Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tịnh và Tổng biên tập Tạp chí Dân chủ và Pháp luật Trương Thế Côn đồng chủ trì Hội thảo. Tham dự Hội thảo có TS Phan Chí Hiếu – Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam; TS Nguyễn Văn Hiển – nguyên Viện trưởng Viện nghiên cứu Lập pháp; GS.TS Võ Khánh Vinh – nguyên Phó chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam; GS.TS Trần Ngọc Đường – nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội; GS.TS Lê Hồng Hạnh – Chủ tịch Trung tâm Trọng tài quốc tế Việt Nam cùng nhiều PGS.TS, TS, các chuyên gia, nhà khoa học, đại diện lãnh đạo các bộ, ngành..
Pháp luật là nền tảng của phát triển
Theo Ban tổ chức, để đưa đất nước phát triển nhanh, mạnh và bền vững, Đảng, Nhà nước ta đã xác định phải đổi mới căn bản công tác xây dựng thể chế, pháp luật và coi đây là “đột phá của đột phá”. Trong kỷ nguyên mới, pháp luật phải thật sự là nền tảng của phát triển, phục vụ phát triển và thúc đẩy phát triển; cần phải thay đổi tư duy lập pháp từ xây dựng, hoàn thiện pháp luật vừa bảo đảm yêu cầu quản lý nhà nước, vừa khuyến khích đổi mới sáng tạo, giải phóng toàn bộ sức sản xuất, huy động mọi nguồn lực phát triển đất nước…
Nhằm nghiên cứu, thảo luận, nhận diện được phạm vi, nội hàm và đề xuất được nội dung các cơ chế, chính sách đặc thù để tạo đột phá trong xây dựng chính sách, pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước trong kỷ nguyên mới, Tạp chí Dân chủ và Pháp luật tổ chức Hội thảo “Xây dựng cơ chế, chính sách đặc thù để tạo đột phá trong xây dựng pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước trong kỷ nguyên mới”.
Phát biểu khai mạc Hội thảo, Thứ trưởng Nguyễn Thanh Tịnh nhấn mạnh, trong thời gian gần đây, Đảng, nhà nước rất quan tâm, chú trọng tới việc đổi mới tư duy xây dựng pháp luật, thể hiện ở nhiều văn bản chỉ đạo khác nhau như: Thông báo số 108-TB/VPTW ngày 18/11/2024 về kết luận của đồng chí Tổng Bí thư TôLâm tại buổi làm việc với Ban cán sự đảng Bộ Tư pháp; Kết luận 119-KL/TW ngày 20/01/2025 về định hướng đổi mới, hoàn thiện quy trình xây dựng pháp luật do Ban Chấp hành Trung ương ban hành…
 |
| Thứ trưởng Nguyễn Thanh Tịnh phát biểu khai mạc Hội thảo. |
Trên cơ sở đó, Bộ Tư pháp đã xây dựng Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (VBQPPL) (sửa đổi) với nội dung mới, mang tính đột phá về quy trình xây dựng, ban hành VBQPPL. Ngày 19/2/2025, tại Kỳ họp bất thường lần thứ 9, Quốc hội đã thông qua Luật này theo quy trình tại một kỳ họp và theo trình tự, thủ tục rút gọn. Luật sẽ có hiệu lực thi hành từ ngày 1/4/2025, thay thế Luật Ban hành VBQPPL năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2020). Bộ Tư pháp đang thực hiện xây dựng 3 Nghị định hướng dẫn để triển khai thực hiện đồng bộ, hiệu quả, thống nhất Luật Ban hành VBQPPL trên toàn quốc.
Vừa qua, Bộ Tư pháp đã phối hợp với Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh tổ chức Hội thảo khoa học cấp quốc gia “Đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới”. Hội thảo đã nhận được nhiều ý kiến chuyên sâu, tâm huyết về cách thức đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật. Đồng thời, Hội thảo cũng thống nhất đề xuất xây dựng một Nghị quyết của Bộ Chính trị về “Đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới”.
