Nhiều cách tiếp cận khác nhau
Tiền điện tử, tiền ảo, tiền kỹ thuật số (KTS)… là những thuật ngữ xuất hiện hơn 10 năm trước với đồng tiền điện tử đầu tiên trên thế giới là Bitcoin (ứng dụng công nghệ blockchain), được ra đời vào năm 2009 bởi một cá nhân hoặc tổ chức ẩn danh có tên gọi Satoshi Nakamoto. Hiện vẫn có những tranh luận, thậm chí nhầm lẫn khái niệm liên quan đến tiền điện tử, tiền ảo, tiền điện tử KTS...
Một số chuyên gia tài chính đã tổng hợp các cách lý giải những thuật ngữ này từ kinh nghiệm trên thế giới. Cụ thể, về tiền điện tử, Ngân hàng Trung ương Châu Âu (ECB) mô tả, đây là giá trị tiền tệ được lưu trữ trên một thiết bị điện tử được sử dụng phổ biến để thực hiện giao dịch thanh toán cho các tổ chức khác không phải là tổ chức phát hành.
Về tiền ảo, ECB định nghĩa như sau: “Đồng tiền ảo là một loại tiền KTS không chịu sự quản lý, được phát hành bởi những người phát triển phần mềm đồng thời là người kiểm soát hệ thống; được sử dụng và chấp nhận thanh toán giữa các thành viên của một cộng đồng ảo nhất định”.
Tiền điện tử KTS hay tiền mã hóa được tạo ra bởi các thuật toán mã hóa phức tạp, được giao dịch, trao đổi hoàn toàn trên môi trường Internet và hiện nay chưa chịu sự quản lý của bất kỳ cá nhân hay tổ chức nào (trừ khi được Ngân hàng Trung ương trực tiếp phát hành). Thí dụ điển hình của tiền KTS là Bitcoin, Ethereum... Một loại tiền khác cũng thường bị hiểu nhầm đó là tiền di động (mobile money).
Theo định nghĩa của Hiệp hội Thông tin di động toàn cầu (GSMA), Mobile money có thể được hiểu ngắn gọn là tiếp cận dịch vụ tài chính qua điện thoại di động. Theo đó, với bản chất là tiền pháp định, tiền di động có thể hiểu là một dạng thức tiền điện tử do tổ chức (thường là nhà mạng) cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán phát hành và định danh khách hàng thông qua cơ sở dữ liệu thuê bao di động. Dạng thức này chính là ví điện tử trên thuê bao di động, không cần liên kết với tài khoản ngân hàng.
Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) lo ngại tiền điện tử KTS như Bitcoin có thể gây ra rất nhiều rủi ro. Hội đồng ổn định tài chính quốc tế (FSB) cho rằng, các đồng tiền điện tử KTS hiện tại vẫn chưa thay thế cho tiền tệ truyền thống, do việc sử dụng còn hạn chế đối với kinh tế và các giao dịch tài chính.
Dù chấp nhận hay không vẫn phải quản lý
Từ thực tế tồn tại của một số loại tiền điện tử KTS như Bitcoin cho thấy, sự phát triển của các loại tiền điện tử KTS là xu hướng tất yếu. Dù chấp nhận hay không thì các quốc gia vẫn phải đưa ra các cách thức quản lý nhằm đảm bảo sự ổn định của hệ thống tài chính - tiền tệ và lợi ích của người dân.
Theo đó, quan điểm quản lý và sử dụng tiền điện tử KTS như phương tiện thanh toán của các quốc gia trên thế giới có thể chia thành một số nhóm như nhóm chấp nhận; nhóm dung hòa; nhóm từ chối và nhóm cấm triệt để.
Cụ thể, nhóm chấp nhận Bitcoin như một phương tiện thanh toán hợp pháp có El Salvador và Cộng hòa Trung Phi. Trong đó, El Salvador là quốc gia đầu tiên trên thế giới chấp nhận Bitcoin làm phương tiện thanh toán hợp pháp vào năm 2021. Ngày sau “màn chào sân” của El Salvador, Cộng hòa Trung Phi đã chấp nhận Bitcoin như một phương tiện thanh toán hợp pháp vào quý 2/2022.
Nhóm nước dung hòa: Đây là nhóm chiếm số lượng đông nhất, đồng thời cũng là nhóm có những quốc gia đi đầu về công nghệ thông tin trên thế giới. Nhìn chung, phản ứng của nhóm này là không cổ vũ giao dịch tiền điện tử KTS cũng không cấm đoán tiêu cực mà chỉ đưa ra các chính sách để truy thu thuế và các biện pháp nhằm giám sát, giảm thiểu khả năng buôn lậu hay rửa tiền thông qua tiền KTS. Tiêu biểu như Nhật Bản, Australia, Hàn Quốc, Singapore, New Zealand…
Các quốc gia khác như Angola, Costa Rica, Ecuador, Lebanon, Thổ Nhĩ Kỳ, Iran, Argentina, Pakistan, Chile, Malaysia, Thái Lan… đang dần dần công nhận tiền điện tử.
Nhóm nước từ chối tiền điện tử KTS: Tại các quốc gia thuộc nhóm này, dù không cấm hay coi hành vi giao dịch tiền điện tử KTS là bất hợp pháp, nhưng các Chính phủ có quan điểm thiếu thiện cảm với loại tiền này. Các chính sách được đưa ra trên cơ sở giảm thiểu hoạt động giao dịch tiền điện tử KTS. Tiêu biểu như: Nga, Trung Quốc, Ấn Độ và các nước thuộc khu vực Nam Á, Trung Đông.
