Moscow phủ nhận mọi kế hoạch xâm lược, nhưng hôm Chủ nhật cho biết sẽ yêu cầu NATO làm rõ liệu họ có ý định thực hiện các cam kết an ninh quan trọng hay không. Trước đó Nga nói rằng phản ứng của liên minh đối với các yêu cầu của họ không đủ.
Trong một dấu hiệu cho thấy căng thẳng, Canada hôm Chủ nhật cho biết họ đang tạm thời rút các nhân viên không thiết yếu khỏi đại sứ quán của họ ở Ukraine nhưng nói thêm rằng đại sứ quán sẽ vẫn mở.
Hoa Kỳ, nước đã đe dọa Nga bằng các biện pháp trừng phạt lớn mới nếu nước này xâm lược Ukraine, cho biết họ đang chờ phản hồi từ Moscow. Còn NATO tuyên bố sẽ không rút khỏi Đông Âu hoặc cấm Ukraine gia nhập, nhưng họ đã sẵn sàng thảo luận về các chủ đề như kiểm soát vũ khí và các biện pháp xây dựng lòng tin.
Hai nhà lập pháp hàng đầu làm việc về dự luật trừng phạt Nga cho biết hôm Chủ nhật, các thượng nghị sĩ Mỹ đang tiến rất gần đến việc đồng ý về luật trừng phạt. Các biện pháp bao gồm nhắm mục tiêu vào các ngân hàng quan trọng nhất của Nga và nợ có chủ quyền của Nga cũng như cung cấp nhiều hỗ trợ gây chết người hơn cho Ukraine.
Washington đã dành nhiều tuần để cố gắng xây dựng thỏa thuận với các đối tác châu Âu về một gói trừng phạt mạnh mẽ, nhưng vấn đề đang gây chia rẽ, với việc Đức thúc giục "sự thận trọng" trong phản ứng với Nga.
Hôm 30/1, Anh cho biết họ sẽ mở rộng phạm vi các biện pháp trừng phạt có thể có trong luật trong tuần này để răn đe Tổng thống Nga Vladimir Putin.
"Chúng tôi nghĩ rằng rất có thể ông ta (Tổng thống Nga) đang muốn xâm lược Ukraine. Đó là lý do tại sao chúng tôi đang làm tất cả những gì có thể thông qua biện pháp răn đe và ngoại giao, để thúc giục ông ta bãi bỏ ý định đó", Ngoại trưởng Anh Liz Truss nói với đài truyền hình BBC.
Bà Truss, người dự kiến thăm Ukraine và Nga trong hai tuần tới, nói với Sky News rằng luật sẽ cho phép Anh tấn công nhiều mục tiêu khác nhau. Khi được hỏi liệu các qui định mới có thể bao gồm khả năng thu giữ tài sản của Nga ở London hay không, bà Truss nói: "Không có gì phải bàn về vấn đề đó".
Trạm nén khí ở đường ống Yamal-Europe gần Nesvizh, cách Minsk khoảng 130 km (81 dặm) về phía tây nam Ukraine. Ảnh: Reuters (chụp ngày 29/12/2006)
Nga cung cấp khoảng một phần ba nguồn cung cấp khí đốt cho Liên minh châu Âu, hầu hết đi qua các đường ống bao gồm Yamal-Europe, đi qua Belarus và Ba Lan đến Đức, Nord Stream 1, đi thẳng đến Đức qua Biển Baltic và qua Ukraine. Do đó, bất kỳ sự gián đoạn nào sẽ làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoảng năng lượng hiện có do thiếu hụt nguồn cung ở khu vực này.
Các thị trường khí đốt của châu Âu được liên kết với nhau bằng một mạng lưới đường ống. Hầu hết các quốc gia đã cắt giảm sự phụ thuộc vào khí đốt của Nga trong những năm qua và cũng có nhiều tuyến đường cung cấp hơn bỏ qua Ukraine.
Theo Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) vào năm ngoái, Ukraine là hành lang trung chuyển phần lớn khí đốt đi vào Slovakia, từ đó nó tiếp tục đến Áo và Ý.
Tuy nhiên, các lệnh trừng phạt đối với Nga có thể tác động đến các dòng chảy qua các đường ống khác như Yamal-Europe, Nord Stream 1 và TurkStream. Nord Stream 2 đang chờ chứng nhận trước khi nó có thể mang thêm dòng khí đốt của Nga sang Đức. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ Ned Price cho biết hôm thứ Tư rằng Nord Stream 2 sẽ không tiến triển nếu Nga xâm lược Ukraine.
"Chúng tôi lo ngại về tình hình năng lượng ở châu Âu vì nó thể hiện tính dễ bị tổn thương khi quá phụ thuộc vào một nhà cung cấp khí đốt tự nhiên và đó là lý do tại sao các đồng minh NATO đồng ý rằng chúng tôi cần làm việc và tập trung vào việc đa dạng hóa nguồn cung cấp", Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg nói.
