Theo đó, Án lệ số 60/2023/AL được lựa chọn dựa trên Quyết định giám đốc thẩm số 239/2022/DS-GĐT ngày 05/9/2022 của Ủy ban Thẩm phán TAND Cấp cao tại TP HCM về vụ án “Tranh chấp trả thưởng tiền xổ số kiến thiết”, được HĐTP TAND Tối cao lựa chọn và Chánh án TAND Tối cao công bố mới đây.
Tình tiết tranh chấp:
Ông T có mua tờ vé số do Cty XSKT A phát hành, mở thưởng ngày 29/10/2020. Đến 22 giờ ngày 28/11/2020, ông T mới dò số phát hiện mình trúng thưởng 2 tỷ đồng. Ông T có gọi vào số điện thoại của Cty A báo trúng thưởng, nhưng không có người trả lời.
Ngày 29/11/2020, ông T mang vé số trúng thưởng đến Cty nhưng do là ngày chủ nhật nên Cty không làm việc. Ông T có gặp bảo vệ Cty và chị T1 - nhân viên phòng trả thưởng - kho quỹ để nhận thưởng nhưng không được, mà được hướng dẫn làm các thủ tục xin xác nhận lý do trễ hạn.
Ông T cho rằng, Cty xác định 27/11/2020 là ngày cuối cùng của thời hạn lĩnh thưởng là không chính xác. Ngày cuối cùng phải là ngày 28/11/2020, nhưng ngày này rơi vào thứ bảy, nên ngày cuối cùng trả thưởng phải là ngày 30/11/2020 theo quy định của BLDS 2015, do đó, ông yêu cầu Tòa án buộc Cty A phải trả thưởng giá trị giải đặc biệt 2 tỷ đồng.
Nhiều cách hiểu khác nhau:
Căn cứ vào các văn bản hiện hành, Cty cho rằng, kỳ quay mở thưởng là vào ngày 29/10/2020, ngày quay thưởng được tính là 01 ngày trong thời hạn 30 ngày lĩnh thưởng, nên ngày kết thúc thời hạn lĩnh thưởng là ngày 27/11/2020. Ngày 29/11/2020, ông T có mang tờ vé số đến nhưng do là ngày nghỉ theo quy định nên ngày 01/12/2020 ông T mới chính thức gửi đơn và tờ vé số để lĩnh thưởng là đã quá thời hạn lĩnh thưởng.
Ý kiến của Bộ Tài chính: “... ngày xác định kết quả trúng thưởng là ngày quay số mở thưởng, được tính 01 ngày trong thời hạn lĩnh thưởng 30 ngày của vé xổ số trúng thưởng. Như vậy, đối với kỳ vé mở thưởng ngày 29/10/2020, ngày kết thúc thời hạn lĩnh thưởng là ngày 27/11/2020. Quá thời hạn trên, vé xổ số trúng thưởng loại hình xổ số truyền thống và xổ số lô tô thủ công không còn giá trị lĩnh thưởng”.
Cơ quan tố tụng cũng không thống nhất:
Tòa án cấp sơ thẩm: Không chấp nhận yêu cầu khởi kiện của ông T đối với Cty XSKT A về việc trả thưởng XSKT với số tiền 2 tỷ đồng.
Tòa án cấp phúc thẩm: Chấp nhận yêu cầu kháng cáo của ông T; Sửa Bản án dân sự sơ thẩm: Chấp nhận yêu cầu khởi kiện của ông T đối với bị đơn Cty A. Buộc Cty A có trách nhiệm trả thưởng cho ông T.
Viện trưởng VKSND Cấp cao tại TP HCM kháng nghị bản án dân sự phúc thẩm nêu trên, đề nghị xét xử giám đốc thẩm hủy toàn bộ bản án dân sự phúc thẩm, giữ nguyên bản án dân sự sơ thẩm.
TAND Cấp cao tại TP HCM: (1) Không chấp nhận Quyết định kháng nghị của Viện trưởng VKSND Cấp cao tại TP HCM. (2) Giữ nguyên bản án dân sự phúc thẩm.
Nhận định trở thành án lệ:
TAND Cấp cao tại TP HCM đã có một số nhận định quan trọng tạo cơ sở áp dụng thống nhất pháp luật trong hệ thống TAND:
- Tại khoản 2 Điều 147 BLDS 2015 quy định: “Khi thời hạn được xác định bằng ngày, tuần, tháng, năm thì ngày đầu tiên của thời hạn không được tính mà tính từ ngày tiếp theo liền kề ngày được xác định”.
- Tờ vé số của ông T trúng thưởng của Cty XSKT A phát hành có kết quả xổ số là ngày 29/10/2020. Phải xác định ngày bắt đầu tính thời hạn 30 ngày của tờ vé số mở thưởng của ngày 29/10/2020 là “ngày 30/10/2020”, thời hạn kết thúc tại thời điểm kết thúc ngày cuối cùng của thời hạn là 24 giờ theo quy định tại Điều 146 BLDS 2015.
- Điều 148 BLDS 2015 quy định: “Khi thời hạn tính bằng ngày thì thời hạn kết thúc tại thời điểm kết thúc ngày cuối cùng của thời hạn; Khi ngày cuối cùng của thời hạn là ngày nghỉ cuối tuần hoặc ngày nghỉ lễ thì thời hạn kết thúc tại thời điểm kết thúc ngày làm việc tiếp theo ngày nghỉ đó; Thời điểm kết thúc ngày cuối cùng của thời hạn vào lúc 24 giờ của ngày đó”.
Do đó, Tòa án cấp phúc thẩm xác định tờ vé số của ông T đã trúng thưởng và thời hạn ông T liên hệ để lãnh thưởng là còn trong thời hạn 30 ngày theo quy định thời hạn trả tiền thưởng của Cty XSKT A và chấp nhận yêu cầu khởi kiện của ông T; buộc Cty XSKT A có trách nhiệm trả thưởng cho ông T là có căn cứ pháp luật.
Như vậy, giải pháp pháp lý của Án lệ này là: Tòa án phải xác định ngày đầu tiên của thời hạn không được tính mà tính từ ngày tiếp theo liền kề ngày được xác định theo quy định tại khoản 2 Điều 147 BLDS 2015; ngày cuối cùng của thời hạn trả thưởng được xác định theo quy định tại Điều 148 BLDS 2015.
Nghị quyết số 04/2019/NQ-HĐTP ngày 18/6/2019 của Hội đồng Thẩm phán TAND Tối cao:
Điều 1. Án lệ
Án lệ là những lập luận, phán quyết trong bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án về một vụ việc cụ thể được Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân Tối cao lựa chọn và được Chánh án Tòa án nhân dân Tối cao công bố là án lệ để các Tòa án nghiên cứu, áp dụng trong xét xử.
Điều 2. Tiêu chí lựa chọn án lệ
Án lệ được lựa chọn phải đáp ứng các tiêu chí sau đây:
1. Có giá trị làm rõ quy định của pháp luật còn có cách hiểu khác nhau, phân tích, giải thích các vấn đề, sự kiện pháp lý và chỉ ra nguyên tắc, đường lối xử lý, quy phạm pháp luật cần áp dụng trong một vụ việc cụ thể hoặc thể hiện lẽ công bằng đối với những vấn đề chưa có điều luật quy định cụ thể;
2. Có tính chuẩn mực;
3. Có giá trị hướng dẫn áp dụng thống nhất pháp luật trong xét xử.