Đưa học sinh về miền lịch sử
Bắc Giang là vùng đất cổ với bề dày lịch sử gắn liền với quá trình dựng nước và giữ nước của dân tộc. Nơi đây sở hữu nguồn tài nguyên văn hóa phong phú với hơn 2.000 di tích lịch sử, trong đó 116 di tích được xếp hạng cấp quốc gia. Đáng chú ý, nhiều địa danh tại Bắc Giang đã in dấu những giai đoạn lịch sử quan trọng của đất nước, tiêu biểu như Khu Di tích lịch sử Địa điểm Chiến thắng Xương Giang, Khu Di tích lịch sử Hoàng Hoa Thám, Di tích lịch sử Đình Hả... Những địa danh này không chỉ mang đậm dấu ấn lịch sử và văn hoá mà còn góp phần tái hiện những trang vàng chói lọi trong lịch sử dân tộc.
Nổi bật trong đó phải kể đến Địa điểm Chiến thắng Xương Giang hay còn gọi là Thành cổ Xương Giang - nhân chứng lịch sử cho những chiến thắng vang dội trong công cuộc giành độc lập dân tộc. Thành cổ này được quân Minh xây dựng vào thế kỷ XV (1407) nhưng đến năm 1427, nơi đây đã trở thành chứng tích của Chiến thắng Xương Giang lừng lẫy của quân khởi nghĩa Lam Sơn do Lê Lợi - Nguyễn Trãi lãnh đạo. Chiến thắng này đã góp phần chấm dứt 20 năm thống trị, đô hộ tàn bạo của triều đình nhà Minh, mở ra trang sử mới cho dân tộc Việt Nam. Với ý nghĩa lịch sử văn hóa to lớn và đặc sắc, Địa điểm Chiến thắng Xương Giang được xếp hạng là Di tích cấp Quốc gia đặc biệt vào ngày 31/12/2019.
Vì là khu di tích lịch sử nổi tiếng trên địa bàn TP Bắc Giang, Thành cổ Xương Giang thu hút đông đảo du khách đến tham quan, tìm hiểu và chụp ảnh lưu niệm. Đặc biệt, không chỉ là điểm đến hấp dẫn đối với du khách thập phương, nơi đây còn được nhiều trường học trên địa bàn TP và các tỉnh lân cận lựa chọn để tổ chức các hoạt động ngoại khóa, góp phần giáo dục truyền thống lịch sử và bồi dưỡng lòng yêu nước cho thế hệ trẻ.
Đặt chân đến Thành cổ Xương Giang, các em học sinh có cơ hội tham gia chương trình giáo dục lịch sử địa phương với nhiều hoạt động ý nghĩa và hấp dẫn. Chương trình bao gồm lễ dâng hương tưởng niệm các anh hùng dân tộc; lễ kết nạp Đoàn, Đội; buổi học tìm hiểu về Di tích lịch sử Xương Giang; trải nghiệm trò chơi dân gian; tham quan phòng hội trường chiếu phim và nhiều hoạt động bổ ích khác. Mỗi hoạt động trong chương trình đều mang nét đặc trưng riêng, góp phần giúp học sinh hiểu sâu hơn về lịch sử, truyền thống và giá trị văn hóa của quê hương.
 |
Tiết học lịch sử ngay tại những “địa chỉ đỏ”. (Ảnh: Trường TH Tân Tiến) |
Tiêu biểu như các hoạt động tại phòng hội trường chiếu phim, nơi có sức chứa từ 400 đến 500 học sinh và được chia thành hai khu vực riêng biệt. Một phần không gian được bố trí như bảo tàng thu nhỏ, trưng bày các hiện vật lịch sử của thành phố Bắc Giang, nhất là những tư liệu liên quan đến trận đánh tại Xương Giang. Phần còn lại là khu vực chiếu phim, nơi học sinh có cơ hội thưởng thức bộ phim hoạt hình đặc biệt do TP Bắc Giang đặt hàng sản xuất riêng về trận đánh Chi Lăng - Xương Giang.
Với nội dung phong phú, kết hợp giữa học tập và trải nghiệm thực tế, chương trình giáo dục lịch sử địa phương giúp học sinh vừa được học, được chơi, vừa có cơ hội trực tiếp quan sát và tham gia các hoạt động thú vị. Dù diễn ra trong thời gian không dài nhưng những trải nghiệm này đã mang đến cho học sinh nhiều kiến thức bổ ích về truyền thống đấu tranh chống giặc ngoại xâm của cha ông, đồng thời giúp các em hiểu rõ hơn về Địa điểm Chiến thắng Xương Giang. Từ đó, các em thêm tự hào về mảnh đất quê hương yêu dấu Bắc Giang nói riêng và lịch sử dân tộc nói chung.
Chia sẻ với phóng viên Báo Pháp luật Việt Nam, chị Trần Thị Minh Trang - hướng dẫn viên tại Khu Di tích lịch sử Địa điểm Chiến thắng Xương Giang cho biết, từ năm 2017 đến nay, mỗi năm Khu di tích đón từ 50.000 đến 100.000 lượt học sinh đến tham quan. Do số lượng học sinh đến tham quan đông nên chương trình giáo dục lịch sử địa phương luôn được chú trọng.
