Hồi chuông cảnh tỉnh
Tại Hà Nội, cơn bão Yagi kéo theo nhiều ngày mưa lớn liên tiếp đã gây ra tình trạng ngập lụt nghiêm trọng ở nhiều địa bàn của Thủ đô, điển hình là Long Biên, Hoàn Kiếm, Ba Đình,… Cùng với đó, tình trạng giao thông tắc nghẽn kéo dài thường xuyên xảy ra do nhiều tuyến phố nội đô chìm trong nước, hàng ngàn cây gãy đổ chưa được xử lý.
Nhiều nhà cửa và cơ sở hạ tầng bị hư hại nặng nề. Đời sống sinh hoạt của người dân tại nhiều phường, xã trở nên khó khăn, gián đoạn bởi bão lũ. Đáng nói, đây không phải là lần đầu tiên Thủ đô Hà Nội phải hứng chịu những cơn bão và đợt mưa lớn gây ngập lụt. Những năm gần đây, hiện tượng này xảy ra với tần suất dày đặc hơn.
Những đô thị sát biển như TP Hải Phòng còn ghi nhận thiệt hại nặng nề hơn, dù đã có những phương án chuẩn bị ứng phó từ trước. Bên cạnh thương vong, nhiều tuyến đường, tuyến phố bị gãy đổ cây xanh, đèn chiếu sáng, đèn tín hiệu, biển báo, đường dây thông tin, bị ngập nước gây ách tắc nghiêm trọng. Hoạt động giao thông bị đình trệ, gián đoạn trong một số thời điểm.
Nhiều nhà dân, trụ sở cơ quan, cơ sở doanh nghiệp, kho tàng, xưởng sản xuất, trang trại chăn nuôi bị hư hại, tốc mái, cột điện bị gãy đổ. Hàng ngàn héc ta diện tích lúa, rau màu, cây ăn quả, cây cảnh bị gãy đổ, hư hại, ảnh hưởng nặng nề. Thành phố nhận định, tình hình thiệt hại ở mức rất lớn nhưng chưa thể đánh giá, thống kê chính xác, chi tiết.
Sự kiện cơn bão “lịch sử” với khu vực miền Bắc đã gióng lên hồi chuông cảnh báo về yêu cầu phát triển các đô thị bền vững, có khả năng chống chịu với các tác động của biến đổi khí hậu. Tuy nhiên, đây không phải là thách thức với riêng Hà Nội, Hải Phòng hay các thành phố ở phía Bắc mà với toàn bộ các đô thị trên lãnh thổ Việt Nam.
Với tốc độ đô thị hóa nhanh chóng, hầu hết các thành phố lớn, nhỏ đều đang trở nên dễ tổn thương hơn trước tác động của thiên tai, thời tiết dị thường. Cụ thể, quá trình đô thị hóa không kiểm soát, hạ tầng cũ kỹ, hệ thống thoát nước không đáp ứng đủ nhu cầu là những nguyên nhân chính khiến tình trạng ngập lụt nghiêm trọng hơn sau mỗi đợt mưa bão.
Hoàn thiện chiến lược ứng phó biến đổi khí hậu
Để phát triển các đô thị bền vững và tăng cường khả năng ứng phó với biến đổi khí hậu, Việt Nam cần xây dựng kịch bản ứng phó toàn diện và chính sách thích ứng linh hoạt. Các chính sách không chỉ tập trung vào giảm thiểu thiệt hại mà còn hướng tới việc xây dựng hạ tầng chống chịu thiên tai, giảm nhẹ áp lực lên môi trường và bảo vệ cộng đồng.
Một trong những nhiệm vụ, giải pháp quan trọng trong Kế hoạch quốc gia thích ứng với biến đổi khí hậu giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050, là nâng cao năng lực chống chịu của hệ thống cơ sở hạ tầng đô thị. Nhiệm vụ quan trọng tiên quyết là phải rà soát, xây dựng và hoàn thiện các quy chuẩn, tiêu chuẩn ngành xây dựng và đô thị ứng phó với thiên tai trong điều kiện biến đổi khí hậu và nước biển dâng.
Bên cạnh đó, kế hoạch quốc gia cũng đặt trọng tâm vào các biện pháp cải tạo cơ sở hạ tầng ngành xây dựng và đô thị như thúc đẩy các chương trình, dự án nâng cao năng lực chống ngập lụt đô thị, ứng dụng công nghệ mới, vật liệu bền vững, có tính chống chịu cao cho công trình nhà ở đô thị…
Theo các chuyên gia, một trong những yếu tố quan trọng trong phát triển đô thị bền vững là quy hoạch đô thị phải tích hợp khả năng chống chịu thiên tai. Các thành phố cần được quy hoạch với hệ thống hạ tầng hiện đại, bao gồm hệ thống thoát nước, bờ kè, đê điều để chống ngập úng trong mùa mưa lũ.
Đồng thời, cần có các vùng đệm thiên nhiên như công viên cây xanh, hồ điều hòa để giảm thiểu tác động của lũ lụt và tăng cường khả năng thẩm thấu nước. Hà Nội đã có những bước tiến trong việc phát triển hệ thống hồ điều hòa tại các khu vực như hồ Tây, hồ Hoàn Kiếm và nhiều hồ khác.
Mặt khác, hệ thống thoát nước tại nhiều đô thị lớn của Việt Nam, bao gồm Hà Nội, vẫn còn rất hạn chế. Những trận mưa lớn trước đó, chưa nói đến bão Yagi, đã khiến nhiều con đường tại Hà Nội đã “biến thành sông” chỉ sau vài giờ mưa liên tục, cho thấy hệ thống thoát nước chưa đủ khả năng đáp ứng nhu cầu chống chịu bão lũ, đòi hỏi cần sớm nâng cấp hệ thống thoát nước cho Thủ đô.
Ở nhiều quốc gia trên thế giới, các đô thị đã phát triển hệ thống cảnh báo lũ và quản lý rủi ro hiệu quả. Việc sử dụng công nghệ tiên tiến để dự báo tình hình thời tiết, đo lường lưu lượng nước và theo dõi tình hình ngập lụt sẽ giúp các cơ quan chức năng có thể đưa ra các biện pháp phòng, chống kịp thời và hiệu quả. Ngoài các giải pháp kỹ thuật, cộng đồng, đặc biệt ở các khu vực dễ bị tổn thương, cần được trang bị kiến thức và kỹ năng để có thể tự bảo vệ mình và giảm thiểu thiệt hại trong các tình huống khẩn cấp.