Xây dựng cơ chế, chính sách đặc thù để tạo đột phá
Nhằm tiếp tục nghiên cứu, thảo luận, nhận diện được phạm vi, nội hàm cơ chế, chính sách đặc thù tạo đột phá, Thứ trưởng Nguyễn Thanh Tịnh mong muốn các chuyên gia, các nhà khoa học tập trung thảo luận, trao đổi, nhận diện các yếu tố trong chính sách pháp luật làm cản trở đất nước phát triển, cơ chế chính sách đặc thù trong xây dựng chính sách pháp luật, qua đó xác định những đột phá về cách thức giao nhiệm vụ, đánh giá chất lượng, nghiệm thu sản phẩm trong công tác xây dựng chính sách, xây dựng pháp luật; nâng cao chất lượng, hiệu quả trong mối quan hệ giữa Quốc hội với Chính phủ, giữa Hội đồng nhân dân với Ủy ban nhân dân trong nhận diện về giải quyết những vấn đề chính sách lớn của quốc gia, của địa phương.
 |
Các đại biểu tham dự Hội thảo. |
Nâng cao năng lực cơ quan, đơn vị, cán bộ làm công tác xây dựng chính sách pháp luật; thu hút, huy động được nguồn lực xã hội, nhất là đội ngũ chuyên gia, nhà khoa học, các doanh nghiệp, doanh nhân; cơ chế tài chính, quy trình ngân sách thủ tục hành chính; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số, công nghệ thông tin; kinh nghiệm quốc tế.
Tại Hội thảo, các đại biểu đã nêu bối cảnh và nhu cầu cần phải đổi mới cơ chế, chính sách để tạo đột phá trong xây dựng pháp luật, đáp ứng nhu cầu phát triển của đất nước trong kỷ nguyên mới, trong đó có việc xây dựng, hoàn thiện hệ thống chính sách, pháp luật để huy động nguồn lực và tạo động lực phát triển cho đất nước; các giải pháp đổi mới cơ chế, chính sách trong xây dựng pháp luật: nhận diện những yếu tố trong chính sách, pháp luật làm cản trở đất nước phát triển và các cơ chế, chính sách đặc thù trong xây dựng chính sách, pháp luật; giải pháp khắc phục tình trạng mâu thuẫn, chồng chéo trong các quy định pháp luật; những đột phá về cơ chế, chính sách để nâng cao chất lượng, hiệu quả mối quan hệ giữa Quốc hội với Chính phủ, giữa HĐND với UBND trong nhận diện và giải quyết những vấn đề/chính sách lớn của quốc gia và địa phương…
 |
Thứ trưởng Nguyễn Thanh Tịnh chụp ảnh lưu niệm cùng các đại biểu tại Hội thảo. |
GS.TS Trần Ngọc Đường – nguyên Phó Chủ nhiệm Uỷ ban pháp luật của Quốc hội cho rằng chính sách pháp luật phải có tính mềm dẻo, thích ứng, bảo đảm khả năng điều chỉnh linh hoạt theo những biến đổi của thực tiễn. Quy định pháp luật cần được thiết kế theo hướng mở, không gò bó trong những khuôn khổ cứng nhắc; chính sách pháp luật không chỉ mang tính bắt buộc mà còn cần có các cơ chế tự điều chỉnh, cho phép các chủ thể áp dụng linh hoạt trong những tình huống cụ thể, phù hợp với biến động không ngừng của thị trường và công nghiệp; chính sách pháp luật cần có khả năng dự báo những thay đổi về công nghệ và quan hệ kinh tế- xã hội trong tương lai. Thay vì tập trung điều chỉnh những vấn đề đã xảy ra, Chính phủ và các Bộ, ngành phải chủ động đề ra chính sách không chỉ để thích ứng mà còn để dẫn dắt sự phát triển.
