“Cầu nối” gắn kết các thành viên trong gia đình
Ở TP HCM có lớp học sử dụng công nghệ dành cho người cao tuổi. Lớp học thu hút rất nhiều cụ già, có những người đi hơn 20km để tới tham dự mỗi ngày. Trong đó, có câu chuyện hai cụ bà Nguyễn Thị Cẩm Hồng và Nguyễn Thị Ngọc Dung ngoài 60 tuổi. Mỗi ngày hai cụ đều có mặt ở lớp học trước 20 phút, cụ Dung và cụ Hồng học để có thể tiện cho việc kết nối, chia sẻ với con cháu trong nhà.
Cụ Hồng chia sẻ, các thành viên trong gia đình thường sử dụng Zalo, Facebook, lập nhóm gia đình cùng nhau tâm sự, trò chuyện, gắn kết, lưu giữ hình ảnh đẹp của cả nhà. Trước khi tham gia lớp học công nghệ, các cụ chỉ biết nghe và gọi điện thoại. Nhưng hiện tại, sau khi kết thúc khóa học, hai cụ bà đã có thể “hòa nhập” cùng con cháu trong nhà và có thêm niềm vui mới trong cuộc sống.
Công nghệ không chỉ hỗ trợ người cao tuổi gần gũi hơn với con cháu, mà còn xóa nhòa khoảng cách địa lý. Lấy ví dụ, nhờ công nghệ, những gia đình có người thân đi du học, đi học xa nhà, đi làm xa quê có thể dễ dàng liên lạc, gọi về thông qua nhiều ứng dụng tiện lợi.
Đó là câu chuyện của Nguyễn Hải Đăng, sinh viên Đại học Macquarie (Sydney, Australia), cách xa quê hương gần 8.000km. Việc học tập và tự lập một mình nơi đất khách quê người khiến Hải Đăng rất nhớ gia đình, bạn bè. Đặc biệt là khi Tết đến, xuân về, mỗi lần như vậy, Đăng chỉ có thể cảm nhận phần nào không khí quê hương, gia đình thông qua những video, hình ảnh, cuộc gọi trò chuyện với bố mẹ, anh chị em thông qua ứng dụng như Messager, Sky, email,...
Một câu chuyện khác được chia sẻ vào năm 2023 của chị Nguyễn Hồng Ngọc đang làm giáo viên tại một ngôi trường ở tỉnh Thanh Hóa. Chị Hồng Ngọc có chồng là bộ đội biên phòng, hai người ở cách xa nhau khoảng 100km. Một năm hai vợ chồng gặp nhau vài lần. Để gắn kết tình cảm, anh chị thường xuyên trò chuyện với nhau bằng điện thoại hoặc những ứng dụng mạng xã hội tiện lợi. Nhờ vậy, dù ở xa nhau, nhưng chị vẫn có thể dành lời động viên, ngược lại, anh cũng nắm được tình hình ở nhà và gửi lời yêu thương, tâm sự dành cho chị.
Thực tế, theo báo cáo của Digital 2025, Việt Nam có 79,8 triệu người sử dụng Internet vào đầu năm 2025, với tỷ lệ 78,8% dân số có kết nối trực tuyến, tăng hơn 14% so với những năm trước. Số lượng tài khoản mạng xã hội của người Việt Nam cũng có sự đăng lên đáng kể. Điều này cho thấy, công nghệ, mạng Internet đang có sự chi phối nhất định đến đời sống, xã hội và cả gia đình Việt Nam.
Trở thành một “trợ thủ” đắc lực cho gia đình Việt
Công nghệ không chỉ giúp các gia đình Việt Nam kết nối với nhau, mà còn trở thành một người quản gia thông thái hỗ trợ các bậc phụ huynh trong việc chăm lo, dạy dỗ con cái. Như hiện nay, độ tuổi dùng mạng xã hội của người Việt Nam có xu hướng trẻ hóa. Cụ thể theo khảo sát của UNICEF năm 2022 cho thấy, 82% trẻ em Việt Nam 12 - 13 tuổi sử dụng Internet hàng ngày, con số này ở lứa tuổi 14 - 15 là 93%. Trung bình, trẻ em Việt Nam dùng mạng xã hội từ 5 - 7 tiếng mỗi ngày. Bên cạnh lợi ích do mạng xã hội mang lại, vẫn còn đó những nguy hiểm tiềm ẩn cho các em.
Trên mạng Internet có rất nhiều thông tin lừa đảo, trang web chứa nội dung không phù hợp với lứa tuổi học sinh, sinh viên. Để thiết lập vòng tròn an toàn cho các em nhỏ trên không gian mạng, nhiều ứng dụng thông minh được phụ huynh lựa chọn để sử dụng. Những hệ điều hành di động như iOS và Android thường có những chế độ kiểm soát cho cha mẹ. Khi khởi động chức năng này, cha mẹ có thể thiết lập những chỉ số đúng với mong muốn của mình. Chẳng hạn, con không thể truy cập những website đã được cha mẹ gắn nhãn “cấm”. Phụ huynh có thể thiết lập thời hạn cho con chơi game, xem phim, nếu quá thời lượng này, các ứng dụng trên sẽ tạm thời khóa lại. Chế độ cũng sẽ ngăn cản những hoạt động phát sinh chi phí như mua sắm, đăng ký tài khoản, nhằm tránh việc con vô tình hay cố ý mua sắm lung tung bằng điện thoại của cha mẹ.
