Trong cuộc trao đổi với Báo Pháp luật Việt Nam, Chuyên gia kinh tế - TS. Nguyễn Trí Hiếu và ông Nguyễn Xuân Lục - Phó Chủ tịch CLB Đầu tư và Khởi nghiệp Doanh nhân trẻ Việt Nam, Ủy viên BCH Hội Doanh nhân Trẻ TP.HCM, Chủ tịch Công ty Công nghệ WATATECH - đã chia sẻ góc nhìn đa chiều về những cơ hội, thách thức và giải pháp mang tính đột phá tạo bệ phóng cho kinh tế tư nhân Việt Nam vươn mình trong kỉ nguyên mới.
Chuyên gia kinh tế - TS. Nguyễn Trí Hiếu: Để tư nhân bứt phá cần một môi trường pháp lý ổn định và minh bạch
 |
Chuyên gia kinh tế - Tiến sĩ Nguyễn Trí Hiếu: “Hãy để kinh tế tư nhân phát triển đúng với năng lực, đừng để bị đẩy lùi bởi doanh nghiệp nhà nước” |
PV: Thưa Tiến sĩ, ông đánh giá thế nào về hiện trạng phát triển của kinh tế tư nhân hiện nay, đặc biệt trong bối cảnh chúng ta đang hướng đến mục tiêu trở thành một trụ cột vững chắc của nền kinh tế quốc dân?
TS. Nguyễn Trí Hiếu: Tôi đánh giá rằng, kinh tế tư nhân Việt Nam đã đạt nhiều thành tựu đáng ghi nhận khi đóng góp 40% GDP, tạo 85% việc làm (năm 2024) và có hơn 900.000 doanh nghiệp đang hoạt động (theo VCCI). Tuy nhiên, để trở thành trụ cột vững chắc, khu vực này vẫn còn ba rào cản lớn: môi trường pháp lý thiếu ổn định, khó khăn trong tiếp cận vốn và năng lực cạnh tranh còn hạn chế.
PV: Ông có thể chia sẻ cụ thể về ba rào cản này? phải chăng chính điều này đã khiến khu vực kinh tế tư nhân vẫn chưa thực sự “cất cánh” mặc dù có nhiều chính sách ưu tiên?
TS. Nguyễn Trí Hiếu: Chính xác, trước tiên chúng ta cần nhìn thẳng vào 3 rào cản lớn hiện vẫn đang tồn tại, đó là:
Thứ nhất, môi trường pháp lý thiếu ổn định khiến nhiều doanh nghiệp, đặc biệt trong ngành dệt may, chế biến nông sản và công nghệ phải đối mặt với thủ tục hành chính phức tạp, làm tăng 15% chi phí vận hành.
Thứ hai, việc tiếp cận vốn còn hạn chế, khi chỉ 20% doanh nghiệp nhỏ nhận được khoản vay lãi suất dưới 8%, cản trở mở rộng sản xuất hoặc đổi mới công nghệ.
Thứ ba, năng lực cạnh tranh yếu, với 90% doanh nghiệp siêu nhỏ, thiếu nhân lực chất lượng cao và công nghệ hiện đại, khiến họ khó cạnh tranh với các nước như Thái Lan, nơi tư nhân đóng góp 55% xuất khẩu. Hàn Quốc đã giải quyết những vấn đề tương tự thông qua KOTRA (Cơ quan Xúc tiến Thương mại Hàn Quốc), hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận công nghệ và thị trường, đạt tăng trưởng 15% hàng năm. Việt Nam cần đơn giản hóa thủ tục, thành lập quỹ tín dụng ưu đãi và đầu tư vào đào tạo.
PV:Vậy rào cản này đến từ đâu? Theo ông?
TS. Nguyễn Trí Hiếu: Theo tôi đó chính là tư duy phát triển kinh tế thị trường ở Việt Nam vẫn chưa toàn diện khi vẫn coi tư nhân chỉ là lực lượng hỗ trợ, nên các ưu tiên về vốn hay đất đai thường dành cho doanh nghiệp nhà nước.
