Bộ Tư pháp nhận định, Quyết định số 09/2013/QĐ-TTg về chuẩn tiếp cận pháp luật (TCPL) mặc dù mới được triển khai thực hiện nhưng bước đầu đã được các cấp, các ngành từ Trung ương đến địa phương, nhất là các địa phương làm thử quan tâm thực hiện, góp phần nâng cao chất lượng và đổi mới hoạt động của một số nhiệm vụ quản lý nhà nước ở cơ sở, tăng cường trách nhiệm của các cơ quan, cán bộ công chức trong thực thi công vụ.
Bên cạnh kết quả đã đạt được, qua thực tiễn triển khai thực hiện Quyết định số 09 đã bộc lộ nhiều tồn tại, hạn chế. Trong đó, nhiệm vụ xây dựng địa phương đạt chuẩn TCPL đề ra trong Quyết định số 09/2013/QĐ-TTg chưa được đặt trong tổng thể, gắn kết với các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, trong đó có xây dựng nông thôn mới (NTM).
Việc “bỏ ngỏ” nội dung TCPL của người dân trong các tiêu chí NTM đã tạo ra những khoảng trống nhất định, chưa đảm bảo tính toàn diện, hệ thống trong tổng thể các chủ trương, chính sách xây dựng NTM. Trên thực tế đã xảy ra tình trạng xã đạt chuẩn NTM nhưng không đạt chuẩn TCPL và ngược lại, làm ảnh hưởng tới tính ổn định, bền vững, hiệu quả của nhiệm vụ xây dựng NTM. Hoạt động đánh giá, công nhận đạt chuẩn TCPL còn gặp nhiều lúng túng; kinh phí đảm bảo thực hiện nhiệm vụ này còn gặp khó khăn. Trong 02 năm làm thử, có nơi, có lúc còn hình thức, chưa thực chất.
Các tồn tại, hạn chế trên xuất phát từ nhiều nguyên nhân, trong đó có một nguyên nhân quan trọng là bất cập về thể chế xây dựng, đánh giá chuẩn TCPL của người dân ở cơ sở. Quyết định số 09/2013/QĐ-TTg còn quy định chung chung về trách nhiệm, nhiệm vụ của các bộ, ngành; các tiêu chí TCPL được áp dụng để đánh giá, chấm điểm địa phương đã bộc lộ vướng mắc, bất cập, không còn phù hợp với yêu cầu thực tiễn hiện nay. Một số chỉ tiêu có nội hàm chưa rõ, còn chung chung, khó đánh giá, chấm điểm, chưa phù hợp với thực tiễn nhất là các xã vùng núi, đặc biệt khó khăn, thậm chí trùng lắp, mâu thuẫn với một số tiêu chí, chỉ số do các bộ, ngành khác đang áp dụng.
Xây dựng dự thảo Quyết định quy định các tiêu chí TCPL và đánh giá, công nhận, xây dựng xã, phường, thị trấn đạt chuẩn TCPL trình Thủ tướng Chính phủ, Bộ Tư pháp cho biết, đa số ý kiến nhất trí với việc tập trung đánh giá, công nhận xã, phường, thị trấn đạt chuẩn TCPL, sau đó mới tiến tới xây dựng các tiêu chí TCPL cho cấp huyện, cấp tỉnh và tổ chức đánh giá, công nhận đạt chuẩn TCPL đối với các cấp này. Đây cũng là cách làm phù hợp, thống nhất với nhiệm vụ xây dựng NTM và đánh giá, công nhận đạt NTM hiện nay. Tuy nhiên, một số ý kiến cho rằng nếu chỉ đánh giá, công nhận đạt chuẩn TCPL ở cấp xã theo Quyết định thì chưa đảm bảo tính toàn diện, chưa tạo cơ sở nâng cao trách nhiệm quản lý nhà nước của chính quyền các cấp ở địa phương. Do đó cân nhắc kế thừa Quyết định số 09/2013/QĐ-TTg.
Về vấn đề này, Bộ Tư pháp đã đề xuất và được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn thống nhất bổ sung tiêu chí TCPL vào dự thảo Bộ Tiêu chí quốc gia về NTM giai đoạn 2016 – 2020 để chuẩn bị trình Thủ tướng Chính phủ. Bộ Tiêu chí quốc gia về NTM đang được xây dựng theo hướng áp dụng riêng cho xã. Trong thời gian tới, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn sẽ tham mưu Thủ tướng Chính phủ ban hành Bộ Tiêu chí áp dụng cho huyện và tiến tới sẽ có Bộ Tiêu chí áp dụng cho tỉnh.
Góp ý vào dự thảo, nhiều chuyên gia pháp luật cho rằng, cần rà soát, đánh giá thực trạng pháp luật về chuẩn TCPL của người dân tại cơ sở; trong đó sửa đổi Quyết định số 09 theo hướng xây dựng Bộ Tiêu chí gọn nhẹ, cụ thể, bám sát nhu cầu tìm hiểu và sử dụng pháp luật của người dân; đảm bảo phân công, phân cấp rõ ràng. Đặc biệt cần bổ sung thêm tiêu chí đánh giá chỉ số hài lòng của người dân vào bộ công cụ.
