Nguyên nhân gây ra nhiều bệnh
Phát biểu khai mạc Hội thảo, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Thông tin và Truyền thông) Hồ Hồng Hải cho biết, đi cùng với sự phát triển của đời sống kinh tế - xã hội, các sản phẩm đồ uống có đường (ĐUCĐ) ngày càng phổ biến trên thị trường, mức tiêu thụ ngày càng gia tăng trên toàn cầu, đặc biệt ở trẻ em và vị thành niên. Việc sử dụng ĐUCĐ không hợp lý là một trong những nguyên nhân chính gây ra thừa cân, béo phì và các rối loạn chuyển hóa cả ở người trưởng thành và trẻ em do làm tăng lượng calo nạp vào cơ thể, dẫn đến gia tăng tỷ lệ mắc bệnh đái tháo đường tuýp 2, tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu cũng như các biến chứng về bệnh tim mạch, đột quỵ và tử vong.
Ông Hồ Hồng Hải hy vọng, qua trình bày của các chuyên gia tại Hội thảo, các phóng viên, biên tập viên sẽ cập nhật được thông tin, kiến thức mới liên quan đến tác hại của ĐUCĐ, hệ lụy đối với sức khỏe và biện pháp kiểm soát tiêu dùng sản phẩm này, từ đó tuyên truyền, giúp nâng cao hiểu biết, thay đổi nhận thức, hành vi của người dân trong việc sử dụng ĐUCĐ, giúp phòng, chống các yếu tố nguy cơ và dự phòng mắc bệnh không lây nhiễm.
Theo TS Angela Pratt, Trưởng đại điện Tổ chức Y tế thế giới (WHO) tại Việt Nam, bằng chứng toàn cầu cho thấy rằng tiêu thụ ĐUCĐ làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường tuýp 2 và sâu răng. Chúng cũng góp phần khiến mọi người thừa cân và béo phì. Tất cả những điều này là những vấn đề sức khỏe quan trọng, có thể dẫn đến tăng nguy cơ mắc bệnh tim, đột quỵ và các tình trạng khác bao gồm ung thư. Riêng ở Việt Nam, trong 10 năm qua, người dân đã uống nhiều ĐUCĐ hơn. Trung bình, người dân Việt Nam tiêu thụ một lít ĐUCĐ mỗi tuần. Bởi thế, tỷ lệ thừa cân và béo phì tăng nhanh , đặc biệt là ở những người trẻ tuổi. Tại các TP, cứ 4 thanh thiếu niên trong độ tuổi 15-19 thì có hơn 1 người bị thừa cân hoặc béo phì.
PGS.TS Trương Tuyết Mai, Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng Quốc gia cũng thông tin, hiện nay tỷ lệ đái tháo đường tuýp 2, rối loạn chuyển hóa, tim mạch đang gia tăng. Thống kê của Bộ Y tế cho thấy, năm 2015, Việt Nam có khoảng 3,5 triệu người mắc bệnh đái tháo đường, dự báo sẽ tăng lên gấp đôi (6,1 triệu) vào năm 2040. Sử dụng ĐUCĐ không hợp lý là một nguyên nhân gây ra thừa cân, béo phì. Tăng tiêu thụ ĐUCĐ sẽ dẫn đến tăng năng lượng nạp vào (năng lượng rỗng) gây thừa cân, béo phì.
Cần nhiều giải pháp giảm tác hại
TS Angela Pratt nhấn mạnh, WHO khuyến cáo rằng việc tiêu thụ “đường tự do” - có thể coi là bất kỳ loại đường nào được thêm vào thực phẩm hoặc đồ uống - nên được giới hạn ở mức dưới 10% tổng năng lượng, nhưng lý tưởng là dưới 5%. Tức là khoảng 25 gram mỗi ngày cho một người trưởng thành trung bình và dưới 12 - 25 gram mỗi ngày với trẻ em, trong khi 1 lon coca cola thông thường sẽ chứa khoảng 36 gram đường. Vì vậy, chúng ta cần có hành động kịp thời và quyết đoán để đảo ngược những xu hướng này.
