Khi đó, sự lựa chọn mới cũng hết sức khó khăn... Hãy bỏ tâm suy nghĩ thay vì lựa chọn theo cảm tính, đừng chọn nghề từ thú vui cá nhân như thích chơi game, thích đi chơi, thích có nhiều bạn bè.
Không chọn trường vì... có đông bạn gái xinh
Đến thời điểm này vẫn nhiều học sinh lớp 12 mơ hồ trong việc chọn ngành nghề tương lai. Phải chăng các em đang chú trọng quá vào ôn thi mà không dành thời gian để chọn nghề?
- Thực tế là trong suốt 12 năm học phổ thông, phần lớn học sinh mới chỉ tập trung vượt qua các kỳ thi chứ chưa thực sự lưu tâm đến việc chọn nghề để chọn trường phù hợp. Vì vậy, các em khá mơ hồ khi đưa ra quyết định chọn nghề hoặc đơn giản là nghe theo bạn bè hay định hướng của bố mẹ. Điều này đã dẫn tới tình trạng ngộ nhận, chưa hiểu rõ ngành nghề mình theo học, dẫn tới học cho xong, không hứng thú và kết quả là không tìm được việc làm ưng ý sau khi ra trường.
Có bạn học sinh lớp 12 tại Hà Nội đặt câu hỏi: “Em và bạn ấy chơi với nhau từ hồi cấp ba, giờ đây sắp tới ngưỡng cửa đại học nhưng hai người lại thích hai trường khác nhau. Bạn ấy muốn em theo trường bạn lựa chọn để có thể tiếp tục học cùng nhau. Em phải làm thế nào?”.
- Khi chọn nghề, học sinh không nên theo sở thích cảm tính hay chuyện cá nhân: Ví dụ, thích chơi điện tử nên chọn công nghệ thông tin, thích đi chơi nên chọn ngành du lịch. Việc chọn trường, ngành học vì có lý do bạn trai hay bạn gái mình học ở đó chỉ phù hợp khi trường có ngành em yêu thích. Nếu học ngành không phù hợp khả năng sẽ khiến em tự làm khổ bản thân mình. Em hãy cân nhắc đến chuyện có thể chia tay khi đang học cùng nhau. Lúc đó, chuyển ngành hay chuyển trường hết sức tiêu cực
Thực tế hiện nhiều học sinh chỉ biết tên nghề nói chung mà không tìm hiểu sâu từng lĩnh vực.
Vậy phải làm sao để thí sinh có được sự lựa chọn đúng đắn, khi mà phụ huynh luôn hướng con theo “đầu ra” của gia đình?
- Trước tiên, các bạn cần phải khám phá bản thân, biết rõ mình có năng lực ở lĩnh vực nào, có sự yêu thích, đam mê công việc gì. Việc này có thể được cụ thể hóa bằng cách tự kiểm tra trắc nghiệm bản thân thuộc nhóm cá tính nào, từ đó xem xét mình phù hợp với ngành nghề gì. Các dạng bài kiểm tra này được cung cấp miễn phí trên nhiều trang tư vấn nghề nghiệp.
Có 6 nhóm cá tính gồm có xu hướng nghiên cứu, thích tìm tòi, khám phá; xu hướng nghệ sĩ, yêu văn chương, có năng khiếu nghệ thuật, hội họa; xu hướng kỹ thuật, thích tính toán, tìm hiểu; xu hướng con người xã hội thích giao tiếp; xu hướng lãnh đạo, quyết đoán, thu hút, có ảnh hưởng đến người xung quanh; xu hướng tổ chức, thích lập kế hoạch, triển khai chi tiết… Nếu bạn thuộc một trong 6 cá tính này bạn sẽ phù hợp với những nhóm ngành nghề tương ứng.
Tôi vẫn thường nói với các thí sinh phải bỏ tâm suy nghĩ khi chọn nghề nghiệp tương lai. Trong đó, quan trọng là đừng nhầm lẫn giữa đam mê với những thú vui cá nhân. Đầu tiên, các bạn phải gạt bỏ những sở thích liên quan đến sinh lý như thích ăn ngon, thích ngủ, thích xem phim hay chọn trường này vì có nhiều bạn gái xinh, chọn ngành công nghệ thông tin vì thích chơi điện tử…
Thực tế, khi đảm nhiệm công việc, mọi người sẽ phải gạt bỏ những cảm xúc cá nhân mà phải hướng tới giá trị công việc, đem lại lợi ích cho bản thân, xã hội. Những công việc được lựa chọn phải xuất phát từ những đam mê thực sự, đem lại giá trị cho cộng đồng thì khi theo đuổi bạn mới thấy được ý nghĩa của công việc, cảm thấy được niềm vui, sự hào hứng để bản thân luôn nỗ lực, theo đuổi.
 |
| TS Phạm Mạnh Hà |
Vậy khi đã xác định được năng lực bản thân, học sinh cần làm gì để chọn được ngành nghề phù hợp?
- Khi đã biết bản thân phù hợp với lĩnh vực nào trong các nhóm ngành nghề như kỹ thuật, công nghệ, xã hội, kinh doanh… thì điều các bạn cần làm là nên tìm hiểu thực tế những công việc này đòi hỏi gì ở mỗi người và nhu cầu thị trường lao động đối với công việc này ở mức độ nào. Đơn giản nhất là hãy tìm hiểu thông tin trên các trang tuyển dụng.