Trên thực tế các doanh nghiệp Việt Nam chưa có quyền tự do kinh doanh một cách thực sự, còn bị chi phối nhiều bởi các nguyên tắc, quy định bên cạnh đó hệ thống pháp luật thì chồng chéo, mâu thuẫn nhau, thủ tục hành chính phức tạp dễ gặp rủi ro vì tuân thủ luật này nhưng có thể vi phạm quy định khác. Vấn đề thực thi chính sách còn thiếu đồng bộ giữa Trung ương và địa phương, gây trì trệ sự vươn mình của khu vực này trong bức tranh tổng thể.
 |
Chuyên gia kinh tế - Tiến sĩ Nguyễn Trí Hiếu: “Việt Nam cần thay đổi tư duy, đặt tư nhân làm trung tâm, sửa đổi quy định lỗi thời và xây dựng cơ chế giám sát thực thi, hướng đến mục tiêu 2 triệu doanh nghiệp năm 2030” |
PV: Nhiều doanh nghiệp tư nhân gặp khó trong tiếp cận các nguồn lực như vốn, công nghệ, đất đai và nhân lực chất lượng cao. Theo ông, chúng ta cần thiết kế cơ chế đột phá nào để gỡ “nút thắt” này, đặc biệt là trong tiếp cận tín dụng và chuyển giao công nghệ?
TS. Nguyễn Trí Hiếu: Doanh nghiệp tư nhân, đặc biệt trong nông sản và công nghệ, gặp khó khăn lớn trong tiếp cận nguồn lực. Theo VCCI, chỉ 15% doanh nghiệp nhỏ vay được vốn lãi suất dưới 8% năm 2024, và 80% phụ thuộc công nghệ nhập khẩu, làm giảm năng lực cạnh tranh. Để giải quyết, cần hai cơ chế đột phá.
Đầu tiên, về tín dụng, cần thành lập Quỹ Bảo lãnh Tín dụng Doanh nghiệp Nhỏ và Vừa (SME) do Trung ương điều hành với ngân sách 10.000 tỷ đồng, bảo lãnh cho các khoản vay từ 100tr–1 tỷ đồng, hỗ trợ lãi suất, không cần tài sản thế chấp. Quỹ này sẽ giúp các doanh nghiệp nông sản tăng sản lượng xuất khẩu 15–20%, giống như cách một số doanh nghiệp thực phẩm đã mở rộng nhờ vốn ưu đãi.
Thứ hai, về công nghệ, cần xây dựng Trung tâm Chuyển giao Công nghệ Quốc gia, để hợp tác với các tổ chức như JETRO (Tổ chức Xúc tiến Thương mại Nhật Bản) để chuyển giao công nghệ xanh và số hóa, hỗ trợ các doanh nghiệp mỗi năm nâng cấp sản xuất giảm phụ thuộc nhập khẩu lên đến 30%.
PV: Lộ trình đã có, thế nhưng theo ông những yếu tố then chốt nào cần được cải thiện ngay để thực sự “cho kinh tế tư nhân một đôi cánh”, chứ không chỉ dừng lại ở việc mở đường?
TS. Nguyễn Trí Hiếu: Tôi cho rằng, để kinh tế tư nhân thực sự bứt phá, thể chế cần tập trung vào các yếu tố chính sau:
Thứ nhất, đơn giản hóa quy định pháp lý, giảm 50% thủ tục hành chính, như khuyến nghị của World Bank và các tổ chức quốc tế khác, giúp doanh nghiệp tiết kiệm 20% chi phí. Trong ngành xuất khẩu nông sản, thủy sản thủ tục hải quan phức tạp khiến doanh nghiệp mất hàng tháng để hoàn thành, làm giảm sức cạnh tranh.
Thứ hai, tăng minh bạch tài sản và chống tham nhũng, theo mô hình từ ICAC (Ủy ban Độc lập Chống Tham nhũng Hồng Kông), giảm 30% rủi ro pháp lý. Minh bạch sẽ thu hút đầu tư quốc tế.
Thứ ba, xây dựng cơ chế đối thoại công- tư qua các diễn đàn Kinh tế gọi là Diễn đàn Kinh tế Tư nhân, thu hút ý kiến từ các doanh nghiệp từ đó điều chỉnh, hoàn thiện chính sách sát với thực tiễn.
