Đền Xám ở thôn Lạc Đạo xã Hồng Quang là di tích thờ Phụ Dực quốc chính Thượng tướng quân Trần Minh Công, tức Trần Lãm. Ông có công lớn giúp Đinh Bộ Lĩnh dẹp loạn 12 Sứ quân, lên ngôi Hoàng đế, sau khi lên ngôi Đinh Tiên Hoàng đã phong cho Sứ quân Trần Lãm chức Phụ Dực quốc chính Thượng tướng quân.
Cuốn ngọc phả: “Sứ quân ở Bố Hải Khẩu Trần Minh Công” do tiến sĩ Lê Tung viết ngày 2 tháng 10 niên hiệu Hồng Đức thứ 18 (1487) hiện còn lưu giữ tại Đình có ghi lại sự kiện lúc sinh thời Trần Minh Công có qua xứ Lạc Đạo, thấy nơi đây phong cảnh hữu tình, dân cư thuần phác bèn lập sinh từ, giúp địa phương khơi ngòi, đắp đập, tạo dựng làng xã. Ông mất vào ngày 10 tháng 10 tại thôn Lạc Đạo. Đinh Bộ Lĩnh sai dân sở tại phụng thờ, hàng năm mở hội tế lễ và phong mỹ tự “Quốc đô Thành hoàng”. Công trình kiến trúc Đình Xám được xây dựng trên cương vực ngôi sinh từ do Trần Minh Công xây dựng vào thế kỷ 10.
 |
Bơi chải là một trong những hoạt động của Lễ hội thu hút đông đảo người dân địa phương đến cổ vũ (ảnh: Bùi Tuấn) |
Tổng thể khu di tích gồm có đình chính ở giữa; 2 nhà giải vũ xây theo phong cách “quá giang kèo cầu” hai bên là ngôi đình dành cho các cuộc thi hát ở phía trước. Đình Xám là một trong những di tích Lịch sử - Văn hóa có nhiều giá trị ở Nam Định. Ngôi đình là sản phẩm thể hiện công sức sáng tạo của một tập thể nhân dân lao động, là một chứng tích lịch sử mang dấu ấn dân tộc. Với những giá trị tiêu biểu về Lịch sử - Văn hóa. Ngày 13/01/1964 Bộ Văn hóa đã ra quyết định số 29/QĐ – VH, xếp hạng di tích Đình Xám là di tích Lịch sử - Văn hóa cấp Quốc gia.
 |
Có 14 đội bơi chải nam đến từ các thôn xóm của xã tham gia thi đấu, 5 đội vào Chung kết (ảnh: Bùi Tuấn - 5 đội bước vào thi Chung kết nam) |
Để tưởng nhớ công lao của người có công với nước, hàng năm xã Hồng Quang tổ chức lễ hội Đền Xám. Lễ hội được tổ chức vào các ngày 17,18 và 19 tháng 8 âm lịch. Hội Đền Xám ngoài những màn rước kiệu, tế lễ long trọng còn có các cuộc thi đấu vật, bắt vịt, chọi gà, múa rối nước, bơi chải, bóng đá...
Trong những ngày hội sôi nổi đặc biệt nhất là bơi chải và hát văn với nội dung ca ngợi công đức của Trần Minh Công. Trong những ngày qua cán bộ và nhân dân nơi đây đã tổ chức nhiều hoạt động văn hóa, văn nghệ chào mừng lễ hội như tổ chức giải bóng đá, khai mạc giải cờ tướng và nhiều hoạt động văn hóa thể thao khác, Đây là hoạt động văn hoá tâm linh và cũng là dịp để người dân địa phương hướng về cội nguồn để tri ân công đức các vị tướng có công với làng, với nước thu hút đông đảo du khách thập phương tham dự.
 |
Chung cuộc xóm Đông giành chức vô địch bơi chải nam xã Hồng Quang năm 2023 |
Lễ hội bơi chải năm nay được tổ chức nhằm duy trì các hoạt động cổ truyền của địa phương gồm 14 đội nam và 13 đội nữ đến từ các thôn như: Thôn Thị 1, Thôn Thị 2, Xóm Đậu, Trại Làng, Dứa Thự, Xóm Chiền, Cầu Vòi, Trại Xám, Xóm Phố, Xóm Giang, Cầu Cọ, Bàn Thạch, Xóm Đông, Chợ Mới… Kết quả chung cuộc đội xóm Đông giành chức vô địch nam.
