Pháo đài Đồng Đăng trở thành di tích lịch sử cấp quốc gia

Trao đổi với phóng viên Pháp luật Việt Nam sáng nay 5/2, bà Hoàng Thị Phương Huệ, Trưởng phòng Văn hóa và thông tin huyện Cao Lộc cho biết, tại Lễ khai mạc Hội Đồng Đăng năm 2025 được tổ chức ngày 6/2 tới đây, sẽ công bố Quyết định xếp hạng Di tích lịch sử cấp quốc gia đối với Pháo đài Đồng Đăng.

Theo bà Huệ, ngày 31/12/2024, Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nguyễn Văn Hùng đã ban hành Quyết định về xếp hạng di tích quốc gia đối với di tích lịch sử Pháo đài Đồng Đăng.

Theo Quyết định trên, UBND các cấp nơi có di tích được xếp hạng tại quyết định này, trong phạm vi nhiệm vụ và quyền hạn của mình, thực hiện việc quản lý nhà nước đối với di tích theo quy định của pháp luật về di sản văn hóa.

Pháo đài Đồng Đăng ở ngay giữa thị trấn Đồng Đăng. Theo các tư liệu lịch sử, pháo đài được xây từ thời Pháp thuộc, khoảng những năm 1939 - 1941. Đây là công trình quân sự kiên cố của thực dân Pháp nhằm án ngữ phía Bắc nước ta.

Pháo đài được xây dựng thành 3 tầng, bên trong được thiết kế phức tạp.Tầng cao nhất được thiết kế làm nơi quan sát; tầng thứ hai có đủ các phòng và lỗ châu mai để chiến đấu; tầng thứ 3 là nơi chứa quân trang, đạn dược, lương thực, phòng họp, phòng ngủ, nhà bếp...Ngoài ra hệ thống đèn chiếu sáng và các cửa hầm thoát hiểm cũng được thiết kế rất bài bản, khoa học.

Hiện nay Pháo đài Đồng Đăng bị phá hủy ở mặt trên, 4 cửa ở 4 hướng Đông, Tây, Nam, Bắc đều bị đổ nát, chỉ còn 2 cửa Đông và Tây có lối xuống hầm. Tuy nhiên các bậc thang làm bằng sắt để xuống hầm bị cắt, đây là 2 lối duy nhất dẫn xuống đường hầm phía dưới.

Theo tư liệu lịch sử, trong thời gian chống thực dân Pháp, pháo đài Đồng Đăng trở thành lô cốt “bất khả xâm phạm”. Nhiều lần quân dân ta đánh chiếm pháo đài nhưng đều thất bại. Mãi đến năm 1944 – 1945, lợi dụng Nhật đảo chính Pháp, quân dân ta được lệnh khởi nghĩa và chiếm được pháo đài.

Tuy nhiên, sau khi Pháp quay trở lại đô hộ nước ta năm 1946, chúng đã cướp lại pháo đài và biến nơi đây thành một căn cứ quân sự vững chắc trong tuyến phòng thủ quân sự hành lang biên giới phía Bắc.

Trong chiến dịch Biên giới 1950, quân dân ta chiến thắng ở Đông Khê (Cao Bằng), Thất Khê (huyện Tràng Định, Lạng Sơn), quân Pháp phải rút chạy về xuôi theo đường đường số 4. Đến thị trấn Đồng Đăng, chúng đã kịp dùng thuốc nổ để phá hoại pháo đài nhằm không cho quân ta chiếm giữ một điểm quân sự quan trọng. Tuy nhiên, do được thiết kế kiên cố bằng bê tông cốt thép nên pháo đài chỉ bị hư hỏng nhẹ.

Trong chiến tranh biên giới năm 1979, pháo đài Đồng Đăng trở thành điểm đánh ác liệt, kìm hãm đà tiến công của đối phương. Trong trận đánh này, đối phương đã dùng khoảng 10 tấn thuốc nổ đánh sập cửa pháo đài. Tuy nhiên, lợi dụng đêm tối, đã có 6 đồng chí bộ đội ta sống sót, thoát ra khỏi lô cốt và rút về tuyến sau tiếp tục hoạt động. Trong đó có đồng chí Triệu Quang Điện, sau này được tặng danh hiệu anh hùng và nguyên là Phó Trưởng phòng Cảnh sát hình sự công an tỉnh Lạng Sơn.

Di tích Pháo đài Đồng Đăng được xếp hạng di tích cấp tỉnh ngày 2/10/2002 của UBND tỉnh Lạng Sơn. Công tác quản lý, bảo vệ, phát huy các giá trị của di tích luôn được các cấp, ngành, địa phương quản lý chặt chẽ, tuân thủ theo quy định của pháp luật.

Được biết, sau khi được công nhận là di tích cấp quốc gia, thời gian tới, Pháo đài Đồng Đăng sẽ tiếp tục được UBND tỉnh Lạng Sơn quan tâm đầu tư, trở thành địa điểm du lịch mới hấp dẫn cho du khách thập phương.

Một số hình ảnh của pháo đài Đồng Đăng: