn Công (người có tiếng trong giới chơi lan ở TP.Pleiku và là người đã tìm ra loại lan quý mới mang tên hoàng thảo Võ Công - tên khoa học là Dedrobium Congianum) cho rằng, Việt Nam là nước nhiệt đới với nhiều vùng tiểu khí hậu nên có rất nhiều lan rừng.

Theo anh tìm hiểu, Việt Nam hiện có hơn 1.100 giống lan. Tuy nhiên, sự suy giảm của lan rừng ở khu vực Tây Nguyên với hệ số sụt giảm cực lớn.

“Những năm gần đây rất nhiều người trồng lan, đặc biệt là lan rừng. Để có được những gốc lan quý mọi người đã đổ xô vào những cánh rừng lớn đề tìm lan. Tôi nghĩ cứ cái đà khai thác ồ ạt như hiện nay, nguy cơ tuyệt chủng lan rừng sẽ là không xa.

Gần đây những dòng lan rừng quý như giả hạc, trầm tím đang dần hiếm hoi. Cũng vì vậy mà nhiều lần tôi gom những quả lan để lấy hạt vào rừng gieo, tránh cho nhiều giống lan khỏi nguy cơ tuyệt chủng”, anh Công cho biết.

Được biết, GS.TS. Leonid Averyanov (người Nga, một trong những chuyên gia hàng đầu về thực vật học) cũng ấn tượng mạnh với sự phong phú của lan rừng Việt Nam. Ông cũng là người góp phần phát hiện ra 3 chi mới và 51 loài lan mới, trong đó có 10 loài đặc hữu của Việt Nam. Trong một lần nói về lan rừng, ông đã lo lắng trước nguy cơ tuyệt chủng của nhiều loài lan đặc hữu của nước ta.