Sự bất bình đẳng về giới và sự thiệt thòi của phụ nữ, đặc biệt là phụ nữ dân tộc thiểu số, không phải là câu chuyện riêng của một quốc gia nào. Tại nhiều nơi trên thế giới, từ vùng núi Andes ở Nam Mỹ, dãy Himalaya ở châu Á, đến những cộng đồng bản địa ở châu Phi và Úc, phụ nữ thuộc các dân tộc thiểu số thường là những người chịu nhiều thiệt thòi nhất. Họ ít có cơ hội được đi học, khó khăn trong việc tiếp cận các dịch vụ y tế cơ bản và thường bị giới hạn trong các hoạt động kinh tế truyền thống với thu nhập bấp bênh. Sự thiếu hụt thông tin và khả năng kết nối với thế giới bên ngoài càng khiến họ dễ bị cô lập và tụt hậu.
Bài toán đặt ra là làm thế nào để thu hẹp khoảng cách này, làm thế nào để mang công nghệ đến với những người phụ nữ ở vùng sâu, vùng xa. Quan trọng hơn, làm thế nào để họ có thể sử dụng công nghệ một cách hiệu quả để cải thiện cuộc sống của mình? Đáng ghi nhận ở nhiều nơi trên thế giới, đã và đang có những mô hình sáng tạo được triển khai, chứng minh rằng công nghệ có thể trở thành một công cụ mạnh mẽ giúp phụ nữ dân tộc thiểu số vượt qua những rào cản, mở ra những chân trời mới.
Những mô hình sáng tạo
Công nghệ, đặc biệt là sự phổ biến của điện thoại di động và Internet, đã tạo ra những cơ hội chưa từng có để trao quyền cho phụ nữ dân tộc thiểu số ở những vùng hẻo lánh.
Một ví dụ nổi bật là chương trình “Mobile Midwife” (Cô đỡ di động), được phát triển bởi Quỹ Grameen và Dịch vụ Y tế Ghana tại Ghana, sau đó mở rộng sang Nigeria và cũng có các sáng kiến tương tự ở Ấn Độ. Ứng dụng di động này được phát triển nhằm cung cấp thông tin về sức khỏe sinh sản, chăm sóc trẻ em, dinh dưỡng và phòng, chống dịch bệnh bằng ngôn ngữ địa phương. “Mobile Midwife” gửi tin nhắn và cuộc gọi thoại hàng ngày, hàng tuần tới phụ nữ mang thai và bà mẹ có con nhỏ, cung cấp lời khuyên hữu ích trong suốt thai kỳ và năm đầu đời của em bé. Điều này giúp xóa bỏ rào cản về khoảng cách và thời gian, bảo đảm thông tin sức khỏe đến được với những đối tượng cần nhất.
Internet và các nền tảng thương mại điện tử đã mở ra những con đường mới đầy tiềm năng cho phụ nữ dân tộc thiểu số trên toàn cầu, giúp họ đưa sản phẩm của mình vượt ra khỏi phạm vi địa phương và tiếp cận thị trường rộng lớn hơn. Tại Ấn Độ, các sáng kiến đã được triển khai nhằm hỗ trợ phụ nữ khởi nghiệp kinh doanh trực tuyến. Một trong số đó là chương trình của Chính phủ Startup India, thông qua các hợp tác với nhiều tổ chức và nền tảng khác nhau, đã và đang cung cấp đào tạo kỹ năng, hỗ trợ về tài chính và môi trường thuận lợi để phụ nữ, đặc biệt là ở khu vực nông thôn và từ các cộng đồng thiểu số, có thể tự tin bán các sản phẩm thủ công, nông sản, các mặt hàng đặc trưng của mình trên các kênh trực tuyến.
Cùng với đó, mạng xã hội cũng trở thành một nền tảng mạnh mẽ để phụ nữ dân tộc thiểu số kết nối, chia sẻ kinh nghiệm và kiến thức, cũng như xây dựng cộng đồng vững chắc. Tại nhiều quốc gia, các nhóm trực tuyến trên Facebook, Zalo, hoặc các nền tảng khác đã trở thành không gian để họ trao đổi thông tin về các cơ hội kinh doanh, chia sẻ những thách thức trong cuộc sống và cùng nhau tìm kiếm giải pháp. Các nhóm này giúp phụ nữ dân tộc thiểu số vượt qua rào cản địa lý, văn hóa và ngôn ngữ, tạo điều kiện cho họ học hỏi lẫn nhau, phát triển kỹ năng mềm, và cùng nhau thúc đẩy sự phát triển kinh tế, xã hội cho cộng đồng của mình.
