Lần đầu tiên hiện diện trong Chương trình Mục tiêu quốc gia
Việt Nam bằng hành động cụ thể đã và đang đạt được nhiều thành tựu đáng ghi nhận trong thúc đẩy bình đẳng giới và bảo đảm quyền của phụ nữ dân tộc thiểu số (DTTS). Cụ thể, Việt Nam đã xây dựng khuôn khổ pháp luật quốc gia về bình đẳng giới và trao quyền cho phụ nữ khá tiến bộ, bao gồm các chính sách thúc đẩy bình đẳng giới ở vùng đồng bào DTTS. Luật Bình đẳng giới (2006), Chiến lược Quốc gia về bình đẳng giới giai đoạn 2011 - 2020, các chương trình quốc gia về bình đẳng giới giai đoạn 2011 - 2015 và 2016 - 2020 đều có quy định nhằm thúc đẩy bình đẳng giới ở vùng DTTS.
Bên cạnh đó, một số chính sách đặc thù cho vùng DTTS như: Đề án Giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong đồng bào DTTS giai đoạn 2015 - 2025, Đề án Hỗ trợ hoạt động bình đẳng giới vùng DTTS giai đoạn 2018 - 2025; Đề án Tổng thể phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2030 đã được đưa ra...
Theo Báo cáo “Số liệu về phụ nữ và nam giới các dân tộc ở Việt Nam giai đoạn 2015 - 2019” và “Tóm tắt chính sách: Các vấn đề giới trong vùng DTTS ở Việt Nam” do Cơ quan Liên hợp quốc về bình đẳng giới và trao quyền cho phụ nữ (UN Women) phối hợp với Viện Khoa học - Lao động và Xã hội - Bộ LĐ-TB&XH, Vụ DTTS - Ủy ban Dân tộc và Đại sứ quán Ireland tại Việt Nam công bố, tỷ lệ tảo hôn của người DTTS đã giảm 4,7%; tỷ lệ hộ gia đình DTTS có kết nối internet (wifi, cáp hoặc 3G) tăng 9,4 lần, từ 6,5% năm 2015 lên 61,3% năm 2019; thu nhập bình quân một nhân khẩu/tháng của người DTTS năm 2018 đã tăng mạnh 1,8 lần so với năm 2014 và thu nhập trung bình hàng tháng của hộ gia đình DTTS có chủ hộ là nữ luôn cao hơn so với chủ hộ là nam. Tỷ lệ đi học đúng tuổi của trẻ em DTTS tăng 15,2% trong giai đoạn 2015 và 2019; tỷ lệ người DTTS tham gia bảo hiểm y tế đạt 93,5% trong đó không có sự khác biệt giữa nam và nữ...
Tuy nhiên, thực tế hiện nay cho thấy, phụ nữ DTTS vẫn phải đối mặt với các rào cản trong tiếp cận và thụ hưởng thành quả của sự phát triển. Một số vấn đề giới ảnh hưởng đến phụ nữ và trẻ em gái vẫn tiếp tục tồn tại trong vùng DTTS và miền núi. Điển hình, tỷ lệ tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống chung ở 53 DTTS tuy có giảm nhưng mức giảm chưa đồng đều và cá biệt vẫn tiếp tục tăng trong một số dân tộc. Lao động nữ DTTS làm các công việc không ổn định, dễ bị tổn thương nhiều hơn so với lao động nam DTTS và lao động nữ người Kinh. Tỷ lệ phụ nữ DTTS từ 10 - 49 tuổi sinh con tại cơ sở y tế đạt 86,4%, vẫn thấp hơn đáng kể so với phụ nữ Kinh là trên 99%...