Để đáp ứng nhu cầu giáo dục con cái của các bậc phụ huynh, có rất nhiều app sử dụng giáo viên AI. Giáo viên AI có thể dạy môn Tiếng Anh, Toán, Tiếng Việt,... Bên cạnh việc dạy học, những app giáo dục sử dụng AI còn tích hợp nhiều chức năng khác. Như tạo ra một kênh kết nối trực tiếp giữa phụ huynh và giáo viên. Mọi thắc mắc của bố mẹ đều được giáo viên giải đáp nhiệt tình và kịp thời, theo dõi sát sao về học lực của từng học sinh, hiểu rõ tình trạng học tập của từng em để có thể thông báo và hỗ trợ kịp thời. Đồng thời cung cấp các công cụ phân tích và đánh giá hiệu suất học tập giúp bố mẹ có cái nhìn tổng quan về tiến bộ của con qua từng giai đoạn. Bên cạnh đó, bố mẹ có thể xem tiến độ học tập, so sánh kết quả giữa các kỳ học, các bài kiểm tra đánh giá năng lực và nhận ra những điểm mạnh, yếu của con để có biện pháp hỗ trợ kịp thời.
Ngoài ra, các công nghệ hiện đại như robot, AI, Chat GPT đang trở thành một “bảo mẫu” trong các gia đình trẻ, giúp cặp vợ chồng các công việc nhà. Thực tế, thế kỷ XXI, khi cả người phụ nữ, đàn ông đều có công việc, sự nghiệp riêng, việc phân chia công việc trong gia đình đã ảnh hưởng đến hạnh phúc hôn nhân. Những công việc không tên như nấu cơm, giặt giũ quần áo, lau nhà, hút bụi khiến cho những cặp vợ chồng trẻ trở nên bận rộn, khiến tình cảm họ dần xa cách nhau và không đủ thời gian để chăm sóc con cái. Vì vậy, những robot hút bụi, robot lau kính, máy rửa bát,... đã giúp cho các gia đình Việt Nam có thêm thời gian rảnh để nghỉ ngơi, thư giãn và kết nối với nhau.
Để phù hợp với sự thay đổi của thời đại, hàng loạt công ty công nghệ trên thế giới như Apple, Google... đang nghiên cứu những robot, ứng dụng từ AI để hỗ trợ việc nhà cho những gia đình bận rộn. Ví dụ như robot tự động nấu ăn, trông nhà, cảnh báo nguy hiểm, hỗ trợ lái xe, tìm đường, lên kế hoạch học tập cho trẻ con.
Ứng dụng công nghệ một cách thông minh
 |
Cần áp dụng công nghệ một cách thông minh, tránh bị lạm dụng, phụ thuộc dẫn đến mất kết nối tình cảm với chính người thân của mình. (Ảnh minh họa - Nguồn: Prudential) |
Sự phát triển của công nghệ đang giúp ích rất nhiều cho con người. Nhưng nếu như lạm dụng công nghệ, có thể tạo ra khoảng cách giữa người với người xa hơn, ngay các thành viên trong gia đình, kết nối cũng có nguy cơ bị cản trở. Ngày nay, hình ảnh các thành viên trong gia đình mỗi người “ôm” một cái điện thoại, “thả” mình trên thế giới ảo thay vì thường xuyên tương tác, kết nối trực tiếp với nhau đang ngày càng trở nên phổ biến.
Một nghiên cứu của Đại học Lowa (Hoa Kỳ) cách đây không lâu đã cảnh báo thực trạng trẻ em sử dụng công nghệ quá nhiều gây nên rất nhiều tác động xấu, làm méo mó mối quan hệ giữa con cái với cha mẹ, hạn chế khả năng giao tiếp. Một nghiên cứu khác từ các tổ chức nước ngoài trong 10 năm (2009 - 2019) cho thấy sức hấp dẫn của mạng xã hội, trò chơi công nghệ hay công việc… khiến các thành viên trong gia đình ít trò chuyện, gặp gỡ nhau hơn dù có điều kiện thuận lợi hơn trước. Đây cũng có thể coi là một trong những nguyên nhân khiến tình cảm giữa các thành viên trong gia đình ngày càng xa cách và mất kết nối. Nghiên cứu cũng cho biết, sau độ tuổi 18 - 21 thời gian dành cho gia đình của mỗi người giảm đi đáng kể, trong khi đó thời gian một mình lại tăng lên trông thấy.
Chia sẻ với truyền thông, ThS. Nguyễn Phương Linh - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý phát triển bền vững (MSD) nhận định, trong thời đại công nghệ số, hiện đại, các thành viên trong gia đình thường bận rộn hơn, lệ thuộc vào công nghệ và đôi khi thay đổi cả phương thức giao tiếp thông thường, sử dụng Internet để trao đổi với nhau nhiều hơn trao đổi trực tiếp. Để vượt qua những cám dỗ và lệ thuộc vào công nghệ ấy, cả cha mẹ và con cái cần duy trì kỷ luật và xây dựng văn hóa gia đình, cha mẹ luôn phải làm gương cho con cái. Như gia đình luôn cần dành thời gian chất lượng cho nhau. Dù bận rộn đến đâu cũng nên có bữa ăn cả gia đình, mỗi ngày dành ít nhất 30 phút đến 1 tiếng, cùng trao đổi và chia sẻ các việc trong ngày, tạo nên sự giao tiếp, thấu cảm và tạo niềm tin, sự gắn kết giữa các thành viên trong gia đình.
