Hoảng hốt vì trẻ dậy thì sớm

Hiện nay, trên thế giới cũng như Việt Nam, tình trạng trẻ dậy thì sớm đã không còn xa lạ. Các chuyên gia cho rằng, trẻ dậy thì sớm phát triển về sinh lý nhưng về tâm lý chưa thực sự phát triển đầy đủ, vì thế phụ huynh cần giáo dục giới tính để trẻ biết cách tránh bị xâm hại tình dục. 

Phát hoảng khi con “lớn” sớm

Thông thường, tuổi dậy thì của các bạn gái khoảng 13 tuổi, còn với bạn nam khoảng 16 tuổi. Tuy nhiên, trong thực tế hiện nay, nhiều cô cậu học trò đã bắt đầu có những dấu hiệu “người lớn” từ khi còn học tiểu học, đặc biệt là tại các thành phố lớn.

Ở bé gái, dậy thì sớm biểu hiện ở: ngực phát triển; mọc lông mu hoặc lông nách; thay đổi hình dáng cơ quan sinh dục ngoài; bắt đầu có kinh nguyệt. Ở bé trai, các dấu hiệu dậy thì sớm bao gồm: tinh hoàn hoặc dương vật to lên; xuất hiện lông mu hoặc lông nách, trứng cá, giọng trầm đi.

Sự tăng chiều cao cân nặng có thể nhận thấy ở cả hai giới. Trong suốt thời kỳ dậy thì, xương liên tục trưởng thành. Ở trẻ dậy thì sớm, giai đoạn trẻ cao lên nhanh bắt đầu sớm và thường cũng kết thúc sớm hơn bình thường. Đầu tiên, trẻ lớn vọt so với các bạn cùng lứa, nhưng sau vài năm chúng ngừng phát triển và không thể đạt chiều cao tối đa của người trưởng thành.

Hiện có rất nhiều bậc phụ huynh bày tỏ lo lắng khi độ tuổi dậy thì của trẻ ngày càng sớm hơn so với trước kia. Chị Nguyễn Thanh Huyền (34 tuổi, ở xã Xuân Phương, quận Nam Từ Liêm) cho biết, mới đây, cô con gái 10 tuổi của chị bỗng kêu đau ngực. Khi kiểm tra ngực của con, chị Huyền đã phát hiện ra đó là dấu hiệu con gái đã đến lúc dậy thì.

Trước đó, nhiều lần con đã rất sốt ruột hỏi mẹ đến bao giờ con mới... bị. Thì ra, lớp con đã có nhiều bạn gái có kinh. Con còn kể: “Bạn gái nào đi học mà đột nhiên ngồi ngoan trong lớp là... đang bị đấy mẹ ạ. Các bạn ý sợ máu dây ra quần”.

Chị Huyền tâm sự, con gái dậy thì có đủ thứ thay đổi mà bố mẹ “chạy” theo không kịp. Con thích ăn diện, chải chuốt hơn. Con kể, ở lớp con, có bạn còn đeo cả nữ trang, tô son đi học, ăn mặc “hồn nhiên” như váy quá ngắn hay ăn diện làm mình già đi…Chưa hết, chị Huyền còn lo lắng đến mất ăn mất ngủ khi cháu cho biết, ở trường, cháu được nhiều bạn nam tặng quà và gửi “thư tình”. 

“Cứ tưởng chỉ phải đối mặt với chuyện yêu đương, “trở trời” của tụi nhỏ khi nó 15-16 hay đến cuối cấp hai chứ. Ai ngờ, mới cấp 1 mà chúng lại dậy thì sớm thế”. Đáng lo ngại hơn cả, theo lời con gái chị, vào giờ ra chơi, có bạn còn sử dụng điện thoại có kết nối 3G để truy cập vào những game “nhạy cảm” như lột đồ thiếu nữ, hẹn hò bạn trai…

Còn chị Nguyễn Thu Trang (ở Triều Khúc, Thanh Xuân, Hà Nội) thì nghi ngờ do con gái 9 tuổi của chị thừa cân nên bị dậy thì sớm hơn các bạn bình thường. “Ngoài bị thừa cân, cháu rất ít vận động, ngày đi học về, tối lại ngồi xem tivi và ăn vặt rất nhiều. Dù tôi đã ngăn cấm nhưng chỉ vài ngày là đâu lại vào đó. Đáng nói là, dù đã dậy thì nhưng con gái tôi còn rất hồn nhiên, qua nhà hàng xóm vẫn ôm vai bá cổ, sà vào lòng các anh, các chú hàng xóm như hồi bé làm tôi lo đủ thứ”, chị Trang chia sẻ.