Ngoài ra, những định kiến truyền thống về vai trò nam - nữ khiến phụ nữ DTTS gặp nhiều khó khăn khi tiếp cận thị trường và ra các quyết định liên quan đến sinh kế. Do rào cản về tri thức, phụ nữ DTTS thường ít thông tin về các quyền được tham gia và hưởng lợi từ các chương trình hỗ trợ phát triển sản xuất ở địa phương, ít được tham gia các khóa tập huấn nâng cao năng lực hay đứng tên vay vốn tín dụng ưu đãi. Trong các chính sách hỗ trợ cho vùng đồng bào DTTS cũng ít đề cập đến vai trò của phụ nữ DTTS trong xây dựng, thực hiện, giám sát - đánh giá các chính sách, chương trình, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Phụ nữ DTTS ít tham gia các tổ chức xã hội, đoàn thể, do vậy, đa số phụ nữ DTTS chưa nhận thức đầy đủ về giá trị bản thân; chưa mạnh dạn vươn lên trong học tập và phát triển sinh kế, cải thiện việc làm và thu nhập...
Ngày 14/10/2021, Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh cũng đã ký Quyết định số 1719/QĐ-TTg phê duyệt Chương trình Mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2030, giai đoạn I từ năm 2021 - 2025. Chương trình đưa ra mục tiêu từ năm 2021 đến hết năm 2025 triển khai 10 dự án, trong đó có dự án đặc biệt dành cho đối tượng phụ nữ DTTS đó là: Thực hiện bình đẳng giới và giải quyết những vấn đề cấp thiết đối với phụ nữ và trẻ em (Dự án 8). Đây là lần đầu tiên, Chương trình Mục tiêu quốc gia dành riêng một dự án về bình đẳng giới, với tổng nguồn vốn giai đoạn 2021 - 2025 là 2.387,812 tỷ đồng từ nguồn vốn ngân sách trung ương, giai đoạn 2026 - 2030; dự kiến 1.357,75 tỷ đồng.
Nguồn vốn này sẽ được tập trung để thực hiện các mục tiêu cụ thể đến năm 2025 như: thành lập, duy trì 9.000 tổ tuyên truyền cộng đồng; thành lập 6.750 tổ tiết kiệm vay vốn mới; 900 tổ nhóm sinh kế do phụ nữ lãnh đạo hoặc các cơ sở sản xuất do phụ nữ làm chủ; 500 địa chỉ an toàn; 1.500 lượt nạn nhân mua bán người được trao trả, dạy nghề và giải quyết việc làm; tổ chức 1.200 cuộc đối thoại chính sách cấp thôn, bản; thành lập 1.800 câu lạc bộ thủ lĩnh của sự thay đổi trẻ em; tổ chức 2.000 phụ nữ DTTS tham quan học tập kinh nghiệm; thực hiện 4 gói chính sách hỗ trợ chăm sóc sức khỏe bà mẹ trẻ em; 3 chương trình phát triển năng lực, lồng ghép giới; tổ chức hàng nghìn lớp tập huấn về lồng ghép giới ở các cấp…
Giải quyết những vấn đề cấp thiết của phụ nữ và trẻ em
 |
Dự án 8 mang đến nhiều sự đổi thay trong cuộc sống cho phụ nữ dân tộc thiểu số. |
Với vai trò là cơ quan chủ trì Dự án 8, Hội Liên hiệp Phụ nữ (LHPN) Việt Nam đã chủ động, khẩn trương ban hành các văn bản hướng dẫn, định hướng, hỗ trợ các địa phương tổ chức thực hiện Dự án giai đoạn 1 và các hoạt động năm 2022; đồng thời hình thành cơ chế chỉ đạo tổ chức thực hiện Dự án từ cấp Trung ương để bảo đảm tính thống nhất, xuyên suốt trong quá trình triển khai thực hiện.
Tháng 12/2022, tại Hội nghị sơ kết thực hiện Dự án 8, báo cáo của Trung ương Hội LHPN Việt Nam cho thấy, với 4 nội dung với 16 nhóm hoạt động cụ thể triển khai, Hội LHPN Việt Nam đã tổ chức các sự kiện truyền thông, giới thiệu, vận động như: sự kiện “Khát vọng phát triển của phụ nữ và trẻ em dân tộc thiểu số”; thực hiện các talkshow trao đổi về những vấn đề thúc đẩy bình đẳng giới và giải quyết những vấn đề cấp thiết đối với phụ nữ và trẻ em vùng DTTS và miền núi; Hội chợ “Kết nối tiêu thụ sản phẩm cho phụ nữ tại vùng đồng bào DTTS và miền núi”; xây dựng các chương trình, chuyên trang/chuyên mục trên các kênh truyền thông đại chúng...
