Thu hồi tiền, tài sản phát hiện qua thanh tra còn thấp
Chỉ thị số 04-CT/TW ngày 2/6/2021 của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác thu hồi tài sản bị thất thoát, chiếm đoạt trong các vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế đã đặt ra yêu cầu nghiên cứu rà soát, sửa đổi, bổ sung pháp luật về thanh tra, kiểm toán, tố tụng hình sự, thi hành án dân sự và các quy định pháp luật liên quan theo hướng bổ sung cho thanh tra viên, kiểm toán viên thẩm quyền áp dụng các biện pháp ngăn chặn việc tẩu tán tài sản khi phát hiện có dấu hiệu tội phạm tham nhũng, kinh tế; kịp thời áp dụng các biện pháp thu giữ, tạm giữ, kê biên tài sản, đất đai, phong toả tài khoản ngay trong quá trình kiểm tra, thanh tra, kiểm toán, điều tra, truy tố, xét xử…
Theo hướng này, dự thảo Luật Thanh tra (sửa đổi) đã được trình ra trước Quốc hội tại Kỳ họp thứ 3 vừa diễn ra quy định việc xử lý sai phạm trong quá trình thanh tra, như nếu phát hiện hành vi vi phạm thì Trưởng đoàn thanh tra, thành viên Đoàn thanh tra lập biên bản về hành vi vi phạm đó để làm cơ sở xử lý theo quy định của pháp luật; nếu phát hiện thấy dấu hiệu của việc tẩu tán, chuyển dịch, hủy hoại tài sản thì đề nghị cơ quan kiểm soát tài sản thu nhập và cơ quan có thẩm quyền khác có biện pháp ngăn chặn kịp thời hành vi đó.
Phát biểu tại phiên thảo luận của Quốc hội về dự án Luật này, Đại biểu Đỗ Đức Hiển (đoàn TP Hồ Chí Minh, Ủy viên Thường trực Ủy ban Pháp luật của Quốc hội) dẫn Tờ trình của Chính phủ chỉ ra bất cập lớn trong hoạt động thanh tra thời gian qua là, việc thu hồi tiền, tài sản của Nhà nước bị chiếm đoạt, sử dụng sai mục đích được phát hiện trong quá trình thanh tra và khắc phục, kiến nghị xử lý sau thanh tra đạt tỷ lệ thấp. Tuy nhiên, theo Đại biểu, qua rà soát cho thấy, các quy định của dự thảo Luật Thanh tra (sửa đổi) vẫn chưa chú trọng đến giải pháp cho bất cập nêu trên.
Cụ thể, theo quy định của dự thảo Luật, khi phát hiện có hành vi vi phạm pháp luật và có căn cứ cho rằng đối tượng thanh tra có hành vi tẩu tán tài sản, Trưởng đoàn thanh tra chỉ được yêu cầu tổ chức tín dụng phong tỏa tài khoản của đối tượng thanh tra. Dự thảo Luật có quy định về tạm giữ tiền, đồ vật, giấy phép nhưng biện pháp này không được áp dụng trong trường hợp đối tượng thanh tra có hành vi tẩu tán tài sản. Bên cạnh đó, dự thảo Luật cũng chưa có quy định về việc chuyển tiếp biện pháp ngăn chặn cũng như cơ chế phối hợp giữa các cơ quan.
Cùng với đó, theo quy định của dự thảo Luật, việc áp dụng biện pháp phong tỏa tài khoản, tạm giữ tiền, đồ vật sử dụng trái phép chỉ được thực hiện đối với tiền, tài sản trong phạm vi thanh tra. Trường hợp phát hiện tiền, tài sản có liên quan đến hành vi vi phạm pháp luật và phát hiện có dấu hiệu của việc chuyển dịch tài sản nhưng không thuộc phạm vi thanh tra thì người có thẩm quyền trong hoạt động thanh tra cũng không được áp dụng các biện pháp nêu trên.
Ngăn nguy cơ chuyển dịch, tẩu tán tài sản
Để tăng cường hơn nữa hoạt động thanh tra và hiệu lực, hiệu quả của hoạt động thanh tra trong công tác thu hồi tiền, tài sản nói chung và qua hoạt động thanh tra nói riêng, Ủy viên Thường trực Ủy ban Pháp luật của Quốc hội đề xuất bổ sung một số biện pháp ngăn chặn mà cơ quan thanh tra có thể áp dụng nhằm ngăn ngừa nguy cơ tẩu tán tiền, tài sản.
“Cùng với việc nghiên cứu giao Trưởng đoàn thanh tra có thẩm quyền quyết định phong tỏa tài khoản của đối tượng thanh tra, cần nghiên cứu giao Trưởng đoàn thanh tra có thể áp dụng biện pháp tạm giữ tiền, đồ vật, giấy tờ, nếu có căn cứ cho rằng đối tượng thanh tra sẽ tẩu tán tài sản này. Bên cạnh đó, đối với tài sản là động sản phải đăng ký hoặc bất động sản thì cần nghiên cứu bổ sung biện pháp tạm dừng việc đăng ký chuyển dịch, thay đổi hiện trạng tài sản của đối tượng thanh tra nhằm ngăn chặn hoặc tạm dừng các hành vi chuyển quyền sở hữu, sử dụng, tẩu tán, hủy hoại, thay đổi hiện trạng tài sản đối với đối tượng thanh tra” - Đại biểu Đỗ Đức Hiển kiến nghị.
Đối với trường hợp phát hiện vi phạm pháp luật có dấu hiệu tội phạm, cùng với việc chuyển hồ sơ sang cơ quan điều tra để xử lý hình sự theo trình tự, thủ tục tố tụng hình sự, Đại biểu cho rằng, cần bổ sung quy định về phối hợp chuyển tiếp đối với các biện pháp ngăn chặn mà Trưởng Đoàn thanh tra, người ra quyết định thanh tra đã thực hiện. Cùng với đó, để bảo đảm việc thu hồi có hiệu quả tài sản trong các việc thanh tra, cần nghiên cứu bổ sung quy định cho phép đoàn thanh tra hoặc thanh tra viên thực hiện việc xác minh kê biên đối với tài sản của đối tượng thanh tra cần thu hồi.
Để khắc phục vướng mắc trong trường hợp phát hiện tiền, tài sản không thuộc phạm vi thanh tra nhưng có liên quan đến hành vi vi phạm pháp luật; hoặc có căn cứ cho rằng tiền, tài sản đó là kết quả của hành vi tẩu tán, chuyển dịch của đối tượng thanh tra là người có chức vụ, quyền hạn, dự thảo Luật cũng cần bổ sung quy định: Trưởng Đoàn thanh tra hoặc thanh tra viên có quyền yêu cầu cơ quan kiểm soát tài sản thu nhập cung cấp thông tin có liên quan, để trên cơ sở đó áp dụng các biện pháp phù hợp hoặc kiến nghị xử lý theo quy định.
Đại biểu Đỗ Đức Hiển cho rằng, về lâu dài, cần nghiên cứu bổ sung các quy định trong pháp luật phòng, chống tham nhũng về trách nhiệm giải trình đối với tài sản của người thân trong gia đình hoặc người có liên quan khi có cơ sở nghi ngờ những người này giúp đối tượng thanh tra tẩu tán, che giấu tài sản có được từ hành vi vi phạm pháp luật.
Đại biểu Trần Quốc Quân (đoàn Long An) cũng đề nghị quy định rõ hơn, cụ thể hơn về quyền thanh tra viên trong việc xác minh, kê biên tài sản của đối tượng thanh tra cần thu hồi theo tinh thần Chỉ thị số 04 của Ban Bí thư.