Ở nhiều trường tiểu học, các em trai lớp 5 mới được quàng khăn đỏ đã có chút ria mép, hay đã vỡ giọng không phải là hiếm. Những cậu bé này thường khá nhạy cảm, tỏ ra băn khoăn, lo lắng trước những thay đổi của cơ thể, thích thể hiện mình và bắt đầu có những tò mò với các bạn khác giới. 

Cu Bin, con trai của bạn tôi là một ví dụ. Lên 10 tuổi, cậu không thích bị gọi là Bin nữa mà phải gọi đúng tên đi học là Đức Vinh, cậu không chịu đến dự sinh nhật các bé cùng tổ dân phố nữa vì đấy là “chỗ của bọn trẻ con”. Mỗi khi ra đường, cậu lựa chọn quần áo khá kỹ và kiên quyết không mặc những loại quần áo mà cậu cho là “trẻ con”.

Lý giải vì sao tỷ lệ trẻ dậy thì sớm ở nước ta trong những năm gần đây có dấu hiệu gia tăng, thạc sĩ, bác sĩ Doãn Thị Tường Vi (Phòng khám dinh dưỡng, Trung tâm y tế dự phòng Hà Nội) cho rằng: “Vấn nạn thực phẩm bẩn như rau phun thuốc kích thích, lợn có chất tạo nạc và hormon tăng trưởng, gà nhuộm hóa chất, măng tẩm lưu huỳnh… sử dụng trong quá trình dài, tích lũy trong cơ thể và gây ra biến đổi có thể là một trong những nguyên nhân gây dậy thì sớm ở trẻ. Chưa kể tới trẻ em dậy thì sớm còn do phim ảnh, báo chí, đời sống bên ngoài tác động vào nhận thức”.

“Đặc biệt, khi chăm sóc trẻ, cha mẹ dùng đồ nhựa không đảm bảo chất lượng để chứa đồ ăn thức uống của trẻ, dễ khiến cho các chất độc trong nhựa hòa tan vào đồ ăn khi ở nhiệt độ cao cũng là một trong những nguyên nhân khiến cho trẻ dậy thì sớm”, bác sĩ Tường Vi khuyến cáo.

Với kinh nghiệm nhiều năm tư vấn trong ngành giáo dục, theo TS Vũ Thu Hương (giảng viên Khoa giáo dục tiểu học, trường Đại học sư phạm Hà Nội), có rất nhiều nguyên nhân dẫn tới việc dậy thì sớm ở trẻ: Nguyên nhân từ việc ăn uống thiếu khoa học, thiên lệch như ăn quá nhiều các thực phẩm bổ sung dinh dưỡng, ít tập thể thao, xem tivi và thiết bị điện tử quá nhiều.

Trong đó, thực phẩm là nguyên nhân hàng đầu. Từ việc trẻ ăn quá nhiều thực phẩm bổ dưỡng, thức ăn nhanh cho tới hiện trạng bé kém ăn do ăn quá kiêng khem đều là những nguyên nhân của dậy thì sớm.

TS Thu Hương phân tích: “Nhiều phụ huynh thường nghĩ đến việc tích lũy dinh dưỡng cho con chóng béo. Nhưng không biết rằng, béo phì sẽ khiến trẻ chậm cao, thậm chí còn khiến con mình hoạt động trí não chậm chạp.

Bên cạnh đó, có bố mẹ sợ bẩn, sợ con ngã nên không cho con vận động. Cũng có bố mẹ muốn con vận động nhưng sợ con ngã nên chạy theo điều khiển, quát mắng. Con bị mắng nhiều, mất hứng, không chạy chơi nữa. Năng lượng dư thừa tích trong người trẻ không được giải phóng sẽ kích thích con dậy thì sớm hơn tuổi”.

TS Vũ Thu Hương

“Xã hội và truyền thông cũng chịu trách nhiệm về khởi phát dậy thì sớm ở trẻ em. Quá nhiều bạo lực, tiếp xúc sớm với những nội dung dành cho người lớn, tất cả đều có ảnh hưởng tới não, đặc biệt là tuyến yên. Tuyến này khi bị kích thích sẽ bài tiết ra gonadotropin, kích thích các tinh hoàn hoặc buồng trứng sản sinh hormon giới tính testosteron và estrogen, từ đó gây dậy thì sớm”, vị chuyên gia chia sẻ.

