Cụ thể, 13 đơn vị gồm: Hiệp hội Dệt may Việt Nam, Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam, Hiệp hội Da giày túi xách Việt Nam, Hiệp hội Bia rượu nước giải khát Việt Nam, Hiệp hội Sữa Việt Nam, Hiệp hội Thực phẩm minh bạch, Hiệp hội Các doanh nghiệp Hoa Kỳ tại Việt Nam, Hiệp hội Gỗ và lâm sản Việt Nam; Cùng Hiệp hội Nhựa Việt Nam, Hiệp hội Chè Việt Nam, Hiệp hội Các nhà sản xuất xe máy Việt Nam, Hội Lương thực thực phẩm TP HCM, Hội Mỹ nghệ và chế biến gỗ TP HCM đã ký văn bản góp ý dự thảo Luật BHXH sửa đổi.
Cụ thể, tại văn bản góp ý về Dự thảo Luật BHXH, 13 hiệp hội đánh giá, Dự thảo quy định tỷ lệ đóng bảo hiểm bắt buộc (BHXH) gồm BHXH, bảo hiểm y tế (BHYT), bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) đối với người lao động (NLĐ) và người sử dụng lao động (NSDLĐ) có hợp đồng lao động vẫn giữ như Luật BHXH 2014, nghĩa là NLĐ đóng 10,5% (8% BHXH, 1,5% BHYT và 1% BHTN) và NSDLĐ đóng 21,5% (17,5 BHXH, 3% BHYT 2 và 1% BHTN).
Như vậy, “tỷ lệ đóng của cả NLĐ và NSDLĐ là 32%. Chúng tôi đều nhận thấy tỷ lệ đóng BHXH này là rất cao”, 13 hiệp hội trên nêu quan điểm.
Theo các Hiệp hội, theo tính toán tổng mức đóng vào quỹ BHXH của cả NLĐ và NSDLĐ dựa trên tỷ lệ đóng (từ 23% năm 2007, 25% năm 2009 do đóng thêm 1% BHTN của NLĐ và NSDLĐ, tăng lên 32% từ năm 2017 đến nay) và mức lương tối thiểu vùng (tăng hàng năm từ năm 2007 đến năm 2022, trừ năm 2021 không tăng do COVID-19) thì mức đóng năm 2022 đã cao hơn gần 10 lần so với năm 2007.
Các hiệp hội cho rằng, so với khu vực và thế giới, tỷ lệ đóng BHXH của NSDLĐ ở Việt Nam đang cao hơn rất nhiều nước, cụ thể Malaysia đóng 16,5%, Ấn Độ 15,25%, Indonesia 10,26%, Campuchia 6,1%, Thái Lan 5%, Myanmar 2%, Bangladesh 0%....; hầu hết các nước này đều đóng BHXH trên nền đóng giống Việt Nam.
“Tại Thái Lan, nguồn quỹ BHXH không chỉ từ NLĐ và NSDLĐ mà Chính phủ cũng đóng góp thêm”, 13 hiệp hội cho biết.
Vì vậy, 13 Hiệp hội trên đề nghị đưa tỷ lệ đóng BHXH bắt buộc của NLĐ và NSDLĐ về mức đóng của năm 2009, tức là NLĐ đóng 5% và NSDLĐ đóng 15%, tổng cộng 20%, chứ không phải 25,5% hiện nay (NSDLĐ đóng 17,5%, trong đó 3% quỹ ốm đau thai sản, 14% quỹ hưu trí và tử tuất và 0,5% bảo hiểm tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp và NLĐ đóng 8%).
Đối với tỷ lệ đóng BHTN, 13 Hiệp hội doanh nghiệp cho rằng, hiện Quỹ BHTN đã kết dư quá nhiều. Trong khi mục đích của quỹ BHTN nhằm đảm bảo an sinh xã hội cho NLĐ, và khi quỹ đã kết dư quá nhiều thì cần giảm mức đóng để điều chỉnh quỹ về mức cân bằng. “Chúng tôi xin đề xuất giảm tỷ lệ đóng vào quỹ BHTN của NLĐ còn 0,5% và của NSDLĐ còn 0,5% và có lộ trình giảm tiếp cho phù hợp với điều kiện thực tế", các hiệp hội nêu.
Cũng theo đề xuất của các Hiệp hội, đối với tỷ lệ đóng vào quỹ BHYT, NLĐ đóng 1% và NSDLĐ đóng 2%. Như vậy, tỷ lệ đóng của NLĐ sẽ là 6,5% gồm 5% BHXH, 1% BHYT và 0,5% BHTN (giảm 4% so với hiện nay). Tỷ lệ đóng của NSDLĐ là 17,5% gồm 15% BHXH, 2% BHYT và 0,5% BHTN (giảm 4% so với hiện nay).
