Tại nhà máy Foxconn ở Trịnh Châu, tỉnh Hà Nam, Trung Quốc, dịch vụ đưa đón công nhân đến ký túc xá bằng xe buýt đã bị hủy, khiến nhiều người phải đi bộ tới 40 phút để về phòng. Việc bỏ dịch vụ đưa đón là chuyện hay xảy ra trong kỳ nghỉ Tết, nhưng thông thường nó sẽ được tiếp tục khi mọi người quay trở lại làm việc. Riêng năm nay, không có dấu hiệu cho thấy dịch vụ này sẽ được áp dụng trở lại.
Không chỉ đưa đón, các đặc quyền nhỏ nhưng quan trọng khác của công nhân tại đây cũng dần bị hạn chế. Điển hình là dịch vụ giặt là miễn phí đã bị cắt vào đầu tháng 1. Lần đầu tiên, các công nhân tại đây phải trả khoảng 1 USD cho mỗi lần giặt đồ. Chi phí giặt một chiếc áo khoác cũng mất 2,7 USD trong khi thu nhập mỗi tháng của họ chỉ khoảng 300 USD.
Theo chia sẻ của các công nhân, điều kiện làm việc đi xuống bắt đầu từ giữa năm ngoái khi doanh số iPhone giảm mạnh gây ảnh hưởng tới nhà sản xuất và các đơn vị trong chuỗi cung ứng. Khoảng 20 công nhân cho biết tiền lương của họ đã bị cắt giảm vào cuối năm ngoái, điều chưa từng xảy ra trong quá khứ.
Xếp hàng xin nghỉ việc
Cơ sở Foxconn ở Trịnh Châu bắt đầu hoạt động vào năm 2010 là một trong những nhà máy lớn nhất của hãng, với diện tích hơn 1,4 triệu mét vuông. Có một trạm hải quan được xây dựng ngay tại cổng nhà máy để đẩy nhanh quá trình vận chuyển iPhone thành phẩm tới sân bay gần đó để xuất khẩu.
Chính quyền địa phương đưa ra nhiều ưu đãi như biến nơi đây thành một khu thương mại đặc biệt, cho phép hàng hóa từ nước ngoài được nhập khẩu vào mà không phải trả thuế. Còn việc sản xuất và thương mại dịch vụ bên trong được miễn thuế giá trị gia tăng và thuế bán hàng. Hơn 100.000 công nhân nhập cư sống và làm việc tại đây.
Cuối năm 2014, số lượng công nhân tăng lên tới 300.000 người. Đầu ra từ các nhà máy của Foxconn, bao gồm cả điện thoại thông minh được lắp ráp cho Apple và các nhà cung cấp khác, đóng góp tỷ lệ lớn nhất cho chỉ tiêu xuất khẩu của tỉnh Hà Nam.
Tuy nhiên, theo dữ liệu từ cơ quan hải quan Trịnh Châu, trong tháng 1/2019 sản lượng xuất khẩu điện thoại di động tại tỉnh Hà Nam đã giảm 23,7% so với cùng kỳ năm trước.
Một công nhân của Foxconn nói mùa sản xuất cao điểm năm ngoái chỉ kéo dài khoảng 20 ngày. Lương của anh đã giảm từ khoảng 598 USD vào tháng 10 xuống 446 USD vào tháng 11. Thông thường, mùa làm việc cao điểm tại đây bắt đầu tháng 8, một tháng trước khi Apple ra mắt thế hệ iPhone mới nhất và kéo dài trong bốn đến năm tháng.
Lương cơ bản cho một công nhân tại cơ sở Trịnh Châu là 314 USD mỗi tháng. Sau khi trừ các chi phí, số tiền họ nhận được khoảng 223 USD. Trong khi đó, mức lương trung bình cho một công nhân tại thành phố Trịnh Châu năm 2018 là 1.035 USD mỗi tháng.