Ngoài ra về giáo dục, cần triển khai tổ chức các Chương trình Đào tạo Doanh nhân 4.0, hợp tác với các tổ chức quốc tế có kinh nghiệm như WEF (Diễn đàn Kinh tế Thế giới), trang bị cho đội ngũ doanh nhân những tri thức về công nghệ số và quản trị toàn cầu. Về tài chính, mở rộng Quỹ Phát triển Doanh nghiệp, chuẩn bị lượng vốn khoảng 1 tỷ USD đầu tư vào các doanh nghiệp, ưu tiên công nghệ xanh và xuất khẩu. Quỹ này sẽ hỗ trợ các doanh nghiệp năng lượng tái tạo với mục tiêu tăng xuất khẩu 20% nhờ vốn lãi suất 4%. Đặc biệt về pháp lý, nên thành lập Tòa án Thương mại, giúp xử lý tranh chấp thương mại trong 30 ngày, giảm rủi ro pháp lý 25%.
Ông Nguyễn Xuân Lục - Starup công nghệ cần môi trường thử nghiệm an toàn
 |
Ông Nguyễn Xuân Lục – Phó Chủ tịch CLB Đầu tư và Khởi nghiệp Doanh nhân trẻ Việt Nam, Ủy viên BCH Hội Doanh nhân Trẻ TP.HCM, Chủ tịch Công ty Công nghệ WATATECH: “Nghị quyết 68 không chỉ là kim chỉ nam, mà phải trở thành bệ phóng thực chất và dài hạn cho khát vọng đổi mới sáng tạo” |
PV: Thưa ông, ông nhìn nhận thế nào về ý nghĩa của Nghị quyết 68-NQ/TW đối với khu vực kinh tế tư nhân – đặc biệt là nhóm doanh nghiệp đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp công nghệ?
Ông Nguyễn Xuân Lục: Nghị quyết 68 là bước ngoặt mang tính chiến lược, khi lần đầu tiên đặt khu vực kinh tế tư nhân vào vị trí trung tâm của động lực phát triển kinh tế đất nước. Với doanh nghiệp công nghệ và startup, nghị quyết không chỉ mở rộng không gian chính sách mà còn thay đổi cách tiếp cận – biến doanh nghiệp từ “người thụ hưởng” thành “tác nhân đồng kiến tạo” chính sách. Các chủ trương về phát triển nhân lực chất lượng cao, hợp tác công – tư và ứng dụng công nghệ số, AI, dữ liệu lớn đều rất kịp thời.
PV: Thực tế, cộng đồng startup vẫn gặp nhiều khó khăn. Ông thấy đâu là rào cản lớn nhất?
Ông Nguyễn Xuân Lục: Các rào cản lớn nhất hiện nay là khó khăn trong tiếp cận vốn – các quỹ đầu tư mạo hiểm trong nước còn hạn chế, trong khi quy trình và thủ tục tiếp cận vốn vay tín dụng truyền thống chưa phù hợp với doanh nghiệp khởi nghiệp. Tiếp đến là thiếu hành lang pháp lý rõ ràng – ví dụ như các quy định về sandbox cho sản phẩm mới (AI, blockchain, fintech…), hay chính sách thuế chưa đủ linh hoạt cho các doanh nghiệp đổi mới sáng tạo. Bên cạnh đó, nguồn lực nhà nước và nhu cầu thực tế của doanh nghiệp hiện vẫn chưa kết nối hiệu quả dẫn đến nhiều chính sách dù có trên giấy nhưng chưa thực sự “chạm” được nhu cầu. Nhưng có thể thấy Nghị quyết 68 đã đưa ra các giải pháp cụ thể như hoàn thiện khung thể chế, phát triển sandbox pháp lý, thúc đẩy hợp tác công – tư để tháo gỡ những điểm nghẽn này.
