Niềm vui Xuân mới
Dân tộc Giẻ Triêng (gồm nhóm Giẻ và Triêng) sinh sống lâu đời ở khu vực phía tây dãy Ngọc Linh. Hiện nay, trên địa bàn tỉnh Kon Tum, nhóm Giẻ cư trú chủ yếu ở huyện Đăk Glei, nhóm Triêng phần lớn ở xã Đăk Dục và Đăk Nông, huyện Ngọc Hồi.
Xa xưa, người Giẻ Triêng chỉ mừng Tết mùa rồi tập trung vào sản xuất. Giờ đây, đồng bào cũng ăn Tết cổ truyền cùng dân tộc. Đêm 30 Tết, nhà rông nhộn nhịp tiếng cười nói, tràn ngập không khí Xuân về. Tiếng chiêng ngân vang giữa núi rừng cùng tiếng hát, tiếng hò reo cổ vũ. Bập bùng bên ánh lửa là những dáng người nhảy múa uyển chuyển. Không chỉ người lớn, người cao tuổi, mà các thanh thiếu niên cũng nhịp nhàng hòa cùng không khí lễ hội đầu Xuân.
Sau khi già làng làm lễ cúng Giàng (Trời), mọi người khai mẻ rượu cần đầu tiên, vừa đàn hát, vừa nghe già làng kể chuyện. Giờ khắc giao thừa, bên cây nêu trước nhà Rông, quanh ngọn lửa hồng, tiếng cười giòn giã cùng tiếng đếm ngược tạm biệt năm cũ, chào đón năm mới nhiều điều tốt lành.
 |
Người Giẻ Triêng trình diễn một loại nhạc cụ dân tộc |
Sau nghi thức tại nhà Rông, đội cồng chiêng của làng đến từng nhà chúc mừng năm mới. Theo hiệu lệnh, tiếng cồng chiêng ngân vang khắp núi rừng. Nhịp chiêng vang vọng đêm giao thừa như đánh thức mùa Xuân, như lời cầu mong cho mùa vụ bội thu, ấm no, dân làng đoàn kết, yêu thương.
Già làng Đăk Răng cho biết, bà con người Giẻ Triêng rất phấn khởi khi làng được công nhận là Làng du lịch cộng đồng. Đây là cơ hội để dân làng phát huy sức mạnh tập thể, tăng thêm thu nhập nhờ làm du lịch, đồng thời có động lực hơn trong bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa truyền thống.
Trên những con đường làng, đội cồng chiêng đi trước, người người rộn ràng múa xoang theo sau, vào từng nhà chúc Tết. Đến nhà nào, gia chủ chạy về trước, mở rộng cửa chào đón khách, khui những ché rượu nếp thơm lừng mời mọi người thưởng thức trong khoảnh khắc giao mùa. Cả làng có hơn 120 hộ dân, lần lượt đi hết, không bỏ sót nhà nào.
6h sáng mùng Một, cả làng trong trang phục truyền thống, hồ hởi đến nhà Rông. Già làng có mặt sớm nhất, tay bắt mặt mừng, chúc mọi người năm mới an khang, thịnh vượng, sức khỏe dồi dào. Đoàn chiêng, xoang lại tập hợp múa hát quanh sân nhà Rông. Già làng Brol Vẻ hân hoan: “Năm mới bà con vui lắm, hạnh phúc lắm. Trái cà phê, mủ cao su vừa được giá, vừa được mùa, nên nhà nào sắm Tết cũng sung túc. Nhiều nhà mua ti vi mới, xe máy mới. Có nhà mua ô tô đi chơi Tết”.
 |
Nghi thức chào đón khách tới thăm làng |
“Giữ bản sắc văn hóa như giữ than hồng trong bếp lửa”
Nói về không khí Tết ở làng Đăk Răng, ông Bloong Hâm, Phó Chủ tịch UBND xã Đăk Dục, cho hay: “Chúng tôi rất vui mừng khi bà con vẫn giữ được truyền thống đánh cồng chiêng trong ngày Tết. Nhịp chiêng không chỉ rộn rã xóm làng mà còn thắt chặt tình đoàn kết, góp phần phát huy, giữ gìn bản sắc văn hóa”. Đúng như quyết tâm đã được đúc rút tại một hội thảo về gìn giữ, phát huy văn hóa dân tộc Giẻ Triêng: “Phải giữ gìn văn hoá dân tộc Giẻ Triêng như giữ than hồng trong bếp lửa nhà sàn”.
Ông Phạm Khánh Quân, Trưởng Phòng Văn hóa và Thông tin huyện cho biết, làng Đắk Răng còn gìn giữ được nhiều nét bản sắc văn hóa trong sinh hoạt cộng đồng, hộ gia đình, như: Các lễ hội truyền thống đậm đà bản sắc; làm rượu cần; dệt thổ cẩm; chế tác sản phẩm thủ công mỹ nghệ, các nhạc cụ; nghệ thuật cồng chiêng, múa xoang; các món ăn truyền thống như gà nướng, cơm lam, gỏi lá…
Điều đáng mừng là vừa không ngừng phát triển kinh tế - xã hội ở làng Đăk Răng, việc lưu giữ, phát huy bản sắc văn hoá cũng luôn được chú trọng, từ văn hóa truyền thống đến lối sống, kiến trúc đặc trưng ngôi làng người Giẻ Triêng. Đó là lý do năm 2024, UBND tỉnh công nhận điểm du lịch Làng du lịch cộng đồng Đắk Răng.
 |
Đội cồng chiêng của làng Đăk Răng |
Ông Y Ngọc, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Kon Tum cho biết Đăk Răng là làng du lịch cộng đồng đầu tiên của đồng bào dân tộc Giẻ Triêng. Cùng với sự hỗ trợ, khuyến khích của chính quyền địa phương, để phát triển du lịch hiệu quả, một số hộ gia đình đã xây dựng các homestay; tổ chức phục vụ, hướng dẫn du khách tham quan các hoạt động văn hóa tại làng; tổ chức mô hình du lịch dịch vụ trải nghiệm hoạt động sản xuất nông nghiệp, nông thôn...
Tới đây, tỉnh định hướng Đăk Răng thành lập các câu lạc bộ giữ gìn bản sắc văn hóa người Giẻ Triêng; các đội văn nghệ dân gian. “Giữ gìn giá trị bản sắc văn hóa truyền thống cũng cần gắn kết phát huy giá trị, ý nghĩa của một số di tích lịch sử trong khu vực, như di tích Chiến thắng Đăk Seang”, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Kon Tum nói.
Cục phó Cục Du lịch Quốc gia, ông Hà Văn Siêu khuyến nghị khi phát triển các sản phẩm du lịch đặc thù tại tỉnh Kon Tum nói chung và các làng du lịch cộng đồng nói riêng; ngoài việc phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, cần phát triển gắn với nông nghiệp, sản vật địa phương; tham quan các điểm di tích lịch sử, văn hóa, địa lý; du lịch leo núi mạo hiểm, khám phá sinh thái. Đây cũng là điều kiện mở ra cơ hội phát triển kinh tế, xã hội cho các vùng đồng bào dân tộc thiểu số thông qua du lịch cộng đồng; góp phần bảo tồn, tôn tạo, phát huy các giá trị văn hóa, tài nguyên thiên nhiên.
