Quá trình hội nhập kinh tế quốc tế đã đóng góp tích cực vào sự tăng trưởng của nền kinh tế Việt Nam. Hiệp định thương mại tự do giữa Việt Nam - Liên minh châu Âu (EVFTA), với tư cách là một hiệp định thương mại tự do thế hệ mới, được kỳ vọng sẽ tạo ra nhiều cơ hội phát triển bền vững cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ của Việt Nam.
EVFTA đã và đang góp phần tạo động lực quan trọng để Việt Nam đẩy mạnh cải cách môi trường kinh doanh, môi trường đầu tư và thương mại. Việt Nam đã cam kết thực hiện một loạt các cải cách quy định trong EVFTA. Gần đây nhất, Thủ tướng Chính phủ đã ký Chỉ thị số 16/CT-TTg ngày 20/5/2024 yêu cầu các Bộ, ngành, địa phương tiếp tục đẩy mạnh cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính phục vụ người dân, doanh nghiệp.
Công tác cải cách thủ tục hành chính, cải thiện môi trường kinh doanh gắn với chuyển đổi số quốc gia là một nhiệm vụ trọng tâm của Chính phủ. Thủ tướng Chính phủ đã có nhiều văn bản chỉ đạo; nhiều chương trình, đề án, kế hoạch đã được triển khai; các bộ, ngành, địa phương đã có nhiều nỗ lực, cố gắng. Công tác cải cách thủ tục hành chính đã đạt được những kết quả tích cực, nhiều chỉ số của Việt Nam được thăng hạng góp phần tăng trưởng kinh tế - xã hội, cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.
Những cải cách này sẽ mang lại lợi ích cho cả doanh nghiệp Việt Nam, châu Âu và các nhà đầu tư nước ngoài khác, phù hợp với tinh thần của hiệp định thương mại tự do như EVFTA. Các quy định về đầu tư, xuất nhập khẩu, thương mại xuyên biên giới, đấu thầu và lao động... sẽ được thống nhất và minh bạch hơn, tạo ra một môi trường kinh doanh ổn định. Nhờ đó, doanh nghiệp vừa và nhỏ Việt Nam sẽ có nhiều cơ hội phát triển hơn nữa.
Ngoài ra, EVFTA sẽ tiếp tục là động lực quan trọng để thúc đẩy quá trình quốc tế hóa của doanh nghiệp vừa và nhỏ Việt Nam, mở ra nhiều cơ hội kinh doanh mới trên thị trường quốc tế. Kinh nghiệm từ các hiệp định thương mại khác cho thấy, quốc tế hóa là con đường hiệu quả để doanh nghiệp vừa và nhỏ tăng trưởng bền vững và đạt được hiệu quả kinh tế quy mô. Tại Việt Nam, nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ đã chứng minh được điều này thông qua việc mở rộng thị trường ra nước ngoài.
Xuất khẩu đã trở thành một động lực quan trọng, tạo ra nhiều cơ hội vàng cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ Việt Nam vươn ra biển lớn, cạnh tranh và khẳng định vị thế trên thị trường quốc tế. Trong gần 40 năm thực hiện chính sách đổi mới, với các chủ trương, đường lối đúng đắn của Đảng và Nhà nước, hiện nước ta có hơn 930.000 doanh nghiệp đang hoạt động, trong đó 98% là doanh nghiệp vừa và nhỏ.
Theo báo cáo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư tại Hội nghị của Thường trực Chính phủ làm việc với các doanh nghiệp về giải pháp góp phần phát triển kinh tế - xã hội đất nước diễn ra ngày 21/9/2024 cho thấy, kinh tế tư nhân đóng góp hơn 45% GDP, 40% vốn đầu tư toàn xã hội, tạo việc làm cho 85% tổng số lao động, chiếm 35% kim ngạch nhập khẩu và 25% kim ngạch xuất khẩu.
Doanh nghiệp vừa và nhỏ đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong hoạt động xuất khẩu của Việt Nam, chiếm đến 88% tổng số doanh nghiệp xuất khẩu và đóng góp khoảng một nửa tổng sản lượng xuất khẩu. Theo cam kết, ngay khi EVFTA có hiệu lực, EU sẽ xóa bỏ thuế nhập khẩu đối với 85,6% số dòng thuế, tương đương 70,3% kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang EU. Tiếp đó sau 7 năm, EU sẽ xóa bỏ thuế nhập khẩu đối với 99,2% số dòng thuế, tương đương 99,7% kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam. Đây sẽ là cơ hội lớn cho các doanh nghiệp xuất khẩu, doanh nghiệp vừa và nhỏ của Việt Nam gia tăng thị phần tại EU.
Nguồn vốn đầu tư từ châu Âu thường mang lại nhiều lợi ích hơn cho các nhà cung cấp trong nước, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Các doanh nghiệp này thường được các công ty châu Âu lựa chọn để cung cấp dịch vụ thuê ngoài và nguyên vật liệu, góp phần vào sự phát triển của nền kinh tế địa phương. Ví dụ, Piaggio Việt Nam đã nội địa hóa đến 89% linh kiện cho dòng xe Vespa và 84% cho dòng Piaggio Liberty, hợp tác với 98 nhà cung cấp trong nước và chỉ 78 nhà cung cấp nước ngoài. Tỷ lệ nội địa hóa này cao hơn đáng kể so với các nhà sản xuất khác trong cùng ngành.