Bà Pratt cho biết, trên khắp thế giới, một biện pháp phổ biến để giảm tác hại từ ĐUCĐ là tăng thuế. Tín hiệu giá - chi phí cao hơn - rất có tác dụng để giúp giảm tiêu thụ ĐUCĐ. Hơn 100 quốc gia hiện đã áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với các sản phẩm này. Các biện pháp như thế này có thể giúp làm chậm sự gia tăng tỷ lệ thừa cân và béo phì, đặc biệt là ở trẻ em và giúp giảm nguy cơ mắc các bệnh không lây nhiễm trong các thế hệ tương lai.
Ngoài thuế, WHO cũng khuyến nghị đưa ra các biện pháp bao gồm ghi nhãn dinh dưỡng ở mặt trước đồ uống, hạn chế quảng cáo, hạn chế ĐUCĐ trong trường học và giáo dục về dinh dưỡng lành mạnh cho trẻ em và thanh thiếu niên. Bên cạnh đó, bà Pratt mong muốn, truyền thông đại chúng có thể làm tăng kiến thức về sức khỏe của mọi người và giúp họ suy nghĩ, nhận thức đúng đắn hơn về những gì họ đang uống, có thể đưa ra những lựa chọn tốt hơn về đồ uống để có cuộc sống khỏe mạnh hơn.
Đồng tình với giải pháp tăng thuế, ThS Nguyễn Thị Thùy Duyên - Trường Đại học Y tế cộng đồng cũng cho rằng, bằng chứng, kinh nghiệm hiện tại cho thấy nếu thuế làm tăng giá đồ uống lên 10%, mọi người sẽ uống ít hơn khoảng 11%.Tăng thuế sẽ tác động đến tăng giá qua đó tác động đến hành vi tiêu thụ, gánh nặng sức khỏe và kinh tế xã hội sẽ thay đổi tương đương với mức tăng giá bán lẻ. Nếu mức tăng giá 5% đem lại sự thay đổi không đáng kể thì tăng giá ở mức 20% có thể đem lại sự thay đổi tích cực cho cho tình trạng béo phì ở Việt Nam.
Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, các quốc gia thường áp dụng thuế tuyệt đối theo hàm lượng đường khá nhiều ưu điểm so sánh với loại thuế khác. Loại thuế này có tác động trực tiếp đến các sản phẩm có hàm lượng đường cao khuyến khích người tiêu dùng chuyển đổi sang các dòng sản phẩm ít đường hơn. Giải pháp này mở đường cho nhà sản xuất chuyển hướng sang các dòng sản phẩm ít đường hơn.
Còn PGS Trương Tuyết Mai khuyến cáo, nên sử dụng nước lọc, nước không đường thay cho các loại nước ngọt; hạn chế sử dụng thực phẩm chứa nhiều đường tự do như các loại đường tự nhiên (đường nâu, đường tinh luyện, đường phèn …) và ĐUCĐ (bao gồm nước ngọt, trà, cà phê hòa tan…), bánh kẹo ngọt, mứt, siro…; hạn chế lượng đường thêm vào thức ăn khi nấu nướng và trên bàn ăn; không cho thêm đường vào trà, cà phê hay bất kỳ đồ uống nào khác. Bên cạnh đó, cần chọn các kích cỡ suất ăn của thực phẩm hoặc ĐUCĐ nhỏ hơn và giảm dần số lượng. Người dân nên ăn trái cây tươi ít ngọt thay cho đồ ăn vặt có đường, chọn trái cây tươi thay vì trái cây sấy khô; đọc nhãn dinh dưỡng, chọn các sản phẩm chứa lượng đường tự do ít hơn; không cho thêm đường vào thức ăn, đồ uống của trẻ nhỏ.
ĐUCĐ là đồ uống có chứa đường tự do, có thể là nước ngọt có ga hoặc không ga, nước ép rau quả, hoặc dạng cô đặc hay dạng bột, nước có hương vị, nước tăng lực và thể thao, trà uống liền, cà phê uống liền và sữa có thêm đường.
