Nhà đầu tư cá nhân được bảo vệ thế nào khi đầu tư trái phiếu doanh nghiệp?

Chỉ chiếm 5,7% khối lượng phát hành

Bộ Tài chính cho biết, trong 6 tháng đầu năm 2021, khối lượng phát hành TPDN riêng lẻ là 168.702 tỷ đồng, tăng 3,2% so với cùng kỳ năm 2020. Khối lượng phát hành TPDN ra công chúng là 15.375 tỷ đồng, tương đương 50,3% khối lượng phát hành của năm 2020, chiếm 8,3% tổng khối lượng TPDN phát hành. Theo đánh giá của Bộ Tài chính, điều này cho thấy bước đầu có sự dịch chuyển từ phát hành riêng lẻ sang phát hành ra công chúng - đây là tín hiệu tốt trên thị trường TPDN.

Tổ chức tín dụng (TCTD) vẫn là nhà phát hành lớn nhất khi chiếm 40,2% tổng khối lượng phát hành; khối lượng trái phiếu (TP) của doanh nghiệp (DN) bất động sản giảm 55,5% so với cùng kỳ năm 2020 (chiếm 13,2% tổng khối lượng phát hành). Lãi suất phát hành bình quân 6 tháng đầu năm 2021 là 7,9%/năm, giảm 1,6%/năm so với cùng kỳ năm 2020 (9,5%/năm).

Về NĐT, công ty chứng khoán là NĐT chính trên thị trường sơ cấp, chiếm 44,4% tổng khối lượng phát hành, TCTD chiếm 25% tổng khối lượng phát hành.

Đáng chú ý, tỷ trọng NĐT cá nhân là NĐT chứng khoán chuyên nghiệp mua TPDN riêng lẻ trên thị trường sơ cấp chiếm 5,7% khối lượng phát hành, giảm mạnh so với tỷ trọng NĐT cá nhân năm 2020 (là 12,68%). “Điều này cho thấy các quy định mới về chào bán và giao dịch TPDN riêng lẻ, chào bán TPDN ra thị trường quốc tế đã có tác động hạn chế các đối tượng NĐT cá nhân nhỏ lẻ, không có khả năng đánh giá rủi ro đầu tư TPDN phát hành riêng lẻ, bảo vệ lợi ích của NĐT này…” - lãnh đạo Vụ Tài chính các ngân hàng và tổ chức tài chính (Bộ Tài chính) nhận định.

“Lách” luật - coi chừng “tiền mất, tật mang”

Một loạt Nghị định của Chính phủ quy định về chào bán và giao dịch TPDN được ban hành vào cuối năm 2020 và chính thức triển khai từ ngày 1/1/2021 đã tạo ra những thay đổi cơ bản trong khung pháp lý về phát hành TPDN (Nghị định 153/2020/NĐ-CP quy định về chào bán và giao dịch TPDN riêng lẻ, chào bán TPDN ra thị trường quốc tế; Nghị định 155/2020/NĐ-CP hướng dẫn chi tiết thi hành một số điều của Luật Chứng khoán; Nghị định 156/2020/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực chứng khoán và thị trường chứng khoán)...

Tuy nhiên, cùng với xu hướng dịch chuyển vốn huy động từ kênh tín dụng ngân hàng sang kênh phát hành TP, theo các chuyên gia, trên thị trường TPDN vẫn còn những rủi ro tiềm ẩn cho bản thân DN, NĐT và thị trường nói chung.

Đối với NĐT mua TP, pháp luật quy định NĐT tự đánh giá rủi ro và tự chịu trách nhiệm về việc mua TPDN riêng lẻ. Theo đó, pháp luật quy định chỉ NĐT chứng khoán chuyên nghiệp là đối tượng được mua và giao dịch TPDN riêng lẻ để bảo vệ các NĐT cá nhân nhỏ lẻ, không có kinh nghiệm, khả năng phân tích, đánh giá các rủi ro khi mua TPDN phát hành riêng lẻ. Do đó, mọi hành vi “lách” các quy định của pháp luật để trở thành NĐT chứng khoán chuyên nghiệp với mục đích để mua TPDN riêng lẻ nhưng không đánh giá, phân tích được rủi ro, không nắm rõ điều kiện, điều khoản của TP, TP có hay không có tài sản đảm bảo, chất lượng tài sản đảm bảo, TP có được mua lại hay không... sẽ trực tiếp gây ra rủi ro cho NĐT, và NĐT có thể không thu hồi được số tiền mua TP.

Mặt khác, NĐT có thể vi phạm quy định của pháp luật nếu cơ quan quản lý nhà nước phát hiện được các hành vi “lách” quy định để trở thành NĐT chứng khoán chuyên nghiệp.

Bộ Tài chính cũng cho biết, có hiện tượng tổ chức cung cấp dịch vụ (công ty chứng khoán, ngân hàng thương mại) chào mời, phân phối TPDN không đúng đối tượng cho NĐT không phải là NĐT chứng khoán chuyên nghiệp. Các trường hợp này sẽ bị xử phạt theo quy định của pháp luật. Bộ Tài chính, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước sẽ tăng cường kiểm tra việc cung cấp dịch vụ về TPDN của các tổ chức cung cấp dịch vụ để xử phạt nghiêm các hành vi vi phạm.