Đây là một nội dung được thảo luận tại Hội thảo khoa học giữa Tổ biên tập Tiểu ban Kinh tế - Xã hội (KT-XH), đại diện các bộ, ngành liên quan và Hội đồng lý luận Trung ương với nhóm đối tác phát triển (DPG) về các văn bản và khuyến nghị chính sách của DPG đóng góp cho xây dựng chiến lược phát triển KT-XH 2021-2030 do Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KH&ĐT) tổ chức hôm 6/12.
Bản khuyến nghị “Tăng cường thể chế và quản trị ở Việt Nam trong thời kỳ 2021- 2030” do bà Caitlia Wiesen, Trưởng đại diện UNDP và ông Tom Corie, Phó trưởng ban Hợp tác phát triển phái đoàn EU tại Việt Nam trình bày.
Sáu điểm nghẽn
Theo các chuyên gia DPG, sáu điểm nghẽn lớn nhất của Việt Nam hiện nay là: Tính minh bạch không đầy đủ và trách nhiệm giải trình yếu; Tham nhũng vẫn được xem là tràn lan; Quy trình lập pháp còn rườm rà và thiếu sự tham vấn công chúng đầy đủ; Thách thức trong việc đáp ứng kỳ vọng ngày càng tăng của người dân; Năng lực của chính quyền và bộ máy hành chính còn yếu trong khi khâu điều phối liên bộ, ngành chưa đủ; Thiếu sự tiên lượng, khả năng thích ứng và sự lanh lẹ kịp thời.
Liên quan đến điểm nghẽn đầu tiên “Tính minh bạch không đầy đủ và trách nhiệm giải trình yếu”, các chuyên gia DPG đã dẫn Chỉ số quản trị và hành chính công cấp tỉnh (PAPI), Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) của Việt Nam, Chỉ số Ngân sách mở (OBI) và cho rằng các chỉ số này cho thấy thiếu thông tin chất lượng và đáng tin cậy về các vấn đề công và tiến trình xây dựng chính sách một cách kịp thời.
Cụ thể, yêu cầu pháp lý cho sự minh bạch không phải lúc nào cũng được thực thi; Việc thiếu minh bạch cũng hạn chế khả năng công dân yêu cầu chính quyền phải chịu trách nhiệm giải trình; Hệ thống kiểm soát quyền lực hiệu quả giữa các cơ quan khác nhau của Nhà nước còn hạn chế; Niềm tin vào hệ thống tư pháp tương đối thấp, cả khu vực doanh nghiệp và cá nhân công dân…
Liên quan đến điểm nghẽn về tham nhũng, chuyên gia DPG nhận định: “Bất chấp những nỗ lực trong phòng, chống tham nhũng, hối lộ vẫn lan rộng. Các nhóm lợi ích với đầy quyền lực áp dụng các cách thức quản trị có thể không bị coi là bất hợp pháp hoặc tham nhũng, nhưng điều đó vẫn có thể làm suy yếu sự phân bổ tài nguyên một cách minh bạch cũng như bình đẳng về cơ hội”.
Khuyến nghị chính sách
Từ những hạn chế đó, nhóm công tác khuyến nghị Việt Nam cần nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm giải trình của các cơ quan và công chức nhà nước.
Cụ thể, tăng cường tính minh bạch, gồm minh bạch ngân sách và truy cập thông tin; Tăng cường trách nhiệm giải trình của các cơ quan và công chức nhà nước bằng cách tăng cường tính độc lập của các thể chế như các cơ quan tư pháp, Kiểm toán Nhà nước và các cơ quan giám sát khác, bao gồm việc thông qua và áp dụng các bộ quy tắc ứng xử; Nâng cao hiệu quả việc thực thi Luật Phòng, chống tham nhũng (sửa đổi), bao gồm cả việc công khai tài sản của các quan chức nhà nước và buộc người đứng đầu các tổ chức chịu trách nhiệm về tham nhũng trong tổ chức của họ; Thành lập cơ quan chống tham nhũng độc lập; Tăng cường năng lực của Kiểm toán Nhà nước và tăng cường theo dõi việc thực hiện các kết luận và khuyến nghị kiểm toán…
Cùng với đó, Việt Nam cần thúc đẩy sự tham gia của công chúng, nâng cao hiệu quả của Chính phủ, bao gồm thúc đẩy cải cách hành chính. Đặc biệt, Việt Nam cần chuẩn bị cho cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 và chuyển dịch theo hướng mô hình quản trị nhà nước tiên lượng.
“Các thiết chế mạnh mẽ và quản trị nhà nước tốt không thể đạt được trong ngắn hạn, vì vậy quan trọng là phải xây dựng một kế hoạch từng bước để cải thiện tình hình một cách ổn định”, chuyên gia DPG đưa ra lời khuyên.
Tại Hội thảo, các đại biểu đã tập trung đóng góp ý kiến cho những khuyến nghị chính sách cho xây dựng chiến lược phát triển KT-XH Việt Nam thời kỳ 2021-2030, gồm các vấn đề: Tái cơ cấu kinh tế nông nghiệp và nông thôn; các mục tiêu phát triển bền vững, bao gồm biến đổi khí hậu và kinh tế tuần hoàn; các mô hình phát triển kinh tế tuần hoàn phù hợp với bối cảnh Việt Nam; tái cơ cấu khu vực tài chính và ngân hàng của Việt Nam; vai trò của khu vực kinh tế tư nhân; Nguồn vốn con người và phát triển xã hội…
Phát biểu tại Hội thảo, Bộ trưởng Bộ KH&ĐT Nguyễn Chí Dũng cho biết, đến nay, sau 1 năm, tổ biên tập cùng với các bộ, ngành, đơn vị nghiên cứu đã làm việc với tinh thần phát huy trí tuệ tập thể để cùng tham gia xây dựng Chiến lược kế hoạch phát triển KT-XH đất nước trong thời gian tới.
Bộ trưởng cũng khẳng định, đây là thời điểm hết sức quan trọng đối với đất nước; là dịp để thực hiện tổng kết, đánh giá một cách tỉ mỉ, thận trọng nhằm đưa ra con đường đi, bước phát triển mới mang tính chiến lược, căn cơ, bài bản để phát triển nhanh, bền vững hơn, nâng cao tính độc lập, tự chủ nhiều hơn cũng như nâng cao tính chống chịu và thích ứng. Trên cơ sở các ý kiến đóng góp, Bộ sẽ tiếp thu, bổ sung, hoàn thiện để làm tốt nhiệm vụ tham mưu tổng hợp, xây dựng chính sách.