 |
| GS.TS Trần Ngọc Đường phát biểu tại Hội thảo. |
TS Hoàng Thị Thúy Hằng – Phó trưởng Ban Pháp chế HĐND TP Hà Nội cho rằng cần đổi mới phương thức phối hợp giữa HĐND và UBND; đẩy mạnh công khai, minh bạch trong hoạt động, tiếp nhận ý kiến của cử tri và nhân dân về các vấn đề bức xúc, dân sinh nói chung và các vấn đề, chính sách quan trọng của địa phương nói riêng; nâng cao tính chủ động, trách nhiệm trong việc thông tin, báo cáo, đề xuất các giải pháp xử lý tồn tại, vướng mắc phát sinh trong hoạt động quản lý nhà nước, quản lý xã hội ở địa phương; đẩy mạnh tính minh bạch trong điều hành, quản lý nhà nước.
GS.TS Nguyễn Đăng Dung, Trường Đại học Tôn Đức Thắng: Bộ Tư pháp cần chủ động xây dựng đội ngũ chuyên gia có kỹ thuật lập pháp
Việc xây dựng pháp luật không chỉ là nhiệm vụ của Quốc hội, mà vai trò chủ chốt thuộc về Chính phủ, các bộ, ngành. Quốc hội chủ yếu thực hiện quyền biểu quyết – thông qua hoặc không thông qua – còn công việc nặng nề nhất là hoạch định chính sách và soạn thảo văn bản lại do Chính phủ đảm nhiệm.
Thực tế cho thấy, việc xây dựng pháp luật là một quá trình khoa học phức tạp, vì vậy, đối với những đạo luật quan trọng và phức tạp, sự tham gia của các luật sư và nhà khoa học là vô cùng cần thiết. Tuy nhiên, tôi nhận thấy, những người có chuyên môn sâu như vậy hầu như không được tham gia vào quá trình xây dựng luật.
 |
GS.TS Nguyễn Đăng Dung, Trường Đại học Tôn Đức Thắng. |
Điều tôi muốn nhấn mạnh là cần có sự tham gia của các luật gia và những người có kinh nghiệm thực tiễn trong quá trình xây dựng luật. Tôi cũng đồng tình rằng, chúng ta đang thiếu một đội ngũ chuyên gia có kỹ thuật lập pháp. Vậy nên, Bộ Tư pháp cần chủ động xây dựng lực lượng này. Nếu văn bản pháp luật không được soạn thảo một cách khoa học, chính xác thì khi đưa vào thực tế, nó sẽ phản tác dụng và gây khó khăn cho việc thực thi chính sách.
Theo tôi, phải coi kỹ thuật lập pháp là một chuyên môn độc lập, cần xây dựng đội ngũ chuyên gia viết luật chuyên nghiệp. Bởi vì, nếu văn bản không được xây dựng cẩn thận, chính sách sẽ không chỉ thất bại mà còn gây phản ứng ngược, trực tiếp ảnh hưởng đến uy tín và hiệu quả quản lý nhà nước.
PGS.TS Lê Minh Thông, nguyên Trợ lý Chủ tịch Quốc hội: Xây dựng đội ngũ chuyên gia hỗ trợ đại biểu Quốc hội
Để nâng cao chất lượng của pháp luật, cần tập trung vào nâng cao chất lượng của đội ngũ đại biểu Quốc hội. Trước hết, cần nâng cao tiêu chuẩn và điều kiện bầu chọn đại biểu Quốc hội, cần lựa chọn “trúng”, đúng người có đủ năng lực, kiến thức và kinh nghiệm để đại diện cho nhân dân, tránh tình trạng đặt nặng cơ cấu mà xem nhẹ năng lực chuyên môn. Hiện nay, Luật Tổ chức Quốc hội đã quy định các tiêu chuẩn chung, nhưng các điều kiện cụ thể cho hoạt động của đại biểu Quốc hội cần được làm rõ hơn. Đặc biệt, tiêu chí "kinh nghiệm hoạt động" là yếu tố quan trọng cần được cụ thể hóa trong các văn bản hướng dẫn.
