Mới đây, khi chủ trì Hội nghị triển khai công tác năm 2024 của Ban Chỉ đạo Quốc gia dân số và phát triển, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà đã nhấn mạnh: “Tiếp cận chính sách bao trùm khi triển khai công tác dân số và phát triển”.
Theo báo cáo của Bộ Y tế, quy mô dân số năm 2023 của Việt Nam khoảng 100,3 triệu dân, tốc độ tăng dân số 0,84%. Số lượng và tỷ trọng dân số đang trong độ tuổi lao động chiếm gần 70% dân số, trong giai đoạn cơ cấu dân số vàng. Chất lượng dân số được cải thiện nhiều mặt về thể chất, tuổi thọ, trình độ văn hoá, sức khoẻ sinh sản; giảm tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống…
Công tác dân số là vấn đề lớn của mọi quốc gia. Nhiều quốc gia từ lâu nay đã và đang đối mặt với nguy cơ “già hóa” dân số. Việt Nam là nước có tốc độ già hoá dân số nhanh (dự kiến bước vào thời kỳ già hoá dân số vào năm 2038) sẽ tác động sâu sắc tới nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội, như hệ thống chăm sóc sức khoẻ, an sinh xã hội, việc làm.
Năm 2017, Trung ương (khóa XII) đã có Nghị quyết số 21-NQ/TW về công tác dân số trong tình hình mới.
Đầu tư cho dân số là đầu tư cho phát triển. Chúng ta đã chuyển giai đoạn từ chính sách “kế hoạch hóa gia đình" sang “dân số và phát triển”. Hiện nay công tác dân số đã mang tính cấp bách với sự phát triển bền vững của đất nước.
Trong vấn đề dân số, có một số nghịch lý đang diễn ra, ví dụ quy mô dân số lớn gây áp lực nặng nề với hạ tầng kinh tế, kỹ thuật, xã hội (hệ thống chăm sóc sức khoẻ, an sinh xã hội, việc làm), môi trường đô thị, nông thôn. Mức sinh thay thế ở miền núi cao hơn đồng bằng, nông thôn cao hơn thành thị, nhóm đối tượng nghèo nhất thường sinh nhiều con hơn so với các nhóm còn lại. Tỷ số giới tính khi sinh vẫn cao so với mức cân bằng tự nhiên (104 - 106 bé trai trên 100 bé gái).
Để giải quyết các thách thức của công tác dân số và phát triển, cần có cách tiếp cận bao trùm chính sách về kinh tế, chính trị, an sinh xã hội, giáo dục… hướng đến sự hài hoà, hợp lý của quy mô, cơ cấu, chất lượng dân số giữa các vùng, miền. Đó cũng là một trong những nội dung Phó Thủ tướng giao Bộ Y tế phối hợp nghiên cứu tiếp thu, bổ sung vào nội dung sơ kết Nghị quyết 21-NQ/TW; đồng thời tham khảo kinh nghiệm thành công, thất bại trên thế giới; đẩy mạnh tuyên truyền, quán triệt nhận thức chính xác, đúng đắn, đầy đủ nội hàm, tầm quan trọng của chính sách dân số và phát triển; khẩn trương xây dựng, hoàn thiện khuôn khổ pháp lý với lĩnh vực dân số và phát triển; tham mưu phương án tổ chức bộ máy trong lĩnh vực dân số đồng bộ, thống nhất, kèm theo phương án bố trí kinh phí, nhân sự hoạt động; xây dựng cơ sở dữ liệu, công cụ thu thập, thống kê các chỉ tiêu dân số; làm rõ những nội dung trong hoạt động quản lý nhà nước về dân số, nhất là chế độ kiểm tra, báo cáo…