Bên cạnh đó, Hội LHPN Việt Nam cũng đã tập trung xây dựng tài liệu hướng dẫn triển khai các mô hình, hoạt động của dự án và tập huấn tới các tỉnh, thành, với 12 tài liệu khung, 13 lớp tập huấn hướng dẫn tới cán bộ Hội LHPN và các sở, ngành liên quan tại 100% các tỉnh, thành địa bàn dự án. Tại địa phương, các cấp Hội đã thành lập được 1.320 tổ truyền thông cộng đồng; thực hiện 4 gói chính hỗ trợ phụ nữ DTTS sinh đẻ an toàn và chăm sóc sức khỏe trẻ em tại 10 tỉnh có tỷ lệ sinh con tại nhà cao hơn mức bình thường; xây dựng và nhân rộng các mô hình thay đổi “nếp nghĩ, cách làm” nâng cao quyền năng kinh tế cho phụ nữ; thúc đẩy bình đẳng giới và giải quyết những vấn đề cấp thiết của phụ nữ và trẻ em...
“Câu lạc bộ Thủ lĩnh của sự thay đổi” là một trong những hoạt động triển khai Dự án 8 nhằm trao cho các em học sinh DTTS kiến thức, kỹ năng bảo vệ mình để từ đó giúp các em thay đổi, tự tin hơn. Tính đến tháng 12/2022, 206 “Câu lạc bộ Thủ lĩnh của sự thay đổi” đã được thành lập tại nhiều tỉnh và được đón nhận, ủng hộ, đánh giá cao.
Trường Phổ thông dân tộc bán trú THCS Lùng Phình được lựa chọn là 1 trong 2 mô hình điểm của Trung ương về thành lập và hoạt động “Câu lạc bộ Thủ lĩnh của sự thay đổi” trên toàn quốc. Trường đóng tại huyện vùng cao Bắc Hà của tỉnh Lào Cai. Các em học sinh đến từ nhiều dân tộc khác nhau nhưng hầu hết đều có chung những khó khăn nhất định như: đường từ nhà đến trường thường rất xa, hoàn cảnh gia đình khó khăn, phong tục lấy vợ, lấy chồng sớm… Căn cứ vào tình hình thực tế và đơn tham gia của các em, nhà trường đã lựa chọn được 30 em tham gia vào câu lạc bộ gồm 17 học sinh nữ và 13 học sinh nam, từ khối 6 đến khối 9, trong đó có 5 em tham gia vào Ban chủ nhiệm câu lạc bộ. Toàn bộ các em tham gia câu lạc bộ đều là người DTTS.
Có thể nói, “Câu lạc bộ Thủ lĩnh của sự thay đổi” được thành lập, thực sự là một cơ hội cho các em có thể thay đổi bản thân mình. Tham gia vào CLB, các em được tìm hiểu về các kiến thức như: quyền trẻ em; phòng, chống xâm hại tình dục; phòng, chống tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống; phòng tránh bạo lực học đường; kỹ năng giao tiếp ứng xử trên không gian mạng… Bên cạnh đó, các em còn được tham gia các trò chơi, thảo luận nhóm, trình bày và phát biểu ý kiến riêng của mình; thể hiện năng khiếu của bản thân như vẽ, đóng kịch… Các em hăng hái tham gia và nhiều em đã có sự thay đổi tích cực. “Trước đây, các em rất rụt rè, nhút nhát, thiếu tự tin, không dám nói trước đám đông; nhiều em chưa có kiến thức và kỹ năng cần thiết để bảo vệ mình trước những nguy cơ có thể xảy ra. Bây giờ, sau các kỳ sinh hoạt câu lạc bộ một số em đã biết chuẩn bị và trình bày một vấn đề. Trước mỗi kỳ sinh hoạt, các em đã biết trao đổi với dẫn trình viên về chủ đề và các phương án tổ chức hoạt động của buổi sinh hoạt” - trao đổi với truyền thông vào tháng 12/222, thầy giáo Phạm Hữu Trượng - Trường Phổ thông dân tộc bán trú THCS Lùng Phình cho biết.
