Sẽ có lãi ròng từ năm 2020?
Dự án Tân Rai được Tập đoàn Than - Khoáng sản (TKV) quyết định đầu tư và triển khai xây dựng từ tháng 6/2006, Nhà máy alumin hoàn thành và chính thức đi vào vận hành thương mại từ tháng 10/2013.
Theo Bộ Công Thương, sau 5 năm vận hành thương mại, sản lượng alumin ngày càng tăng, đạt công suất thiết kế và đảm bảo chất lượng. Sản lượng alumin quý 1 năm 2016 đạt 599 nghìn tấn năm, 2017 đạt 642 nghìn tấn và đạt 673 nghìn tấn vào năm 2018, vượt công suất thiết kế. Lũy kế từ tháng 10/2013 đến tháng 12/2018 đạt hơn 3 triệu tấn alumin quy đổi.
Dự án Nhân Cơ bao gồm 2 dự án thành phần: Dự án Nhà máy alumin Nhân Cơ (quyết định đầu tư tháng 6/2007) và Dự án khai thác mỏ bôxít Nhân Cơ, Đắk Nông (quyết định đầu tư tháng 2/2014). Nhà máy alumin đã chạy thử từ tháng 9/2016, ra sản phẩm alumin đầu tiên vào tháng 12/2016 và đưa vào vận hành thương mại từ tháng 7/2017.
Chất lượng sản phẩm alumin của cả 2 dự án đạt thiết kế, 97% các sản phẩm được xuất khẩu vào các thị trường như Ấn Độ, Trung Đông, Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, Nga, Thái Lan, Đài Loan... và một phần tiêu thụ trong nước.
Báo cáo tổng kết đánh giá tổng thể việc đầu tư thí điểm 2 dự án bôxít Tân Rai - Nhân Cơ gửi Thủ tướng Chính phủ vào tháng 12/2019, Bộ Công Thương đã có những đánh giá lạc quan từ góc độ kinh tế cho đến yếu tố xã hội. Theo Bộ này, Dự án Tân Rai theo quyết định điều chỉnh dự án năm 2013 của TKV và Chính phủ báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội tháng 5/2014, thời gian hoàn vốn 11,6 năm, lỗ kế hoạch 4 năm với lỗ dự kiến là 859,3 tỷ đồng.
Nhưng thực tế sau 5 năm đi vào sản xuất, 3 năm đầu dự án bị lỗ, từ năm 2017 dự án có lãi (năm 2017 lãi 379 tỷ đồng, năm 2018, lãi 1.790 tỷ đồng sau thuế). Tính đến ngày 31/12/2018, dự án còn lỗ 1.325 tỷ đồng (lỗ do hoạt động sản xuất kinh doanh là 163 tỷ đồng, lỗ do chênh lệch tỷ giá là 1.162 tỷ đồng). “Dự kiến hết năm 2019 dự án hết lỗ và chuyển sang có lãi ròng, thời gian hoàn vốn là 10 năm, sớm hơn so với dự án được phê duyệt”, báo cáo nêu.
Thúc đẩy phát triển Tây Nguyên
Cũng theo thống kê mà Bộ Công Thương công bố, tính đến hết năm 2018, Dự án Tân Rai đã nộp ngân sách 2.779 tỷ đồng (năm 2018 là 417 tỷ đồng) và Dự án Nhân Cơ nộp 1.757 tỷ đồng (năm 2018 là 485 tỷ đồng). Ngoài ra, các dự án này còn góp phần đầu tư hỗ trợ cho các địa phương khu vực dự án xây dựng các trường học, trạm y tế, làm đường, xây dựng chợ, tái định cư cho các hộ dân tộc thiểu số nghèo, cải tạo tỉnh lộ, quốc lộ... với tổng kinh phí khoảng 650 tỷ.
Theo đánh giá, các dự án đã góp phần đáng kể trong tăng trưởng GRDP (kinh tế toàn vùng tăng trưởng bình quân hàng năm), tăng các nguồn thu cho địa phương, tạo đà phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Đắk Nông và Lâm Đồng và lan tỏa đến kinh tế - xã hội khu vực Tây Nguyên theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa, chuyển dịch cơ cấu kinh tế.
Các dự án bôxít được cho là cũng đã đào tạo nghề và tuyển dụng trực tiếp gần 2.600 lao động (đa phần là lao động địa phương) với mức thu nhập bình quân tháng từ 7-10 triệu đồng/người, tạo việc làm ổn định cho hàng chục ngàn lao động dịch vụ và hỗ trợ, chuyển đổi cơ cấu lao động, nâng cao đời sống người dân.
Báo cáo cũng cho rằng việc thực hiện 2 dự án khai thác bôxít và sản xuất alumin đã bước đầu hình thành công nghiệp bôxít Việt Nam, thu hút sự quan tâm của các nhà đầu tư trong và ngoài nước tham gia vào các dự án sản xuất alumin với quy mô lớn, thúc đẩy phát triển ngành công nghiệp hỗ trợ, sản xuất vật liệu xây dựng, hóa chất, xây dựng, giao thông vận tải, chế tạo cơ khí, thiết bị...
Cũng theo Bộ Công Thương, sự hình thành cụm kinh tế công nghiệp khu vực kéo theo sự phát triển các ngành kinh tế, dịch vụ như giao thông vận tải, thương nghiệp, khách sạn, du lịch, vui chơi giải trí, dịch vụ ăn uống tại huyện Bảo Lâm (Lâm Đồng) và huyện Đắc R’Lấp (Đắk Nông); là tiền đề tạo nên sự chuyển đổi cơ cấu kinh tế khu vực từ thuần nông, lâm nghiệp chuyển sang kinh tế đa ngành nghề, trong đó công nghiệp là thành phần kinh tế cơ bản.
“Xét ở góc cạnh tích cực khác, hoạt động khai thác bôxít sẽ tạo ra những cộng đồng dân cư mới, những đô thị mới; đưa ánh sáng văn hóa vào vùng sâu, vùng xa; nâng cao chất lượng cuộc sống, nâng cao dân trí cho một bộ phận không nhỏ dân cư”, báo cáo nêu.
Thực hiện Nghị quyết số 755 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội ngày 23/6/2014 về hiệu quả tổng thể về kinh tế - xã hội gắn với đảm bảo an ninh - quốc phòng của 2 dự án Bôxít Tân Rai và Nhân Cơ do TKV làm chủ đầu tư và các chỉ đạo của Thủ tướng, Bộ Công Thương đã chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành, cơ quan liên quan xây dựng và hoàn thiện báo cáo tổng kết đánh giá.
Báo cáo lần đầu được hoàn thiện vào tháng 8/2019, nhưng sau đó từ chỉ đạo của Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng, Bộ Công Thương đã tiếp tục hoàn thiện báo cáo và làm rõ thêm ý kiến của nhiều bộ, ngành, địa phương, đặc biệt là một số nội dung mà Kiểm toán Nhà nước đã có kết luận.