Nhóm nước cấm triệt để: Hiện nay, có một số quốc gia trong danh sách cấm triệt để việc sử dụng tiền điện tử KTS như Iceland, Bolivia, Ecuador, Bangladesh, Kyrgyzstan. Điểm chung của các quốc gia này là tiền điện tử KTS không được coi là một loại tiền tệ và lý do cấm hầu hết đều nhằm bảo hộ đồng tiền quốc gia. Tuy nhiên, mức độ cấm ở các quốc gia cũng không giống nhau.
Mỹ muốn trở thành “thủ đô tiền điện tử của thế giới”
Với nước Mỹ, từ khi trở lại trong chiến dịch tranh cử Tổng thống lần thứ 2, ông Donald Trump đã thể hiện sự ủng hộ mạnh mẽ với tài sản kỹ thuật số, cam kết biến Mỹ thành “thủ đô tiền điện tử của thế giới” và thành lập kho dự trữ Bitcoin quốc gia. Ông cũng dự kiến bổ nhiệm Paul Atkins, một người có nhiều kinh nghiệm trong chính sách tiền điện tử, làm Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Hoa Kỳ (SEC).
 Tổng thống Donald Trump dự hội nghị thượng đỉnh về tiền điện tử tại Nhà Trắng ngày 7-3 |
Vào tuần trước, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã chính thức triển khai những cam kết đã đưa ra trong chiến dịch tranh cử của mình. Ông đã công bố kế hoạch đưa 5 loại tiền điện tử gồm Bitcoin (BTC), Ethereum (ETH), Ripple (XRP), Solana (SOL) và Cardano (ADA) vào Quỹ dự trữ chiến lược mới của Chính phủ Mỹ. Trong đó, ngoài 2 loại tiền điện tử có giá trị lớn nhất hiện nay là BTC và ETH được xác định sẽ đóng vai trò trung tâm, việc Tổng thống Trump chọn thêm XRP, SOL và ADA - những loại tiền ít được biết đến hơn - đã khiến giới giao dịch bất ngờ và nhanh chóng đẩy giá trị của 3 loại tiền điện tử trên tăng vọt ngay sau khi được công bố.
Ông Trump cũng chào đón nhiều nhân vật quan trọng trong ngành công nghiệp tiền điện tử đến Nhà Trắng, nơi diễn ra hội nghị thượng đỉnh đầu tiên về lĩnh vực này để bàn về kế hoạch xây dựng kho dự trữ tài sản kỹ thuật số do Chính phủ sở hữu. Trọng tâm chính của sự kiện là mục tiêu mà Tổng thống Trump đặt ra nhằm xây dựng một kho dự trữ chiến lược chứa Bitcoin. Ông đã chính thức hóa mục tiêu này bằng việc ký một sắc lệnh hành pháp hôm 6/3/2025, cho phép mở kho dự trữ các tài sản KTS. Sắc lệnh yêu cầu Bộ trưởng các Bộ Tài chính và Thương mại xây dựng chiến lược về ngân sách để mua thêm Bitcoin mà không gây thêm chi phí cho người nộp thuế.
Có thể nói, đề xuất của Tổng thống Trump được xem là một bước tiến quan trọng của Mỹ trong việc công nhận và thúc đẩy sự phát triển của tài sản KTS. Các chuyên gia tài chính nhận định rằng, kế hoạch này được thực hiện sẽ không chỉ tạo động lực mạnh mẽ cho phát triển các loại tiền điện tử mà còn mở rộng sự chấp nhận tài sản KTS trong hệ thống tài chính truyền thống. Điều này sẽ giúp Mỹ tiếp tục duy trì vị thế dẫn đầu trong cuộc đua công nghệ blockchain và tài sản KTS toàn cầu.
Tất cả các động thái của ông Trump đã tác động không nhỏ đến thị trường tiền điện tử. Sáng 5/12/2024, Bitcoin chính thức vượt mốc 100.000 USD, đánh dấu lần đầu tiên đồng tiền số này đạt được cột mốc sáu con số sau chiến thắng của Donald Trump trong cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ.
Tuy nhiên, sức nóng của Bitcoin dần hạ nhiệt và kế hoạch tuần trước của ông Trump lại khiến một số nhà đầu tư thất vọng. Bởi họ hy vọng Chính phủ sẽ đưa ra một kế hoạch mua Bitcoin mới chứ không chỉ giữ tài sản tịch thu. Sau thông báo này, giá Bitcoin giảm 3,4%, còn 86.394 USD. Dù vậy, chính quyền của Tổng thống Mỹ Donald Trump đã xây dựng một loạt chính sách về tài sản mã hóa mang tính dẫn dắt.
Đáng chú ý là ngoài việc đưa các loại tiền điện tử trên vào kho dự trữ chiến lược, Tổng thống Trump còn giới thiệu World Liberty Financial, một công ty tiền điện tử do ông và các con trai thành lập năm 2024. Công ty này phát hành các token KTS dựa trên nền tảng Ethereum và thu về hơn 500 triệu USD. Tháng 2/2025, World Liberty Financial công bố quỹ dự trữ token chiến lược nhằm hỗ trợ BTC, ETH và các loại tiền điện tử khác với mục tiêu “định hình lại tài chính toàn cầu”.