Một nữ nhân viên cho biết cô gia nhập công ty từ năm 2015 và trung bình trong mùa cao điểm, cứ hai tuần cô chỉ được nghỉ một ngày. Còn bình thường cô được nghỉ tới ba hoặc bốn ngày. Cô cũng được yêu cầu tuyển dụng một công nhân thời vụ để làm cùng nếu muốn làm thêm giờ.
"Năm 2017, chúng tôi sản xuất iPhone 8. Tôi đã rất vui khi có thể làm việc 11 giờ mỗi ngày và không phải nghỉ vào cuối tuần. Quản lý luôn đòi hỏi chúng tôi làm việc nhiều hơn, thậm chí nhanh chân khi đi uống nước", cô nói. Nhưng năm ngoái mọi thứ đã thay đổi. Cô thậm chí không được yêu cầu tuyển thêm nhân viên thời vụ từ tháng 10 năm ngoái.
 |
| Công nhân Foxconn ở cơ sở Trịnh Châu xếp hàng dài để làm thủ tục nghỉ việc. |
Theo Bloomberg, Foxconn có kế hoạch cắt giảm chi phí sản xuất xuống còn 3 tỷ USD vào năm 2019. Điều này cho thấy sắp tới sẽ là một giai đoạn khó khăn của công ty bởi năm 2018, con số này khoảng 6,9 tỷ USD.
Một số nguồn tin cho biết đã có tới 50.000 công nhân tại Foxconn nghỉ việc từ tháng 10/2018. Hầu hết trong số này đã từ chức do không được làm thêm giờ. Mỗi ngày, có hàng dài công nhân xếp hàng để làm thủ tục giấy tờ xin nghỉ việc. Trên thực tế tỷ lệ nghỉ việc tại các nhà máy của Foxconn luôn ở mức cao nhưng nhiều công nhân cho biết số lượng này đã tăng lên đáng kể từ cuối năm ngoái.
Wang Yuanhong, một công nhân vào làm ở Foxconn từ tháng 8/2016, cho biết thường có hơn 140 công nhân cho mỗi dây chuyền sản xuất trong mùa cao điểm. Nhưng hiện tại con số này ít hơn 30. Ông cho biết một số công nhân ở nhà máy Trịnh Châu đã buộc phải di dời đến một cơ sở khác ở tỉnh Sơn Tây, cách nơi đây khoảng 400km và có sức chứa hơn 60.000 công nhân.
Một công nhân khác chia sẻ số người dùng hoạt động trên ứng dụng riêng của công ty, nơi cho phép họ kiểm tra bảng lương và cơ hội làm thêm, đã giảm từ 150.000 xuống khoảng 110.000 người một ngày.
Trên thực tế, nhiều người đã lên kết hoạch rời khỏi Foxconn. Năm ngoái, nhà máy đã sa thải một lượng lớn nhân viên. Một số người đã chuyển sang nhà máy điện tử khác, một số đi bán bảo hiểm, có người khởi nghiệp đầu tư bất động sản. Tất cả đều kiếm được nhiều tiền hơn khi làm việc tại nhà máy. Có những người đã làm việc tại đây hơn 10 năm, tích lũy được một số tiền khá lớn và dự định nếu bị sa thải sẽ mở một nhà hàng hoặc tiếp tục làm nghề tuyển dụng online.
Còn một chuyên gia về máy tính bước vào hàng ngũ kỹ thuật viên cho biết, so với mọi người, anh có mức lương cơ bản cao hơn và cơ hội làm thêm giờ. Nhưng vài năm trước, anh đã rời Foxconn sang một nơi có mức lương cao hơn. Tuy nhiên, do không chịu được áp lực ở nơi làm mới nên anh đã chọn trở về nhà máy. Áp lực kinh tế buộc anh phải suy nghĩ tìm cách kiếm thêm thu nhập. Rút kinh nghiệm từ lần nhảy việc trước, anh cho biết anh sẽ tìm hiểu kỹ công việc ở nơi làm mới trước khi nộp đơn xin nghỉ.