Ở nhiều vùng sâu, vùng xa, việc thành lập các trung tâm công nghệ cộng đồng đã trở thành một giải pháp hiệu quả để trao quyền cho phụ nữ dân tộc thiểu số. Các trung tâm này, như những dự án được triển khai tại Ấn Độ (ví dụ thông qua các sáng kiến của Digital India, hay các NGO như Digital Empowerment Foundation), Indonesia (qua các chương trình của USAID hay chính phủ địa phương), cung cấp cho phụ nữ quyền truy cập vào máy tính, Internet và các chương trình đào tạo kỹ năng số cơ bản. Từ việc học cách sử dụng máy tính, tìm kiếm thông tin trực tuyến đến tham gia các khóa học chuyên sâu hơn về Excel hay mạng xã hội, những trung tâm này đóng vai trò then chốt trong việc thu hẹp khoảng cách số. Nhờ vậy, phụ nữ không chỉ làm quen được với công nghệ mà còn mở ra vô số cơ hội mới trong giáo dục, kinh doanh và kết nối xã hội, giúp họ tự tin hơn trong cuộc sống hiện đại
Bên cạnh các trung tâm cộng đồng, nhiều dự án sáng tạo đã tận dụng các công nghệ đặc thù để giải quyết trực tiếp những vấn đề cụ thể mà phụ nữ dân tộc thiểu số gặp phải. Ví dụ, công nghệ thực tế ảo (VR) đã được thử nghiệm tại một số khu vực ở châu Phi và Nam Á để cung cấp nội dung giáo dục một cách trực quan và hấp dẫn. Điều này đặc biệt ý nghĩa ở những vùng thiếu giáo viên và nguồn lực giáo dục truyền thống, cho phép học sinh, bao gồm cả phụ nữ, tiếp cận các bài giảng phức tạp một cách dễ hiểu và tương tác hơn. Song song đó, công nghệ blockchain cũng đang được ứng dụng để tăng cường khả năng tiếp cận tài chính thông qua các giao dịch an toàn và minh bạch. Tại một số dự án thí điểm ở Kenya hay Bangladesh, blockchain giúp phụ nữ vùng nông thôn tạo ra hồ sơ tài chính đáng tin cậy, tiếp cận các khoản vay nhỏ hoặc nhận thanh toán một cách an toàn mà không cần đến các tổ chức tài chính truyền thống, từ đó giúp họ dễ dàng hơn trong việc khởi nghiệp kinh doanh và quản lý tài chính cá nhân.
Một ví dụ điển hình về tác động của công nghệ là câu chuyện của nhiều phụ nữ ở vùng nông thôn Ấn Độ. Họ đã được tổ chức Anudip đào tạo các kỹ năng công nghệ thông tin và kết nối với các công việc liên quan đến trí tuệ nhân tạo (AI) và phân tích dữ liệu thông qua sự hợp tác với iMerit Technology. Nhờ đó, họ không chỉ có được công việc ổn định với thu nhập tốt mà còn trở thành những người tiên phong trong lĩnh vực công nghệ cao tại chính cộng đồng của mình, truyền cảm hứng và mở ra những con đường mới cho thế hệ sau.
Trao quyền và chung tay vì một tương lai bền vững
Có thể thấy, sự thành công của các mô hình công nghệ trao quyền cho phụ nữ dân tộc thiểu số, phụ nữ tại các vùng nông thôn nghèo trên toàn cầu phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Trong đó, đáng kể tới là tính phù hợp về văn hóa và ngôn ngữ là vô cùng quan trọng. Các ứng dụng, nền tảng và nội dung đào tạo cần được thiết kế sao cho gần gũi với văn hóa và dễ hiểu đối với người sử dụng. Đồng thời, khả năng tiếp cận công nghệ phải được bảo đảm, bao gồm việc cung cấp thiết bị, kết nối internet ổn định và chi phí hợp lý. Các chương trình đào tạo kỹ năng cần được thiết kế một cách bài bản, tập trung vào những kỹ năng thực tế và hữu ích cho cuộc sống và công việc của phụ nữ. Cuối cùng, sự hỗ trợ từ cộng đồng và chính phủ đóng vai trò then chốt trong việc tạo ra một môi trường thuận lợi để phụ nữ có thể tiếp cận và tận dụng tối đa những lợi ích mà công nghệ mang lại.
 |
Công nghệ Mobile Midwife mang sức khỏe đến cho các bà mẹ tại Ghana, Tây Phi. (Ảnh: skees.org) |
Trong tương lai, với sự phát triển không ngừng của công nghệ, chúng ta có thể kỳ vọng vào những giải pháp sáng tạo hơn nữa để tiếp tục trao quyền cho phụ nữ dân tộc thiểu số. Việc ứng dụng công nghệ AI để cung cấp các dịch vụ giáo dục và y tế cá nhân hóa, việc sử dụng các nền tảng kỹ thuật số để bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống và việc tạo ra các mạng lưới kết nối mạnh mẽ giữa phụ nữ ở các vùng khác nhau trên thế giới là những hướng đi đầy hứa hẹn.
Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, giúp phụ nữ dân tộc thiểu số “vượt núi”, xóa nghèo cho phụ nữ nông thôn không chỉ là hành trình chinh phục những khó khăn về địa lý mà còn là quá trình vượt qua những rào cản về kiến thức, cơ hội và sự tự tin. Với sự hỗ trợ của công nghệ và những mô hình sáng tạo trên toàn cầu, phụ nữ khắp nơi trên thế giới đang dần chứng minh được sức mạnh và tiềm năng to lớn của mình, góp phần xây dựng một thế giới công bằng và thịnh vượng hơn cho tất cả mọi người.