Theo chị, để phòng tránh dậy thì sớm ở trẻ, thay vì cho trẻ ngủ muộn dậy muộn, bố mẹ nên cho các con ngủ sớm, dậy sớm. Sức khỏe con sẽ tốt hơn và con sẽ dậy thì đúng tuổi hơn. Đồng thời con cũng có thời gian thể dục nhiều hơn.

“Ngoài ra, cần cho trẻ ăn uống điều độ, vừa đủ và đa dạng mới có thể giúp con khỏe mạnh. Con khỏe thì cớ gì con dậy thì sớm chứ? Bên cạnh đó, cha mẹ cần cho con ngủ riêng từ sớm. Có trẻ khi ngủ chung với cha mẹ, nhìn thấy cha mẹ “hành sự”, đến lớp học cũng tìm cách bắt chước cha mẹ với những bạn khác giới. Vì thế, cha mẹ nhất thiết phải cho con ngủ riêng càng sớm càng tốt”, TS Thu Hương nhấn mạnh.

Dạy trẻ sao cho đúng?

Bàn về những tác hại của dậy thì sớm, chuyên gia tâm lý Nguyễn An Chất cho biết: “Khi trẻ dậy thì sớm thì tính cách của các cháu sẽ có sự thay đổi. Đầu tiên các cháu sẽ bất ngờ nếu không được trang bị hiểu biết từ trước, thậm chí là sợ sệt vì không hiểu tại sao bản thân mình lại như vậy. Từ biến đổi sinh lý sẽ dần biến đổi thành tâm lý. Nếu các cháu không có người thân như bố mẹ gần gũi, chia sẻ thì sẽ rất dễ sa vào sợ sệt”.

Chuyên gia Nguyễn An Chất cũng cảnh báo, nếu trẻ dậy thì sớm không được hướng dẫn, chăm sóc đầy đủ thì dễ sợ sệt, hoảng loạn, nếu không cẩn thận thì trẻ có thể bị chấn sang tâm lý ở tuổi nhỏ, sẽ rất khó để phục hồi trở lại và có thể sẽ trở thành nỗi ám ảnh suốt đời cho trẻ.

Còn TS Vũ Thu Hương thì cho rằng, trẻ dậy thì sớm chưa sẵn sàng với những thay đổi của cơ thể nên dễ bị mặc cảm với vẻ bề ngoài “người lớn” của mình, bối rối với những điều xảy ra trong cơ thể và có thể nảy sinh xúc cảm bất thường gây ra áp lực. Trẻ dễ bị sốc, bị thiếu tự tin, thu mình lại, thậm chí mắc trầm cảm.

Đáng lưu ý, trẻ có tâm trạng không ổn định, dễ cáu gắt, thích thể hiện cái tôi, dễ mắc sai lầm và đua đòi theo những việc làm xấu, có nhu cầu tình dục theo bản năng chứ chưa nhận thức được nên dễ bị mắc sai lầm hoặc bị kẻ xấu lợi dụng. Trẻ gái trưởng thành sớm sẽ gặp nhiều vấn đề về hành vi cư xử, dễ sinh hoạt tình dục sớm, thậm chí lấy chồng sớm, dễ bị quấy rối và tự tử.

Theo TS Hương, trên thực tế, không ít trẻ dậy thì sớm mới học lớp 6, 7 đã quan hệ tình dục, phần lớn các em này có cha mẹ không chú tâm giáo dục giới tính cho con. Điển hình là câu chuyện thực tế về hai cô cậu học trò lớp 6 rủ nhau làm “chuyện người lớn” trong góc lớp khi các bạn đang ngủ trưa. “Có những cô bé thơ ngây nói “con quan hệ xong rồi rửa bằng Coca-Cola nên không có thai đâu”. Một nam sinh lớp 7 còn nhận đã thử sử dụng túi nilon thay bao cao su và kêu đau”, TS Hương kể lại.

Chị cho rằng, khi bước sang tuổi dậy thì, các em cần được biết rõ mọi hậu quả có thể xảy ra nếu quan hệ tình dục như mang thai, nhiễm bệnh… Bởi, chỉ khi biết rõ, các em mới có cách tránh được những hành động sai trái. Cũng theo chị, học sinh hiện nay dậy thì và tò mò về giới tính khá sớm, trong khi bài học đầu tiên trong sách Khoa học lớp 5 là quá muộn và không đủ cung cấp kiến thức, kỹ năng lẫn cách xử lý cho các em khi có nguy cơ hoặc bị xâm hại.

