Luật sư Đỗ Trọng Linh (Công ty luật Bảo An, Hà Nội) trả lời:
Trong cuộc sống, việc tặng và nhận quà là tập quán tốt đẹp, thể hiện tình cảm giữa người cho và người nhận. Tuy nhiên, một số trường hợp, việc tặng và nhận quà là vi phạm pháp luật, bị xem xét trách nhiệm hình sự về tội Đưa hối lộ và tội Nhận hối lộ.
Theo quy định tại Điều 279 của Bộ luật Hình sự năm 1999 (sửa đổi bổ sung năm 2009), tội Nhận hối lộ được quy định như sau:
1. Người nào lợi dụng chức vụ, quyền hạn, trực tiếp hoặc qua trung gian đã nhận hoặc sẽ nhận tiền, tài sản hoặc lợi ích vật chất khác dưới bất kỳ hình thức nào có giá trị từ hai đến dưới 10 triệu đồng hoặc dưới hai triệu đồng nhưng thuộc một trong các trường hợp sau đây để làm hoặc không làm một việc vì lợi ích hoặc theo yêu cầu của người đưa hối lộ thì bị phạt tù từ hai đến bảy năm:
- Gây hậu quả nghiêm trọng;
- Đã bị xử lý kỷ luật về hành vi này mà còn vi phạm;
- Đã bị kết án về một trong các tội quy định tại Mục A Chương này (các tội phạm về tham nhũng), chưa được xoá án tích mà còn vi phạm.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ bảy đến 15 năm:
- Có tổ chức;
- Lạm dụng chức vụ, quyền hạn;
- Phạm tội nhiều lần;
- Biết rõ của hối lộ là tài sản của Nhà nước;
- Đòi hối lộ, sách nhiễu hoặc dùng thủ đoạn xảo quyệt;
- Của hối lộ có giá trị từ mười triệu đồng đến dưới năm mươi triệu đồng;
- Gây hậu quả nghiêm trọng khác.
3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 15 đến 20 năm:
- Của hối lộ có giá trị từ 50 triệu đồng đến dưới 300 triệu đồng;
- Gây hậu quả rất nghiêm trọng khác.
4. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù 20 năm, tù chung thân hoặc tử hình:
- Của hối lộ có giá trị từ ba trăm triệu đồng trở lên;
- Gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng khác.
5. Người phạm tội còn bị cấm đảm nhiệm chức vụ nhất định từ một năm đến năm năm, có thể bị phạt tiền từ một lần đến năm lần giá trị của hối lộ, tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.
Đối với tội Đưa hối lộ (Điều 289) được quy định như sau:
1. Người nào đưa hối lộ mà của hối lộ có giá trị từ hai triệu đồng đến dưới mười triệu đồng hoặc dưới hai triệu đồng nhưng gây hậu quả nghiêm trọng hoặc vi phạm nhiều lần, thì bị phạt tù từ một đến sáu năm.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ sáu đến 13 năm:
- Có tổ chức;
- Dùng thủ đoạn xảo quyệt;
- Dùng tài sản của Nhà nước để đưa hối lộ;
- Phạm tội nhiều lần;
- Của hối lộ có giá trị từ mười triệu đồng đến dưới năm mươi triệu đồng;
- Gây hậu quả nghiêm trọng khác.
3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 13 đến 20 năm:
- Của hối lộ có giá trị từ năm mươi triệu đồng đến dưới ba trăm triệu đồng;
- Gây hậu quả rất nghiêm trọng khác.
4. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù 20 năm hoặc tù chung thân;
- Của hối lộ có giá trị từ 300 triệu đồng trở lên;
- Gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng khác.
5. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ một lần đến năm lần giá trị của hối lộ.
6. Người bị ép buộc đưa hối lộ mà chủ động khai báo trước khi bị phát giác, thì được coi là không có tội và được trả lại toàn bộ của đã dùng để đưa hối lộ.
Người đưa hối lộ tuy không bị ép buộc nhưng đã chủ động khai báo trước khi bị phát giác thì có thể được miễn trách nhiệm hình sự và được trả lại một phần hoặc toàn bộ của đã dùng để đưa hối lộ.
Như vậy, người có chức vụ quyền hạn nhận quà dưới bất kỳ hình thức nào như đã viện dẫn ở trên để làm hoặc không làm một việc vì lợi ích hoặc theo yêu cầu của người đưa tài sản (tài sản hối lộ) thì được coi là hành vi nhận hối lộ.
Với người đưa tài sản sẽ bị xem xét trách nhiệm hình sự về tội Đưa hối lộ.