PV: Ông có thể chia sẻ một ví dụ thực tếcho thấy Nghị quyết 68 đang mang đến một “nguồn cảm hứng mới” cho cộng đồng khởi nghiệp công nghệ – những người đang rất cần cả động lực lẫn niềm tin để dấn thân trên hành trình nhiều thử thách này?
Ông Nguyễn Xuân Lục: Tại TP.HCM và Đà Nẵng, các chương trình hỗ trợ startup, quỹ đầu tư khởi nghiệp địa phương hay các trung tâm đổi mới sáng tạo đang được triển khai mạnh mẽ. Điển hình doanh nghiệp của chúng tôi – WATATECH – cũng nhận được sự hỗ trợ trong việc thử nghiệm mô hình AI vào quản lý đô thị. Đây là tín hiệu rất tích cực, cho thấy Nghị quyết 68 đang dần đi vào thực tiễn.
 |
Ông Nguyễn Xuân Lục – Phó Chủ tịch CLB Đầu tư và Khởi nghiệp Doanh nhân trẻ Việt Nam, Ủy viên BCH Hội Doanh nhân Trẻ TP.HCM, Chủ tịch Công ty Công nghệ WATATECH: “Startup công nghệ cần cơ chế thử nghiệm an toàn” |
PV: Là người trực tiếp điều hành cộng đồng startup, ông có kiến nghị gì?
Ông Nguyễn Xuân Lục: Tôi cho rằng trước tiên, cần hoàn thiện khung sandbox pháp lý – giúp các doanh nghiệp công nghệ (AI, blockchain, fintech…) được phép thử nghiệm sản phẩm mới trong môi trường có kiểm soát. Đồng thời, cần có thêm các chính sách về ưu đãi thuế và tín dụng cho startup – ví dụ miễn, giảm thuế thu nhập doanh nghiệp giai đoạn đầu, hay cho vay lãi suất ưu đãi với các dự án R&D.
Phát triển các quỹ đầu tư khởi nghiệp địa phương – tận dụng nguồn vốn xã hội hóa, song hành cùng chính sách ưu tiên của Nhà nước. Về yếu tố con người, cần đẩy mạnh đào tạo nhân lực chất lượng cao – nhất là kỹ năng chuyển đổi số, quản lý tài chính, và phát triển thị trường quốc tế. Trên hết, tôi kỳ vọng Nghị quyết 68 sẽ không chỉ là “kim chỉ nam” mà thực sự là “bệ phóng” vững chắc, giúp doanh nghiệp công nghệ – và đặc biệt là các startup – có được môi trường thuận lợi để thử nghiệm, sáng tạo và vươn xa không chỉ tại Việt Nam mà còn quốc tế.
Niềm tin và “đôi cánh” mới cho khát vọng vươn tầm
Nhìn lại bức tranh toàn cảnh, có thể thấy tinh thần Nghị quyết 68 đã đặt một nền móng vững chắc và truyền đi tín hiệu cam kết mạnh mẽ từ Đảng, Nhà nước đối với sự phát triển của kinh tế tư nhân - lực lượng mang tính đột phá và linh hoạt nhất trong guồng quay hội nhập. Song, như chính các chuyên gia và doanh nhân đã chỉ ra: Mở đường thôi là chưa đủ, mà cần bồi đắp thêm niềm tin, khơi thông điểm nghẽn thể chế, hoàn thiện khung pháp lý, đẩy mạnh chuyển giao công nghệ, đồng thời tạo một “hệ sinh thái thử nghiệm an toàn” cho những ý tưởng táo bạo được ươm mầm.
Chỉ khi đó, những doanh nghiệp trẻ, startup công nghệ mới thực sự trở thành những “cánh chim đầu đàn”, dám mạo hiểm, dám bứt phá và đưa thương hiệu Việt vươn cao trên bản đồ kinh tế toàn cầu - đúng như khát vọng rằng Việt Nam trở thành quốc gia thu nhập cao vào năm 2045.
Trân trọng cảm ơn những chia sẻ từ Chuyên gia kinh tế - TS. Nguyễn Trí Hiếu và ông Nguyễn Xuân Lục - Phó Chủ tịch CLB Đầu tư và Khởi nghiệp Doanh nhân trẻ Việt Nam.