Đường ống cho dự án Nord Stream 2 tại nhà máy cán ống Chelyabinsk thuộc sở hữu của Tập đoàn ChelPipe ở Chelyabinsk (Nga). Ảnh: Reuters (chụp ngày 26/2/2020)
Căng thẳng giữa Nga và Ukraine đã làm gia tăng mối lo ngại về dòng khí đốt của Nga, khiến Mỹ phải đảm bảo với các đồng minh châu Âu rằng sẽ giúp họ tìm được nguồn cung cấp thay thế. Chính quyền Mỹ đã tiếp cận Qatar và các nhà sản xuất năng lượng lớn khác để xem liệu họ có thể giúp gì nếu Nga tấn công Ukraine và Mỹ áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với Nga.
Các nhà phân tích tại ING cho biết: “Sẽ rất khó để châu Âu phải hứng chịu các lệnh trừng phạt cắt đứt nguồn cung cấp khí đốt của Nga, hoặc ít nhất là một phần lớn trong số các dòng chảy này”.
Một số quốc gia có các tùy chọn khác. Ví dụ, Đức, nước tiêu thụ khí đốt lớn nhất của Nga, cũng có thể nhập khẩu từ Na Uy, Hà Lan, Anh và Đan Mạch qua đường ống. Tuy nhiên, Na Uy, nhà cung cấp lớn thứ hai của châu Âu, đang cung cấp khí đốt tự nhiên ở công suất tối đa và không thể thay thế bất kỳ nguồn cung cấp nào còn thiếu từ Nga, Thủ tướng nước này cho biết.
Nam Âu có thể nhận khí Azeri qua Đường ống xuyên Adriatic đến Ý và Đường ống dẫn khí tự nhiên xuyên Anatolian (TANAP) qua Thổ Nhĩ Kỳ.
Các quốc gia láng giềng có thể chuyển khí đốt qua các cổng kết nối nhưng các quốc gia có thể không sẵn sàng chia phần khí đốt mà họ có thể cần và các nhà nhập khẩu sẽ phải trả một giá đắt. Trong khi đó, mức dự trữ khí đốt của châu Âu rất thấp cho mùa đông, khi nhu cầu đạt cao nhất.
Các nhà phân tích nói rằng "khí đệm" được giữ trong kho chứa dưới lòng đất để duy trì mức áp suất về mặt lý thuyết có thể được sử dụng trong các trường hợp khẩn cấp.
Về lâu dài, Ủy ban châu Âu đã đề xuất một hệ thống cho phép các nước EU cùng mua các kho dự trữ khí đốt chiến lược và có kế hoạch cải tạo hàng triệu tòa nhà để tiết kiệm năng lượng và hạn chế phát thải CO2.
Tàu chở khí hóa lỏng từ Sakhalin-2 đến cảng Prigorodnoye (Nga). Ảnh: AP (chụp ngày 29/10/2021)
Nhập khẩu khí đốt tự nhiên hóa lỏng (LNG) đến Tây Bắc châu Âu, đặc biệt là từ Hoa Kỳ, đã tăng trong tháng này do giá khí đốt của Hà Lan, tiêu chuẩn châu Âu, cao hơn đối tác LNG châu Á.
Cơ sở hạ tầng của EU có thể xử lý lượng LNG nhập khẩu cao hơn, mặc dù có giới hạn về số lượng các nhà cung cấp LNG có thể sản xuất và vận chuyển. Bruegel cho biết công suất hóa lỏng toàn cầu gần như đã được sử dụng tối đa vào ngày 27/1. Bruegel nói: “Giả sử với nhiệt độ trung bình, nhập khẩu LNG cao sẽ ngăn chặn tình trạng thiếu hụt vật chất nghiêm trọng nhất trước khi kết thúc mùa đông này".
Một số quốc gia có các lựa chọn để lấp đầy khoảng trống, bao gồm nhập khẩu điện thông qua các đầu nối từ các nước láng giềng, hoặc tăng cường sản xuất điện từ hạt nhân, năng lượng tái tạo, thủy điện hoặc than đá.
Tuy nhiên, khả năng cung cấp hạt nhân đang giảm ở Đức, Anh, Bỉ và Pháp do ngừng hoạt động và thường xuyên mất điện. Trước áp lực đáp ứng các mục tiêu về khí hậu, một số nước EU đã phải đóng cửa các nhà máy nhiệt điện than cũ. Một số quốc gia giữ lại các nhà máy than để sử dụng cho nguồn cung dự phòng nhưng nhiều quốc gia đã bị đốt bỏ do giá khí đốt cao.
Trong các cuộc khủng hoảng trước đây, các quốc gia đã đưa ra các biện pháp cắt giảm sản xuất công nghiệp tại một số thời điểm nhất định, trả cho các máy phát điện dự phòng để chuyển đổi nguồn cung cấp, yêu cầu cho các hộ gia đình hạn chế sử dụng năng lượng hoặc thực thi cắt điện tạm thời.
27 quốc gia EU có các quy định để ứng phó với một cuộc khủng hoảng cung cấp khí đốt. Các quy tắc bao gồm ba cấp độ của khủng hoảng: cảnh báo sớm, cảnh báo và tình trạng khẩn cấp. Mỗi quốc gia EU phải có kế hoạch quản lý ba cấp độ khủng hoảng, cùng với các biện pháp phòng ngừa để hạn chế rủi ro.