“Đây là một phần bài học lịch sử trong các tiết học lịch sử của các bạn. Nếu chỉ học trong sách vở, các bạn không hình dung được vị trí của thành Xương Giang ngày xưa và tại sao vào thời điểm đó lại bắt buộc phải đánh thành Xương Giang. Vì vậy, khi chương trình được khu di tích đưa vào hoạt động và lồng ghép vào các tiết học lịch sử, học sinh không chỉ tiếp thu kiến thức trên ghế nhà trường mà còn được tận mắt chứng kiến những minh chứng lịch sử có thật”, chị Minh Trang cho biết.
Giáo dục lịch sử ngày một đổi mới
Có thể thấy, lịch sử không chỉ đơn thuần là những câu chuyện của quá khứ, mà còn chứa đựng những bài học kinh nghiệm từ tiền nhân, giáo dục cho thế hệ trẻ biết rõ cội nguồn gia đình, dòng họ, quê hương, đất nước, biết quý trọng những giá trị của lịch sử để kế thừa và phát huy. Tuy nhiên, trong nhiều năm qua, thực tế cho thấy không ít học sinh vẫn tỏ ra thờ ơ, chưa thực sự hứng thú với môn học này.
Theo nhiều giáo viên giảng dạy lịch sử, nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ phương pháp truyền tải kiến thức chưa thực sự hấp dẫn, chưa phù hợp với cách tiếp cận và tiếp thu của học sinh ngày nay. Việc học lịch sử vẫn còn mang nặng tính lý thuyết, thiếu sự gắn kết với thực tiễn. Học sinh ít có cơ hội tiếp cận phim tài liệu hay các tư liệu trực quan để hình dung rõ hơn về các giai đoạn và sự kiện lịch sử. Trong khi đó, giáo viên vẫn phụ thuộc nhiều vào sách giáo khoa, vốn được đánh giá là dài, nặng về nội dung và chưa thực sự hấp dẫn. Điều này khiến các bài giảng trở nên khô khan, cứng nhắc.
Để tránh tình trạng học sinh chán học môn Lịch sử, thời gian qua, ngành Giáo dục đã tích cực triển khai nhiều hoạt động nhằm đổi mới phương pháp học lịch sử, từ đó khơi dậy niềm yêu thích lịch sử trong học sinh. Nếu như trước đây, lịch sử chỉ được khắc hoạ qua các sự kiện, ngày tháng, thời gian, không gian trong những bài giảng trên lớp. Giờ đây lịch sử còn được “mục sở thị” thông qua các tiết học thực tế tại các di tích lịch sử, mang đến những trải nghiệm sinh động, giúp học sinh tiếp cận lịch sử một cách trực quan và đầy hứng thú.
Minh Thư, học sinh một trường THPT trên địa bàn TP Hà Nội bày tỏ sự thích thú khi được tham gia các tiết học thực tế môn Lịch sử: “Mỗi học kỳ, trường em thường tổ chức từ 3 đến 5 tiết học thực tế tại các khu di tích lịch sử. Chúng em được tận mắt nhìn thấy những di tích, hiện vật và tham gia các trò chơi tìm hiểu lịch sử, giúp ghi nhớ kiến thức nhanh và lâu hơn về lịch sử”. Theo Minh Thư, thay vì chỉ học qua sách vở, việc trực tiếp tham quan các địa danh lịch sử, lắng nghe câu chuyện từ hướng dẫn viên và tham gia các hoạt động tái hiện sự kiện khiến bài học trở nên hấp dẫn hơn.
 |
Học sinh tham quan, trải nghiệm tại Khu Di tích Thành Cổ Loa. (Ảnh: Trường UMS) |
Không chỉ Minh Thư, nhiều học sinh khác cũng có chung cảm nhận, những tiết học thực tế khiến các em có niềm yêu thích, đam mê với môn học này thay vì chỉ học cho có, học đối phó như trước kia. Đây chính là lý do nhiều trường học trên cả nước chủ động phối hợp với các đơn vị liên quan và ban đại diện cha mẹ học sinh để tổ chức các tiết học thực tế tại những “địa chỉ đỏ” - các di tích lịch sử, văn hóa quan trọng. Dù được triển khai với nhiều chương trình và hoạt động trải nghiệm khác nhau nhưng tất cả đều hướng đến một mục tiêu chung là nhằm mục đích để học sinh thay đổi cái nhìn về lịch sử, để lịch sử không còn là môn học được phần lớn học sinh xếp vào nhóm khó nhằn, khô khan.
Đáng mừng là sau một thời gian đổi mới phương pháp giảng dạy bằng việc lồng ghép các tiết học thực tế, nhiều em học sinh đã thay đổi suy nghĩ, nhận ra rằng lịch sử “không hề chán như em tưởng”. Minh chứng rõ ràng nhất cho sự chuyển biến này, tại kỳ thi tốt nghiệp năm 2024, số lượng thí sinh tham gia môn lịch sử lên tới 706.229 em. Đáng chú ý, số bài thi đạt điểm 10 tăng mạnh, với 2.108 bài, cao hơn đáng kể so với năm 2023, khi chỉ có 789 bài thi đạt điểm tuyệt đối. Đây là dấu hiệu tích cực, cho thấy sự đổi mới trong giảng dạy đang phát huy hiệu quả, giúp học sinh thực sự yêu thích và đạt thành tích tốt môn lịch sử.