“Rất nhiều cháu dậy thì được vài năm rồi mới được học chương trình giới tính. Chưa kể là nội dung chương trình còn nhiều bất cập, thiếu quá nhiều các nội dung quan trọng. Cụ thể, chương trình giới tính lớp 5 né tránh và chuyển sang vấn đề chăm sóc bà bầu, vốn chưa cần thiết với học sinh lớp 5. Những nội dung như xuất tinh, mộng tinh, di tinh hay thủ dâm, giới tính thứ ba… và đặc biệt quan trọng là nội dung phòng tránh và ứng phó khi bị xâm hại lại không có”, TS Hương cho biết.

Khi không có đủ kiến thức giới tính, trẻ có thể sẽ tò mò mà muốn khám phá cơ thể bạn khác giới, các em thường tự tìm hiểu qua sách vở, internet… mà những kiến thức có được do tự tìm hiểu đó khó có thể đầy đủ, trọn vẹn và sâu sắc. Từ đó, với vốn kiến thức ít ỏi, các em không có kỹ năng bảo vệ bản thân dẫn đến những chuyện đáng buồn.

Chuyên gia này kể, rất nhiều lần các phụ huynh gọi điện và chia sẻ với chị việc con mình hỏi về tình yêu, tình dục, đặc biệt là lén xem phim sex. Họ kể những câu chuyện đau lòng như, có bé bị người quen xâm hại mà không biết, có bé bị sờ mó mà vẫn âm thầm chịu đựng, còn có bé vừa phá thai xong thì bị bố mẹ phát hiện và hiện tại sức khỏe rất kém…

TS Hương cũng chia sẻ, chị từng nhận được rất nhiều câu hỏi “ngô nghê” đến đau lòng của trẻ: “Chúng thường hỏi tôi những câu như: “Khi quan hệ tình dục, nếu con nhắm mắt, con có thai được không?”, “Cô ơi, tại sao con lại bị như thế này? Con muốn chết”, “Cô ơi, con ghét người này/ người kia vì họ hay động chạm vào con”… Hầu hết các em đều rất ít khi chia sẻ những tâm sự thầm kín này với cha mẹ và lý do chủ yếu là sợ bị mắng.

“Người lớn không nên lảng tránh hay đùa cợt kiểu đối phó: “Con được sinh ra từ nách, con được nhặt về từ thùng rác”. Bố mẹ lảng tránh khiến con nghĩ rằng những vấn đề liên quan đến giới tính là cực kỳ tệ hại, dẫn đến hình thành tâm tính đứa trẻ không thích chia sẻ với người khác. Được giáo dục giới tính đầy đủ, người ngoài chỉ cần động chạm ngón tay vào cơ thể, lập tức trẻ sẽ chia sẻ với bố mẹ ngay”, chị Hương nói.

TS Hương chỉ ra rằng, giáo dục giới tính cho trẻ nên bắt đầu từ năm trẻ lên 6, với các bài học đơn giản để trẻ tiếp thu dễ dàng. Những bộ quần áo, những đồ chơi phù hợp với giới tính của trẻ chính là bài học đầu tiên để giúp các em hiểu rõ bản thân mình và người khác. Đồng thời trẻ sẽ có cách ứng xử phù hợp với giới tính của mình.

“Chương trình giới tính nên phát triển theo các lớp, các cấp lớp với mức độ khó, mức độ sâu sắc tăng dần. Việc giáo dục giới tính cho trẻ nên dựa vào khoa học và nên tạo thành các hoạt động cho phù hợp.

Phụ huynh cần giáo dục giới tính để trẻ biết cách tránh bị xâm hại tình dục

Ngoài ra, hướng dẫn trẻ tìm hiểu về pháp luật, về cuộc sống cũng là một biện pháp phù hợp để trẻ có thể hiểu bản thân và xã hội nhằm tránh cho trẻ những tai nạn đáng tiếc. Về vấn đề tự bảo vệ mình, trẻ nên bắt đầu học từ 3 tuổi. Việc này nên được dạy hàng ngày, hàng giờ để trẻ có thể ghi nhớ và thực hành tốt”, TS Hương nhấn mạnh.