"Không có tình yêu ở đây, chỉ có dây chuyền lắp ráp và nhà xưởng vô tận. Nếu bạn không có tiền, thì bạn chẳng là gì cả", kỹ thuật viên này chia sẻ trên một video ngắn đăng trên tài khoản tuyển dụng.
Nghề mới “môi giới tuyển dụng”
Do tỷ lệ nghỉ việc cao, một người làm ở bộ phận tuyển dụng của Foxconn cho biết họ sẽ phải tìm 50.000 nhân viên mới trong hai tháng tới. Mỗi nhân viên cũng được thưởng 150 USD nếu giới thiệu được một người mới vào làm việc.
Nhiều công nhân Foxconn giúp công ty tuyển dụng người mới bằng mạng xã hội, ứng dụng video... để nhận tiền thưởng.
Ngoài ra, quy định của Foxconn cũng ghi rõ chỉ trả tiền thưởng sau khi nhân viên mới vào làm được ba tháng mà không xảy ra vấn đề gì. Điều đó đồng nghĩa người giới thiệu phải luôn sát sao và có trách nhiệm giới thiệu, chia sẻ kinh nghiệm làm việc với người mới. Việc này khiến anh đôi khi cảm thấy mình giống như nhân viên dịch vụ khách hàng miễn phí cho Foxconn.
Bên cạnh đó, cạnh tranh trong lĩnh vực tuyển dụng online này đang ngày càng khốc liệt. Nhiều tài khoản tương tự của Trình Bân đã xuất hiện trên mạng, với lượng người theo dõi cao. Các tài khoản này không chỉ giống nhau về tên mà cả hình đại diện, nội dung các bức ảnh.
Các thủ tục cũng như kinh nghiệm phỏng vấn vào Foxconn khá nhiều và phức tạp, đôi khi bản thân người giới thiệu cũng không nắm được hết. Ngoài ra, các ứng viên đôi khi rất khó tính, không kiên nhẫn có người sớm bỏ cuộc khi vào làm. Mỗi lần như vậy anh lại không nhận được tiền thưởng dù đã bỏ ra nhiều công sức.
Chưa hết, trên ứng dụng video, các "đồng nghiệp" đôi khi cũng vào bình luận và hỏi các nội dung ác ý, thậm chí phá hoại một cách có chủ ý. Một số người thường vào kênh live- stream của người khác để tìm xem có ứng viên nào hứng thú với công việc để tìm cách lôi kéo. Do đó, việc giới thiệu người mới cũng gặp cạnh tranh khốc liệt.
Các số liệu thống kê vài năm gần đây cho thấy số lượng người trẻ, thanh niên đã tốt nghiệp đại học xin vào Foxconn làm việc ngày càng giảm. Điều này khiến việc tuyển dụng ngày càng khó khăn hơn. Cũng vì lý do này, các yêu cầu tuyền dụng cũng dần trở nên đơn giản.
Mười năm trước, một nhân viên nam cho biết anh ứng tuyển vào Foxconn phải đáp ứng các chỉ số về chiều cao, cân nặng và nhiều phẩm chất khác. Tuổi tác cũng bị hạn chế. Chưa hết, nhân viên nam phải trả 1.300 tệ tiền phí vào cửa còn nhân viên nữ nộp 1.200 tệ. Mức lương mọi người nhận được khi đó mỗi tháng chỉ 470 tệ, khoảng 70 USD.
Còn hiện giờ, nhà máy đã hạ thấp chỉ tiêu, chỉ yêu cầu khỏe mạnh và độ tuổi từ 18 tới 45. Nhân viên mới còn được nhận 200 tệ tiền thưởng và nhiều phúc lợi khác trong mùa tuyển dụng cao điểm. Không những vậy, bản thân Foxconn cũng liên tục cải thiện môi trường làm việc.
Theo báo cáo tài chính năm 2018, trong ba quý đầu tiên, công ty đã đầu tư gần 40 triệu USD để nâng cao mức sống của công nhân viên. Nhưng ngay cả như vậy, nó cũng rất khó có thể níu chân những nhân viên trẻ tuổi rời khỏi các nhà xưởng.