Các nhà tuyển dụng sẽ cho các bạn biết họ cần gì ở những vị trí công việc thực tế. Từ đấy, bạn có thể hình dung công việc tương lai của mình cùng những kiến thức, năng lực mình cần đáp ứng. Như vậy, đầu tiên là lựa chọn lĩnh vực nghề nghiệp hay là nhóm ngành nghề, sau đó sẽ tìm hiểu đến nghề cụ thể và so sánh với năng lực bản thân để quyết định.
Nếu chọn sai sẽ ảnh hưởng cả cuộc đời
Nhiều bạn thí sinh phản ánh, họ yêu thích và xác định được ngành nghề nhưng lại e ngại khó tìm được việc làm vì đầu ra dư thừa?
- Đúng là thực tế gần đây những ngành như quản trị kinh doanh, thương mại, ngân hàng, tài chính… vốn là những cái tên khá “hot”, được nhiều thí sinh lựa chọn lại đang được cảnh báo dư thừa nhân lực. Tôi không khuyên các bạn bỏ qua những ngành nghề như vậy nếu bạn thật sự yêu thích nhưng tôi khẳng định rằng, càng là ngành nghề “hot” thì độ sàng lọc càng cao. Bạn chỉ nên chọn những ngành nghề đó khi bạn có năng lực, đam mê thực sự thì sẽ không lo ra trường không có việc làm.
Sau khi xác định được ngành nghề, thí sinh nên chọn trường thế nào để đảm bảo cơ hội trúng tuyển và ra trường có việc làm?
- Sau khi chọn được ngành nghề rồi thì việc tiếp theo là chọn trường. Nguyên tắc vàng của tôi là phải những trường có uy tín, có thời gian đào tạo lâu dài, được xã hội đánh giá cao. Các trường này nên là những trường đào tạo chuyên sâu, đáp ứng tốt về cơ sở vật chất và có nhiều hoạt động hỗ trợ sinh viên trong quá trình đào tạo. Tuy nhiên, thí sinh cần hiểu, không phải cứ học trường uy tín là sau này ra trường sẽ có việc làm ngay. Nếu không chú tâm học tập, rèn luyện, không có đam mê thì ra trường vẫn không tìm được việc làm.
Học sinh lớp 12 chọn sai ngành nghề có thể dẫn đến hậu quả trong 15 năm tới, thậm chí cả cuộc đời. Nhiều em đỗ đại học vẫn bỏ dở vì chọn ngành không phù hợp. Nếu chọn sai ngành nghề theo mong muốn của bố mẹ, phó mặc cho may rủi, không quan tâm đam mê, năng lực của bản thân, yêu cầu của công việc…, bạn có thể phải trả giá không phải cho hiện tại mà là 15 năm tới, thậm chí cả cuộc đời. Nhà tuyển dụng sẽ không mời một người đã bước sang tuổi 35, lại không có kinh nghiệm. Con người chỉ tạo nên thành công vượt trội khi đam mê và làm việc đó đến hết cuộc đời.
Trong quá trình tư vấn cho các trường THPT từ Bắc vào Nam, TS nhận ra điều gì rõ nét nhất?Năm nay có tín hiệu mới là nhiều em đã lựa chọn những lối đi khác thay vì vào Đại học như những năm trước đây?
- Trong khi học sinh Hà Nội còn mù mờ trong việc chọn nghề, phần lớn lãng mạn và mơ mộng, thì học sinh Sài Gòn đã chú tâm tìm hiểu thông tin nghề nghiệp, hiểu được chính bản thân mình để tìm hướng đi tốt nhất. Điều này có thể do phụ huynh còn quá chú tâm việc học với mục đích điểm số. Ở nhà trường, công tác hướng nghiệp chưa được chú trọng, thực hiện theo cách đối phó, hời hợt. Học giỏi hoàn toàn có thể thất nghiệp nếu gia đình và nhà trường không quan tâm công tác hướng nghiệp từ sớm.
TS có lời khuyên nào với thí sinh năm nay?
Tuyển sinh đại học, cao đẳng năm 2016, mỗi thí sinh sẽ được đăng ký nguyện vọng 1 vào hai trường, mỗi trường hai ngành. Vì vậy, cơ hội đỗ đại học của các em sẽ tăng cao. Tuy nhiên, việc càng có nhiều lựa chọn lại dễ dẫn đến xác xuất sai lầm tăng. Do đó, thí sinh cần chọn nghề trước khi chọn trường, nên nộp 4 nguyện vọng tương đương vào các ngành mang tính chất công việc giống nhau.
Ví dụ, ngành Quản trị Nhân lực và Quản trị Thông tin hoàn toàn khác biệt. Khối ngành xã hội, du lịch và triết học không liên quan nhau. Nếu chỉ chọn theo cách cốt sao trúng tuyển là sai lầm. Các em hãy chọn theo sở trường của bản thân, bởi chỉ khi làm việc thành công, con người mới thấy hạnh phúc nhất. Thích và làm được hoàn toàn khác nhau. Hãy chọn công việc bạn thích mà làm được.
Hiện nay, không ít trường mở nhiều ngành mới có tên “kêu” để thu hút thí sinh. Học sinh nên thường xuyên tham khảo các website tuyển dụng để biết về nghề nghiệp, sau đó đối chiếu việc đào tạo cụ thể của trường xem có “liên quan” hay không? Khi chọn trường, học sinh cần đặt ra những cơ sở để so sánh như: Học phí có phù hợp điều kiện gia đình, cơ sở vật chất, truyền thống lâu năm của trường... Nếu không cân nhắc kỹ, các em có thể đánh mất tương lai của chính mình.
Xin cảm ơn Tiến sỹ!