EVFTA sẽ là động lực thúc đẩy hợp tác thương mại và đầu tư giữa Việt Nam và châu Âu, tạo điều kiện thuận lợi để các doanh nghiệp vừa và nhỏ Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh, tham gia sâu hơn vào các chuỗi giá trị toàn cầu. Thông qua các hình thức hợp tác như liên doanh, đầu tư chéo, doanh nghiệp Việt Nam sẽ có cơ hội tiếp cận công nghệ hiện đại, quản lý chuyên nghiệp và mở rộng thị trường.
Để tận dụng tối đa cơ hội từ EVFTA, doanh nghiệp vừa và nhỏ Việt Nam buộc phải có những thay đổi căn bản để đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe của thị trường EU về kỹ thuật, môi trường và xã hội. Cụ thể, doanh nghiệp cần nâng cấp quy trình sản xuất, đầu tư vào công nghệ hiện đại, cải thiện điều kiện làm việc, xây dựng thương hiệu mạnh và phát triển nền tảng thương mại điện tử.
Ngoài ra, để đáp ứng các yêu cầu của thị trường EU, doanh nghiệp vừa và nhỏ Việt Nam sẽ phải đối mặt với những thách thức lớn hơn liên quan đến truy xuất nguồn gốc, quy tắc xuất xứ và chỉ dẫn địa lý. Việc đảm bảo minh bạch trong toàn bộ quá trình sản xuất sẽ là yêu cầu bắt buộc. Để đáp ứng những yêu cầu này, doanh nghiệp cần đầu tư mạnh mẽ vào công nghệ, nâng cấp hệ thống quản lý và đào tạo nguồn nhân lực.
Tuy nhiên, những nỗ lực này sẽ mang lại hiệu quả lâu dài, giúp doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh và mở rộng thị trường. Giống như xu hướng chung trên thế giới, các doanh nghiệp vừa và nhỏ có hướng tới thị trường quốc tế thường phát triển nhanh hơn và có hiệu quả hơn so với các doanh nghiệp chỉ tập trung vào thị trường nội địa. EVFTA sẽ là một động lực quan trọng để thúc đẩy quá trình này tại Việt Nam.
Các nhà đầu tư châu Âu, với kinh nghiệm và kiến thức chuyên sâu, sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cấp các doanh nghiệp Việt Nam. Thông qua việc đầu tư vào nguồn nhân lực, chuyển giao công nghệ và kỹ năng quản lý, các nhà đầu tư châu Âu sẽ giúp doanh nghiệp Việt Nam hội nhập sâu hơn vào nền kinh tế toàn cầu.
Có thể kể tới một ví dụ tiêu biểu: Bosch đã và đang đóng vai trò tiên phong trong việc nâng cao năng lực nguồn nhân lực Việt Nam. Công ty đã triển khai nhiều chương trình đào tạo và chuyển giao công nghệ, đặc biệt tập trung vào lĩnh vực Công nghiệp 4.0. Thông qua hợp tác với các cơ sở đào tạo như Trường Cao đẳng Dạy nghề Quốc tế LILAMA 2 và Trường Đại học Việt Đức, Bosch đã trang bị cho kỹ sư và công nhân Việt Nam những kiến thức và kỹ năng cần thiết để thích ứng với cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư.
Theo Hiệp hội Doanh nghiệp Cơ khí Việt Nam, khi làm việc với các nhà đầu tư châu Âu, các doanh nghiệp Việt Nam có cơ hội giành được các hợp đồng thầu phụ có giá trị cao hơn và có mức độ chuyển giao công nghệ cao hơn. Các nhà đầu tư châu Âu, không giống như một số nhà đầu tư khác, thường đưa ra giá trị hợp đồng thầu phụ cao hơn, tương đương 15-20% tổng hợp đồng. Ngoài ra, các hợp đồng này có điều kiện là các yêu cầu cao hơn áp dụng cho các doanh nghiệp Việt Nam về tiêu chuẩn kỹ thuật, tiêu chuẩn xã hội và môi trường, năng lực quản lý, kỹ năng của người lao động và chuyển giao công nghệ. Điều này sẽ mang lại lợi ích lâu dài cho sự phát triển của khu vực doanh nghiệp vừa và nhỏ của Việt Nam.
EVFTA dành riêng một chương để nhấn mạnh tầm quan trọng của phát triển bền vững. Theo đó, các doanh nghiệp vừa và nhỏ Việt Nam sẽ phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về bảo vệ môi trường, xã hội và lao động. Việc giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường, đảm bảo quyền lợi của người lao động và thực hành kinh doanh minh bạch là những yêu cầu bắt buộc.
Để đáp ứng được các yêu cầu này, doanh nghiệp cần tìm hiểu kỹ các công ước quốc tế mà Việt Nam đã ký kết, đặc biệt là các công ước của Tổ chức Lao động quốc tế (ILO). Việc thực hiện các biện pháp phát triển bền vững không chỉ mang lại lợi ích cho doanh nghiệp mà còn góp phần xây dựng một xã hội phát triển bền vững.
EVFTA sẽ tạo ra một khung pháp lý chặt chẽ hơn để bảo hộ sở hữu trí tuệ, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp Việt Nam. Việc tuân thủ các quy định về sở hữu trí tuệ sẽ giúp doanh nghiệp bảo vệ các sáng tạo, tăng cường giá trị thương hiệu và thu hút đầu tư. Đồng thời, việc thực thi hiệu quả quyền sở hữu trí tuệ cũng sẽ góp phần tạo ra một môi trường kinh doanh lành mạnh và khuyến khích đổi mới - sáng tạo.
EVFTA được kỳ vọng sẽ là động lực thúc đẩy các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ, tăng cường đầu tư vào sở hữu trí tuệ.