Theo các hiệp hội, Việt Nam cần xem xét tổng thể việc quản lý một cách hiệu quả quỹ BHXH cũng như cách tính trượt giá nói riêng và nền kinh tế vĩ mô nói chung để tuy giảm tỷ lệ đóng BHXH nhưng vẫn đảm bảo lương hưu thực tế của NLĐ đáp ứng được nhu cầu chi tiêu cho cuộc sống.
Đề xuất tính lại mức hưởng lương hưu
 |
Các hiệp hội cũng đề xuất không nên áp mức trần lương hưu 75%. |
Nhóm 13 hiệp hội cũng đề xuất tính lại mức hưởng lương hưu do nhiều lao động đóng bảo hiểm xã hội sớm nhưng đến 50, 55 tuổi thì sức khỏe giảm sút, không đáp ứng nhu cầu công việc, khó tìm việc. Trong khi đó, họ có thời gian đóng bảo hiểm xã hội đủ 20 năm, thậm chí 30 năm.
Bên cạnh đó, tuổi nghỉ hưu của người lao động đang theo lộ trình và họ chỉ được nghỉ sớm tối đa 5 năm nếu thuộc nhóm bị suy giảm khả năng lao động từ 61% đến dưới 81%. Trường hợp nghỉ hưu trước tuổi bị trừ 2% là không hợp lý.
Việc trừ này không đảm bảo nguyên tắc có đóng có hưởng, đóng nhiều hưởng nhiều. Tỉ lệ trừ 2% là quá cao. Chính sách BHXH đang cố gắng khuyến khích, động viên NLĐ ở lại với quỹ BHXH, do đó tỉ lệ này cần xem xét, đặc biệt có cơ chế thưởng cho những NLĐ tham gia BHXH từ đủ 30 năm trở lên.
Bên cạnh đó, việc tăng tuổi nghỉ hưu sẽ làm tăng tỷ lệ rút BHXH 1 lần, giảm số người hưởng BHXH 75%.
Do vậy, 13 hiệp hội đề xuất: Trong trường hợp NLĐ mong muốn thì NLĐ đủ tuổi nghỉ hưu sớm (tối đa 05 tuổi thấp hơn so với tuổi nghỉ hưu) theo quy định và có thời gian đóng BHXH trên 20 năm thì được quyền về hưu, mỗi năm về hưu sớm sẽ bị trừ đi 01 tháng lương hoặc cao nhất bị trừ không quá 1% tương ứng với 1 năm như Luật BHXH 2006. Còn NLĐ đủ tuổi nghỉ hưu sớm (tối đa 05 tuổi thấp hơn so với tuổi nghỉ hưu) theo quy định và có thời gian đóng BHXH đủ 30 năm đối với nữ và 32 năm đối với nam sẽ được về hưu ngay và hưởng hưu tối đa là 75%.
Các hiệp hội cũng đề xuất không nên áp mức trần lương hưu 75% mà nên tính toán dựa trên tổng thời gian tham gia bảo hiểm xã hội tương ứng. Ví dụ: NLĐ A (nữ) sẽ về hưu ở tuổi 57, tuy nhiên tại thời điểm 55 tuổi bị suy giảm khả năng lao động 61% với 35 năm tham gia BHXH và họ quyết định nghỉ hưu sớm. Tức là NLĐ nghỉ hưu sớm 02 năm so với tuổi nghỉ hưu quy định và đã đóng BHXH vượt 05 năm so với số năm quy định để được hưởng mức BHXH 75%.
Theo quy định hiện tại/dự thảo: mức hưởng lương hưu của NLĐ A là 75% - (2*2%) = 71%. Mức hưởng trợ cấp 1 lần cho 5 năm vượt là 5*0,5 = 2,5 lần của mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng BHXH.
Theo cách đề xuất của 13 hiệp hội, mức hưởng lương hưu của NLĐ A là 75% + (2%*5) – (2%*2) = 81%, so với mức quy định mức trần hưởng BHXH là 75% thì NLĐ A được hưởng lương hưu là 75% và mức hưởng trợ cấp 1 lần cho 5 năm vượt là (81%-75%)/2*0.5 = 1,5 lần của mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng BHXH.
Theo các hiệp hội, trong ví dụ này, NLĐ A được hưởng BHXH 75% và được nhận trợ cấp 1,5 lần của mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng BHXH.
