Thời gian qua, nhiều doanh nghiệp Việt Nam tích cực tận dụng hiệu quả các hiệp định thương mại tự do (FTA), giúp tăng trưởng doanh thu xuất khẩu ổn định và đóng góp tích cực vào phát triển kinh tế. Tuy nhiên, không phải doanh nghiệp nào cũng tận dụng tốt các cơ hội này. Một số doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc đáp ứng các tiêu chuẩn kỹ thuật và kiểm soát chất lượng xuất khẩu. Họ cũng thiếu thông tin về quy định và yêu cầu của thị trường nước ngoài.
Ngoài ra, các doanh nghiệp gặp khó trong việc tiếp cận vốn và thiếu vốn hay vướng các quy định của ngân hàng do khác năm tài chính. Tiếp đến là về các vấn đề tư vấn, hỗ trợ về chính sách, tiếp cận thị trường nước ngoài. Đa phần các doanh nghiệp cà phê chưa xây dựng được thương hiệu.
Thị trường quốc tế diễn biến phức tạp, xung đột địa chính trị và xu hướng bảo hộ sản xuất nội địa tăng cao. Những yếu tố này cùng với các thay đổi về chính sách, cung cầu, và giá cả tại các thị trường tiêu thụ cà phê toàn cầu đang gây áp lực lớn đến sự phát triển bền vững và khả năng cạnh tranh của ngành cà phê Việt Nam.
Ông Nguyễn Công Luân, Phó trưởng phòng Quản lý Xuất nhập khẩu - Sở Công Thương TP HCM, cho biết trong 9 tháng đầu năm 2024, kim ngạch xuất khẩu cà phê của TP HCM đạt 663,8 triệu USD, chiếm 16,2% tổng kim ngạch xuất khẩu cà phê của cả nước, đạt 4,1 tỷ USD.
Để hỗ trợ doanh nghiệp khai thác các lợi ích từ FTA, Vụ Chính sách thương mại Đa biên đã xây dựng đề án “Hệ sinh thái tận dụng các FTA”. Đề án này nhằm tối ưu hóa lợi ích FTA cho doanh nghiệp và thúc đẩy hợp tác giữa các cơ quan quản lý và doanh nghiệp. Mục tiêu là tạo ra một hệ sinh thái mà tất cả các bên đều có lợi, đồng thời xây dựng chuỗi giá trị bền vững cho hạt cà phê Việt Nam trên thị trường quốc tế.
Theo ông Ngô Chung Khanh - Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại Đa biên (Bộ Công Thương), để xử lý một cách toàn diện và hiệu quả những vấn đề tồn tại nêu trên, mô hình Hệ sinh thái hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng FTA được xây dựng nhằm mục tiêu giúp doanh nghiệp tối ưu hóa lợi ích FTA; Xây dựng văn hóa kết nối, hợp tác và thúc đẩy hợp tác giữa cơ quan quản lý và doanh nghiệp.
Hệ sinh thái tận dụng FTA có 4 thành phần chính, gồm: các cơ quan quản lý Trung ương (Các Bộ, ngành liên quan như Bộ Công Thương, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Tổng cục Hải quan…); các cơ quan quản lý địa phương (Sở Công Thương, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Sở Kế hoạch Đầu tư, Sở Khoa học Công nghệ… của các địa phương; các doanh nghiệp, hiệp hội, tổ chức tín dụng (các doanh nghiệp sản xuất chế biến, xuất khẩu, hiệp hội cà phê, các ngân hàng và tổ chức tín dụng); cuối cùng là người nông dân trồng cà phê và các hợp tác xã.
Góp ý cho đề án này, ông Hoàng Trọng Thủy, chuyên gia nông nghiệp, cho biết, ngành cà phê đang đối mặt với những vấn đề như chi phí vận tải, xuất xứ hàng hóa, và chứng nhận vùng trồng. Việc xây dựng và triển khai hệ sinh thái FTA cho ngành cà phê là yêu cầu cấp thiết để phát triển bền vững.
Bà Chu Thị Quỳnh Hoa, đại diện Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam nhấn mạnh rằng, Hiệp hội sẽ khuyến khích các ngân hàng tham gia tích cực vào hệ sinh thái FTA, nhằm hỗ trợ tài chính cho các doanh nghiệp. Chỉ cần doanh nghiệp có phương án kinh doanh rõ ràng, hiệu quả và đảm bảo khả năng trả nợ, các ngân hàng sẽ không ngần ngại cung cấp vốn hỗ trợ.