Bên cạnh đó, cần tăng cường đại biểu chuyên trách để tiến tới một Quốc hội chuyên nghiệp, bảo đảm có đủ nguồn lực thực hiện các nhiệm vụ lập pháp một cách sâu sắc và hiệu quả.
 |
PGS.TS Lê Minh Thông, nguyên Trợ lý Chủ tịch Quốc hội. |
Một hạn chế hiện nay là thông tin liên quan đến các dự thảo luật chủ yếu do cơ quan soạn thảo cung cấp, dẫn đến tình trạng thiếu khách quan và toàn diện. Vì vậy, cần tạo cơ chế để đại biểu Quốc hội có thể thu thập thông tin độc lập, bao gồm việc tổ chức các cuộc khảo sát thực tế, nghiên cứu chuyên sâu nhằm có cái nhìn đa chiều và đầy đủ hơn khi tham gia thảo luận và phản biện chính sách. Một điều quan trọng là cần xây dựng đội ngũ chuyên gia độc lập hỗ trợ đại biểu Quốc hội trong quá trình phân tích, đánh giá các vấn đề chuyên môn.
Muốn đưa hơi thở cuộc sống vào các đạo luật, theo tôi, đại biểu Quốc hội phải gắn bó chặt chẽ với cử tri, lắng nghe và phản ánh kịp thời những ý kiến, nguyện vọng của nhân dân. Cần có quy định cụ thể về thời gian tối thiểu đại biểu phải làm việc tại địa phương, kể cả đại biểu chuyên trách ở Trung ương, nhằm tăng cường tính kết nối giữa đại biểu và cử tri.
Ông Nguyễn Văn Phúc, Nguyên Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế của Quốc hội: Cần xây dựng hệ thống đào tạo bài bản, khoa học cho đội ngũ cán bộ làm luật
Theo tôi, cần xây dựng một đề án đào tạo đội ngũ cán bộ làm luật chuyên nghiệp và khoa học. Hiện nay, chúng ta chưa có một đội ngũ làm luật chuyên nghiệp đúng nghĩa. Việc yêu cầu đại biểu Quốc hội phải làm luật chuyên nghiệp là không thực tế, bởi nhiệm vụ chính của họ là tiếp xúc cử tri, nghiên cứu, khảo sát và phản biện chính sách. Các đại biểu Quốc hội, dù là những người có kinh nghiệm thực tiễn phong phú, cũng không thể trực tiếp ngồi biên soạn luật.
Tôi cho rằng, Bộ Tư pháp cần xây dựng một chương trình đào tạo chuyên nghiệp cho đội ngũ làm luật. Thế giới hiện nay, nhiều nước đã có quy trình soạn thảo luật rất chuyên nghiệp và hiệu quả. Ví dụ, tại Bộ Tư pháp Canada, người biên tập luật không nhất thiết phải là giáo sư, tiến sĩ hay thạc sĩ, mà có thể là một lập trình viên có kỹ thuật và phương pháp cụ thể. Họ tiếp nhận chính sách từ các Bộ,ngành và biên tập thành dự thảo luật, với sự hỗ trợ của các chuyên gia, nhà khoa học để đảm bảo tính chính xác và rõ ràng.
 |
Ông Nguyễn Văn Phúc, Nguyên Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế của Quốc hội. |
Ở Việt Nam, có một vấn đề lớn là nhiều văn bản pháp luật vẫn còn dài dòng, khó hiểu, chưa giải thích rõ ràng khái niệm. Trong khi đó, các văn bản pháp luật quốc tế thường ngắn gọn, khái quát nhưng rõ ràng, nhờ vào kỹ thuật lập pháp tiên tiến.
Vì vậy, việc xây dựng một hệ thống đào tạo bài bản, khoa học, nhằm hình thành một bộ máy chuyên trách có đủ năng lực biên soạn các văn bản pháp luật chặt chẽ, dễ hiểu và phù hợp với thực tiễn là rất cấp thiết. Làm luật phải được xem là một nghề chuyên nghiệp, chỉ khi có đội ngũ chuyên trách thì chất lượng luật pháp mới được nâng cao, đáp ứng yêu cầu quản lý và phát triển đất nước.
