Nhiều phương thức bán hàng trên mạng
Thống kê của Bộ Công Thương cho thấy, trong năm 2021, lực lượng quản lý thị trường (QLTT) phối hợp với Cục Thương mại điện tử (TMĐT) và Kinh tế số (Bộ Công Thương) đã thực hiện kiểm tra hơn 3.000 vụ việc lợi dụng TMĐT để kinh doanh hàng hóa nhập lậu, hàng không rõ nguồn gốc, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ... Số tiền xử phạt lên tới hơn 20 tỷ đồng.
Ông Nguyễn Đức Lê, Phó Cục trưởng Cục Nghiệp vụ (Tổng cục QLTT) cho biết, thời gian qua, Tổng cục QLTT đã nỗ lực hết sức để bắt kịp xu hướng thời kỳ 4.0, khi nền tảng mạng phát triển chóng mặt. TMĐT trước đây chỉ là bán hàng trên website của DN, cao hơn là trên các sàn TMĐT. Nhưng hiện nay các mạng xã hội như Facebook, Zalo, Tiktok cũng bán được hàng và đây mới chỉ là bước đầu của nền kinh tế số.
Chưa kể, mô hình TMĐT không chỉ ở một nơi, mà đa quốc gia, lãnh thổ, lĩnh vực. Đơn cử như vụ thu giữ ở Thanh Hóa ngay trước kỳ nghỉ lễ 30/4 vừa qua. Đối tượng sử dụng 2-3 địa điểm, nơi bán hàng riêng, nơi livestream riêng và kho lại ở một chỗ khác. Trong khi rất khó tiếp cận các địa điểm này vì đôi khi đối tượng ở khu vực quân sự có đơn vị chức năng bảo vệ, ra vào rất khó khăn. Hoặc đối tượng sử dụng nhà riêng là nơi tập kết hàng, muốn khám nhà ở là nơi cất giấu theo luật phải có quyết định của chủ tịch UBND cấp quận, huyện.
“Nhưng để giải thích được và cho ra một quyết định khám nhà mất nhiều thời gian, trong lúc đó thì hàng hóa có thể bị tẩu tán mất. Hoặc một người có thể bán nhiều hàng hóa, sản phẩm khác nhau, không phải của mình, chỉ cần có đơn hàng là mua chỗ khác chuyển về. Mô hình linh động như vậy gây ra khó khăn cho lực lượng QLTT và cơ quan chức năng nói chung. Do đó, công tác đấu tranh chống hàng lậu, hàng giả, xâm phạm bản quyền sẽ gặp nhiều khó khăn trên không gian mạng” - ông Lê nói.
Ông Vũ Anh, Giám đốc chiến lược sàn TMĐT Voso cũng cho rằng, hàng giả, hàng nhái là vấn đề rất nhức nhối của thị trường nói chung và TMĐT nói riêng. Thực tế hiện các sàn TMĐT cố chạy theo mục tiêu mở rộng thu hút được nhiều người bán trên đó nên chưa chặt chẽ trong các khâu kiểm soát, xác minh các loại hàng hóa. Điều này tạo ra tình trạng trong số các hàng hóa đưa lên sàn có rất nhiều mặt hàng giả, hàng nhái.
Chủ sàn phải chịu trách nhiệm với hàng hóa
Ông Lê khẳng định, hiệu quả của công tác đấu tranh chống hàng giả, buôn lậu trên các nền tảng TMĐT chưa cao không phải do cơ quan chức năng. Bởi có tới 4 yếu tố để đạt được hiệu quả đó, trong đó có yếu tố “đây đều là những vấn đề mới ở Việt Nam, chưa có tiền lệ, cần học từ các nước tiên tiến để áp dụng trong nền kinh tế thị trường thì mới bắt nhịp được”.
Ngoài ra, còn yếu tố khá quan trọng là vai trò của các chủ sàn TMĐT. Hiện các nhà cung cấp nền tảng kinh doanh trên mạng mới chỉ là theo dõi đơn hàng trong khi về bản chất người tiêu dùng (NTD) cần biết sản phẩm có đáp ứng yêu cầu đặt mua hay không. Ông Lê cho biết, ông đã từng mua một số sản phẩm ở sàn Alibaba. Sàn này có chế độ bảo vệ người mua trong vòng 15 ngày, khi người mua nhận hàng trong 15 ngày nếu không đáp ứng được yêu cầu có quyền trả lại, sàn TMĐT sẽ trả lại tiền. Đấy là cách vừa bảo vệ NTD vừa tránh được hàng hóa buôn lậu, hàng giả, kém chất lượng.
Chưa kể, theo ông Lê, nếu NTD nhỡ mua phải một sản phẩm kém chất lượng thì người mua chỉ có thể phản ánh lại với sàn TMĐT, trong khi sàn chậm giải quyết, thậm chí có nơi không giải quyết và người mua thì không biết người bán ở đâu, bởi nguyên tắc của sàn là không cho biết danh tính người bán (vì nếu biết sàn sẽ không có hoa hồng trung gian). Do đó, chỉ khi các sàn TMĐT vào cuộc với trách nhiệm cao thì hiện tượng hàng giả, hàng nhái trên TMĐT mới dần được giải quyết.
Ông Vũ Anh chia sẻ thêm về cách hạn chế hàng giả, hàng nhái trên voso.vn. Theo đó, khi các đối tác đưa sản phẩm hàng hóa lên sàn bán thì điều đầu tiên phải làm là mã số thuế, các thông tin của DN bán hàng phải đầy đủ.
“Nếu có tình trạng hàng giả, hàng nhái thì Voso sẽ trực tiếp đứng ra đền bù trước, sau đó mới kiểm tra xem đơn vị nào chịu trách nhiệm trong vấn đề này. Quan điểm của chúng tôi coi NTD là số 1 và sẽ chịu trách nhiệm trước; Đồng thời phối hợp với tất cả các bên (bán và NTD) để đưa ra giải pháp phù hợp nhất trên cơ sở chúng tôi luôn chịu trách nhiệm trước NTD” - ông Vũ Anh nói.
Như vậy, vấn đề nhức nhối này chỉ có thể giải quyết bằng cách sự vào cuộc của các cơ quan bộ, ban, ngành; Đồng thời đưa ra các khung pháp lý cơ chế chính sách phù hợp, “buộc” trách nhiệm của chủ sàn TMĐT với hàng hóa bày bán trên sàn.
