Bài 4: Giám sát lại - thể hiện trách nhiệm đến cùng việc thực hiện các yêu cầu về sắp xếp đơn vị hành chính

Lần đầu tiên triển khai “giám sát lại”

Đây lần đầu tiên trong nhiệm kỳ Quốc hội (QH) khóa XV, Ủy ban Thường vụ (UBTV) QH triển khai hoạt động “giám sát lại”, thể hiện trách nhiệm của UBTVQH trong việc giám sát đến cùng việc thực hiện các yêu cầu, kiến nghị của QH, UBTVQH. Qua đó đánh giá một cách toàn diện, làm rõ những khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện, từ đó có những giải pháp để tháo gỡ kịp thời, nâng cao hơn nữa trách nhiệm của các cơ quan chịu sự giám sát. Đồng thời, cũng thể hiện sự đồng hành của QH, UBTVQH với Chính phủ trong việc thực hiện, triển khai các yêu cầu đã được UBTVQH đề ra trong các nghị quyết về giám sát chuyên đề, chất vấn.

Tại Phiên chất vấn, Chủ tịch QH Trần Thanh Mẫn cho biết, Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm đã nhiều lần đề cập đến vai trò quan trọng, yêu cầu cấp bách trong việc đẩy mạnh xây dựng, hoàn thiện thể chế, kịp thời tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc để phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo quốc phòng an ninh, công tác đối ngoại và phòng chống tham nhũng, tiêu cực. Phiên chất vấn lần này cũng là góp phần tích cực trong việc thúc đẩy thực hiện nhiệm vụ, yêu cầu rất quan trọng đó.

Sau 1,5 ngày làm việc nghiêm túc, sôi nổi, với tinh thần xây dựng và trách nhiệm cao, Phiên chất vấn và trả lời chất vấn tại Phiên họp thứ 36 của UBTVQH đã thành công tốt đẹp. Kết quả của Phiên chất vấn góp phần bảo đảm việc thực hiện hiệu quả các yêu cầu, kiến nghị của QH, UBTVQH; khắc phục kịp thời những tồn tại, hạn chế trong từng lĩnh vực…

Báo cáo tổng hợp nội dung thẩm tra của Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của QH, Báo cáo ý kiến của Ban Dân nguyện về việc thực hiện các nghị quyết của UBTVQH về giám sát chuyên đề và chất vấn từ đầu nhiệm kỳ QH khóa XV đến hết năm 2023 đã chỉ rõ những kết quả đạt được đối với lĩnh vực nội vụ. Theo đó, việc sắp xếp đơn vị hành chính (ĐVHC) cấp huyện, cấp xã giai đoạn 2019-2021 đã cơ bản hoàn thành. Đến hết năm 2021, 45 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương đã hoàn thành việc kiện toàn tổ chức bộ máy của các cơ quan đảng cấp huyện, cấp xã cho nhiệm kỳ 2020-2025 và kiện toàn tổ chức HĐND và UBND cấp huyện, cấp xã nhiệm kỳ 2021-2026. Số lượng người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã dôi dư sau sắp xếp ĐVHC đã được giải quyết. Các ĐVHC hình thành sau sắp xếp đã thực hiện việc rà soát, công nhận áp dụng các chính sách đặc thù theo quy định. Việc tổ chức thực hiện sắp xếp ĐVHC cấp huyện, cấp xã giai đoạn 2023-2025 bước đầu đạt kết quả tích cực.

Bên cạnh những kết quả đạt được, Báo cáo cũng thẳng thắn điểm lại một số tồn tại, hạn chế trong việc thực hiện các nghị quyết của UBTVQH về giám sát chuyên đề và chất vấn theo từng lĩnh vực. Trong đó, đối với lĩnh vực nội vụ, việc sắp xếp ĐVHC cấp huyện, cấp xã giai đoạn 2019-2021 còn một số tồn tại, hạn chế: Vẫn còn trường hợp cán bộ, công chức dôi dư chưa được sắp xếp, giải quyết chế độ, chính sách. Kết quả rà soát, lập, điều chỉnh quy hoạch, đầu tư phát triển hạ tầng đô thị và phân loại đô thị sau khi thực hiện sắp xếp đạt thấp so với yêu cầu. Việc sắp xếp, xử lý trụ sở, tài sản công dôi dư hiệu quả chưa cao…

Gỡ vướng cho hàng loạt vấn đề

Trả lời chất vấn tại Phiên họp, về vấn đề sắp xếp cán bộ, công chức dôi dư tại các địa phương giai đoạn 2019- 2021, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà cho biết, đã được giải quyết khá cơ bản. Đến nay, số cán bộ, công chức dôi dư ở cấp huyện là 58 người (chiếm 8,22%) và ở cấp xã là 1.405 người (chiếm 14,49%). Theo kế hoạch được giao, đến năm 2025 phải giải quyết xong. Đánh giá cao nỗ lực của địa phương như Quảng Ninh, Thanh Hóa…, Bộ trưởng cũng chia sẻ với các địa phương còn gặp những khó khăn trong giải quyết vấn đề này, do số lượng ĐVHC cấp xã lớn…

Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà trả lời tại phiên chất vấn tháng 8 năm 2024 - Ảnh quochoi.vn

Trong giai đoạn 2023-2025, khi dự kiến phương án sắp xếp 47 ĐVHC cấp huyện, giảm 13 ĐVHC cấp huyện và dự kiến sắp xếp 1247 ĐVHC cấp xã thì sẽ giảm 624 ĐVHC cấp xã, dự kiến có 21.800 cán bộ, công chức dôi dư ở cấp huyện và cấp xã, cũng như cán bộ không chuyên trách dôi dư. Trong đó, cấp huyện dôi dư khoảng 1200 người, cán bộ, công chức cấp xã dự kiến dôi dư là khoảng 13.100 người, cán bộ không chuyên trách ở cấp xã dôi dư là 7.100 người. Như vậy, số lượng dôi dư này cần được giải quyết dứt điểm cho đến năm 2030.

