Nghị quyết quy định về trường hợp Viện kiểm sát khởi kiện. Cụ thể, qua tiếp nhận thông tin từ các nguồn quy định tại các khoản 1, 2 và 4 Điều 10 của Nghị quyết này, Viện kiểm sát tiến hành kiểm tra, xác minh và xác định có vi phạm gây thiệt hại đến quyền dân sự của chủ thể thuộc nhóm dễ bị tổn thương hoặc lợi ích công, sau khi thông báo cho chủ thể có liên quan, kiến nghị với cơ quan, tổ chức, cá nhân có quyền, trách nhiệm khởi kiện theo quy định tại khoản 2 Điều 13 của Nghị quyết này nhưng không có người khởi kiện thì Viện kiểm sát khởi kiện.
Trong quá trình giải quyết vụ án, vụ việc, Viện kiểm sát phát hiện có vi phạm gây thiệt hại đến quyền dân sự của chủ thể thuộc nhóm dễ bị tổn thương hoặc lợi ích công nhưng không thể giải quyết trong cùng vụ án, vụ việc đó, sau khi thông báo cho chủ thể có liên quan, kiến nghị với cơ quan, tổ chức, cá nhân có quyền, trách nhiệm khởi kiện theo quy định tại khoản 2 Điều 13 của Nghị quyết này nhưng không có người khởi kiện thì Viện kiểm sát khởi kiện.
Về nhiệm vụ, quyền hạn, Viện kiểm sát có nhiệm vụ, quyền hạn sau: Tiếp nhận, xử lý thông tin về việc xâm phạm quyền dân sự của chủ thể thuộc nhóm dễ bị tổn thương hoặc lợi ích công; Kiểm tra, xác minh, thu thập thông tin, tài liệu, chứng cứ; Yêu cầu Tòa án áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời để bảo vệ quyền dân sự, tài sản, bảo đảm thu thập chứng cứ, bảo vệ chứng cứ, bảo đảm cho việc giải quyết vụ án hoặc việc thi hành án; Yêu cầu cơ quan, tổ chức, cá nhân chấm dứt vi phạm và áp dụng biện pháp để ngăn chặn, khắc phục hậu quả; Đình chỉ, phục hồi việc kiểm tra, xác minh; Thông báo cho chủ thể có liên quan; kiến nghị với cơ quan, tổ chức, cá nhân có quyền, trách nhiệm khởi kiện vụ án dân sự công ích theo quy định của pháp luật; hỗ trợ việc khởi kiện; Khởi kiện vụ án dân sự công ích và thực hiện quyền, nghĩa vụ của người khởi kiện trong quá trình giải quyết vụ án; Kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong giải quyết vụ án, thực hiện quyền yêu cầu, kiến nghị, kháng nghị theo quy định của pháp luật tố tụng dân sự.
Liên quan đến các biện pháp kiểm tra, xác minh, thu thập thông tin, tài liệu, chứng cứ, theo Nghị quyết, Viện kiểm sát được thu thập, ủy thác thu thập, kiểm tra, xác minh thông tin, tài liệu, dữ liệu điện tử, vật chứng; Yêu cầu cơ quan, tổ chức, cá nhân cung cấp thông tin, tài liệu, chứng cứ mà cơ quan, tổ chức, cá nhân đó đang lưu giữ, quản lý; Trưng cầu giám định; yêu cầu định giá tài sản; trưng cầu ý kiến cơ quan, tổ chức, cá nhân có chuyên môn; Lấy lời khai, tiến hành đối chất; Xem xét, thẩm định tại chỗ; Kiểm tra, đánh giá hiện trường để phát hiện dấu vết của vi phạm, thu thập thông tin, tài liệu, chứng cứ và biện pháp khác theo quy định của pháp luật.
| |
Viện trưởng Nguyễn Huy Tiến. (Ảnh: Cổng TTĐTQH) |
Trước đó, trình bày Báo cáo tóm tắt tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo Nghị quyết, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao Nguyễn Huy Tiến nêu rõ, về nguyên tắc thực hiện và các trường hợp Viện kiểm sát khởi kiện, theo quy định của Bộ luật Tố tụng dân sự (Điều 187), việc bảo vệ lợi ích công và các quyền dân sự của chủ thể thuộc nhóm dễ bị tổn thương thông qua việc khởi kiện vụ án dân sự thuộc trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân.
Tuy nhiên, trong thực tiễn, các cơ quan, tổ chức, cá nhân thực hiện chưa hiệu quả, dẫn đến lợi ích Nhà nước, lợi ích công cộng, quyền và lợi ích hợp pháp của nhóm dễ bị tổn thương chưa được bảo vệ; có rất ít vụ kiện mà các cơ quan này thực hiện. Do vậy, Viện kiểm sát nhân dân đã báo cáo và được cơ quan có thẩm quyền cho phép thí điểm cơ chế: Viện kiểm sát nhân dân khởi kiện vụ án dân sự trong trường hợp có vi phạm gây thiệt hại đến quyền dân sự của các chủ thể thuộc nhóm dễ bị tổn thương hoặc lợi ích công.
Nguyên tắc áp dụng là: Viện kiểm sát chỉ khởi kiện khi đã thông báo, kiến nghị cơ quan, tổ chức, cá nhân thực hiện quyền, trách nhiệm khởi kiện theo quy định của pháp luật nhưng không có người khởi kiện. Viện kiểm sát khởi kiện vụ án dân sự công ích để bảo vệ quyền dân sự của chủ thể thuộc nhóm dễ bị tổn thương khi người bị xâm phạm quyền dân sự hoặc người đại diện hợp pháp của họ không thể tự mình khởi kiện và đề nghị Viện Kiểm sát khởi kiện; trường hợp có căn cứ xác định việc họ không đề nghị là do bị lừa dối, đe dọa, cưỡng ép hoặc nhầm lẫn thì Viện Kiểm sát xem xét, quyết định việc khởi kiện...
Nghị quyết quy định nhóm dễ bị tổn thương gồm: Trẻ em theo quy định của Luật Trẻ em; Người cao tuổi theo quy định của Luật Người cao tuổi; Người khuyết tật theo quy định của Luật Người khuyết tật; Phụ nữ đang mang thai hoặc đang nuôi con dưới 36 tháng tuổi; Người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi và người mất năng lực hành vi dân sự theo quy định của Bộ luật Dân sự; Người dân tộc thiểu số cư trú tại vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn theo quy định của pháp luật.
Còn lợi ích công gồm lợi ích công cộng, lợi ích của Nhà nước thuộc các lĩnh vực sau đây: Đầu tư công; Đất đai, tài nguyên, tài sản công khác; Môi trường sinh thái; Di sản văn hóa; An toàn thực phẩm, dược phẩm; Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.