Được Ngân hàng Nhà nước (NHNN) cấp phép và ngoài tuân thủ Luật Doanh nghiệp, Luật Đầu tư, các công ty tài chính (CTTC) còn phải tuân thủ Luật Các tổ chức tín dụng (TCTD), các giới hạn đảm bảo an toàn hoạt động và các quy định khác của NHNN.
Trong khi đó, các công ty fintech, các công ty cho vay cầm đồ, các công ty lấy tên là CTTC… cũng tham gia cho vay tiêu dùng song hoạt động theo Luật Dân sự, Luật DN, không chịu sự chi phối bởi Luật Các TCTD và không phải tuân thủ các tỷ lệ an toàn theo quy định của NHNN, tuy nhiên chịu sự kiểm tra giám sát về an ninh trật tự an toàn xã hội của chính quyền địa phương và công an sở tại.
Số liệu của NHNN cho biết, đến nay, mới có 16 CTTC được NHNN cấp phép hoạt động cho vay tiêu dùng. Đến ngày 31/12/2022 tổng dư nợ 16 công ty này đạt trên 220 nghìn tỷ đồng, chiếm tỷ lệ 1,87% số tổng dư nợ toàn nền kinh tế và 8,5% dư nợ cho vay tiêu dùng toàn hệ thống. Mặc dù chiếm tỷ lệ rất nhỏ so với tổng dư nợ nền kinh tế và dư nợ cho vay tiêu dùng toàn hệ thống song các doanh nghiệp này đã hỗ trợ được khoảng 30 triệu người tiếp cận được vốn vay với dư nợ bình quân khoảng 35 - 50 triệu đồng/người.
Tại Tọa đàm "Thực trạng và giải pháp phát triển lành mạnh thị trường tài chính tiêu dùng tại Việt Nam" diễn ra mới đây, ông Lê Quốc Ninh - Chủ nhiệm Câu lạc bộ Tài chính tiêu dùng, Tổng Giám đốc CTTC TNHH MB Shinsei (Mcredit) cho biết, hoạt động của các CTTC tiêu dùng do NHNN cấp phép gặp nhiều khó khăn, thách thức.
Thực tế, người dân khó có thể biết Công ty nào được NHNN cấp phép và việc một số công ty không thuộc các CTTC được NHNN cấp phép lợi dụng tên CTTC mở rộng mạng lưới vào các địa bàn khó khăn tiếp cận người dân cho vay vốn lãi suất rất cao dưới nhiều hình thức (cho vay nhanh, cho vay tiền mặt vào bất cứ thời điểm nào, chào lãi suất vay rất hấp dẫn nhưng cài cắm các chi phí khác rất cao…). Đặc biệt, việc một số công ty dùng thủ đoạn manh động để ép người dân trả tiền đã làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến hình ảnh, uy tín của các CTTC, dẫn đến hoạt động cho vay gặp nhiều khó khăn.
Cho vay đã khó, việc thu hồi nợ của các CTTC càng khó hơn khi Luật Đầu tư 2020 cấm dịch vụ đòi nợ thuê, trong khi cơ chế khởi kiện đòi nợ hiện khó thực thi vì thủ tục phức tạp, kéo dài, trong khi giá trị mỗi khoản vay không lớn… Theo thông tin từ ông Lê Quốc Ninh, đến 31/12/2022, nợ xấu của các CTTC được NHNN cấp phép tăng 23,09% so với thời điểm 31/12/2021 và có xu hướng tăng cao trong thời gian tới.
Theo ý kiến các chuyên gia, không thể phủ nhận vai trò của tài chính tiêu dùng, nhất là trong việc góp phần đẩy lùi “tín dụng đen”. Một câu hỏi được nhiều người đặt ra là” “Làm thế nào để CTTC thu hồi nợ hiệu quả?”
Luật sư Trương Thanh Đức, Công ty Luật ANVI nhìn nhận, cần thiết phải xem lại luật để có quy định về thu hồi nợ cho phù hợp. Cũng theo Luật sư Đức, hiện đang có nhiều vấn đề chưa rạch ròi, rõ ràng. “Có ý kiến đặt ra vấn đề tài chính tiêu dùng chính thống, trong đó có 16 CTTC chính thống, do NHNN cấp phép nhưng quan điểm của tôi thì tín dụng cầm đồ cũng là chính thống bởi họ hoạt động theo sự cho phép của cơ quan nhà nước…” - lời Luật sư.
Ông Phan Đức Hiếu, Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cho biết, dự kiến Chính phủ sẽ trình Quốc hội Luật Các TCTD (sửa đổi) vào kỳ họp tháng 5 này. Theo ông Hiếu, Chính phủ đã nhận thức rất sâu sắc Chiến lược tài chính toàn diện khi thiết kế Chiến lược phát triển tài chính toàn diện tầm nhìn đến 2025 và định hướng đến 2030 với nhiệm vụ chính là đảm bảo công bằng, toàn diện, bảo vệ lợi ích hợp pháp của cả người đi vay và cho vay.
“Vấn đề lớn nhất hiện nay là thi hành như thế nào? Có 3 vấn đề nổi lên: Một là thiếu khung pháp lý; Hai là thực thi (nếu thực thi có hiệu quả quy định hiện hành đã giải quyết được phần lớn hiện trạng); Và ba là sự công bằng - một môi trường kinh doanh công bằng, hiệu quả cho các chủ thể khác nhau (TCTD, CTTC và các tổ chức khác)..,” - ông Hiếu thông tin.