Để giải quyết vấn đề này, trên tinh thần Nghị quyết 35, Bộ Nội vụ đã tham mưu xây dựng Nghị định số 29 về tinh giản biên chế, theo đó, đến thời điểm này, có 46/54 địa phương ban hành chính sách hỗ trợ cán bộ, công chức dôi dư. Nguồn kinh phí để các địa phương giải quyết chế độ, chính sách dôi dư là rất lớn. Đối với các địa phương tự cân đối được ngân sách, theo phân cấp ngân sách thì các địa phương phải cân đối để bố trí nguồn kinh phí sắp xếp cán bộ dôi dư theo các Nghị định của Chính phủ cũng như Nghị quyết của HĐND tỉnh mình. Đối với các địa phương không cân đối được ngân sách, cần sớm tổng hợp để Bộ Nội vụ báo cáo Chính phủ cấp ngân sách thanh toán nguồn kinh phí giải quyết tinh giản biên chế, trong đó có việc thực hiện chính sách dôi dư cho cán bộ, công chức, người hoạt động không chuyên trách ở cấp huyện, cấp xã.

Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà mong muốn, trong thời gian tới, các địa phương tiếp tục quan tâm, tập trung, trách nhiệm để giải quyết dứt điểm các vấn đề tồn đọng về sắp xếp cán bộ, công chức dôi dư trên cơ sở những chính sách hiện có, cố gắng đến hết năm 2025 kết thúc việc này.

Về trụ sở dôi dư, trong giai đoạn 2019-2021, khi thực hiện sắp xếp 21 ĐVHC cấp huyện, 1.056 ĐVHC cấp xã để giảm 8 ĐVHC cấp huyện và 651 ĐVHC cấp xã thì có dôi dư 864 trụ sở. Đến thời điểm hiện nay mới giải quyết được 349 trụ sở, tương đương 40,39%. Có thể nói, tỷ lệ giải quyết tài sản dôi dư sau sắp xếp ĐVHC còn rất lớn.

Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà cho biết có nhiều nguyên nhân, nhưng nguyên nhân lớn nhất là việc xác định giá đất, giá tài sản gặp nhiều khó khăn, vướng mắc, đặc biệt là phương pháp định giá và thuê doanh nghiệp thẩm định giá để xác định giá trị tài sản. Bộ trưởng cho rằng, đến thời điểm hiện nay cũng đã có sự tháo gỡ. Hiện nay, Bộ Tài chính đã hoàn thiện việc sửa đổi Nghị định số 67, qua đó sẽ tháo gỡ được những vấn đề căn cốt nhất cho các địa phương trong việc thực hiện sắp xếp tài sản dôi dư. Bộ trưởng Bộ Nội vụ đề nghị các địa phương tập trung rà soát, hoàn thiện các cơ sở, điều kiện, nhất là cơ sở pháp lý để thực hiện tốt việc sắp xếp tài sản dôi dư.

Về nội dung liên quan đến tiến độ xây dựng quy hoạch ĐVHC các cấp, Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà cho biết, theo dự kiến phương án sắp xếp các ĐVHC cấp huyện, cấp xã giai đoạn 2023-2025, có 49 ĐVHC cấp huyện và 1.247 ĐVHC cấp xã cần được sắp xếp. Trong số này, có 18 ĐVHC cấp huyện và 111 ĐVHC cấp xã được khuyến khích sắp xếp. Tổng số các ĐVHC cấp huyện, cấp xã trên thuộc 54 tỉnh, thành phố trong cả nước nằm trong diện sắp xếp.

Tuy nhiên, có 21 ĐVHC cấp huyện và 508 ĐVHC cấp xã không thuộc diện sắp xếp. Bộ trưởng Bộ Nội vụ giải thích là do các đơn vị này hội tụ một trong 4 yếu tố đặc thù không phải sắp xếp theo đúng tinh thần Nghị quyết 35 gồm: có vị trí biệt lập, khó tổ chức giao thông kết nối với ĐVHC khác; Có địa giới hành chính đã hình thành ổn định từ năm 1945 đến nay và chưa có sự thay đổi; Đơn vị có vị trí quốc phòng - an ninh trọng yếu, có truyền thống lịch sử, văn hóa, tôn giáo, tín ngưỡng, phong tục tập quán riêng biệt; ĐVHC nông thôn đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt sẽ là ĐVHC đô thị trong giai đoạn 2023-2030.

Do đó, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà nêu rõ, các đơn vị đặc thù này đã được địa phương đánh giá rất kỹ trong quá trình báo cáo hội đồng thẩm định và hội tụ đủ một trong các yếu tố đặc thù nêu trên nên những đơn vị đặc thù này sẽ không phải sắp xếp…

Có thể thấy, rất nhiều vướng mắc, khó khăn trong thực hiện sắp xếp ĐVHC cấp huyện, cấp xã đã được giải đáp tại phiên “tái giám sát” trên. Tuy nhiên, để duy trì hoạt động “tái giám sát”, nhiều chuyên gia cho rằng còn một số vấn đề cần lưu ý và tiếp tục hoàn thiện để hoạt động này thực sự hiệu quả, thể hiện trách nhiệm của UBTVQH trong việc giám sát đến cùng việc thực hiện các yêu cầu, kiến nghị của QH, UBTVQH.