Sông Mê Kông dài 4.350km và là con sông dài nhất Đông Nam Á. Cũng vì chảy qua một số nước nên con sông này có nhiều tên. Ở Trung Quốc nó mang tên Lan Thương Giang. Ở Việt Nam, sông này còn có tên là dòng Cửu Long, nhưng tên phổ biến nhất là Mekong, tên tắt của tiếng Thái là Mae Nam Khong.
Gần một nửa chiều dài con sông này chảy trên lãnh thổ Trung Quốc, nước chảy cuồn cuộn xuống sườn núi và tràn như sóng qua những hẻm núi sâu, đổ xuống từ độ cao khoảng 4.500 mét. Phần sau của sông Mê Kông chỉ đổ xuống từ độ cao 500m, vì vậy nước chảy êm hơn. Khi rời Trung Quốc, sông Mê Kông trở thành biên giới của Myanmar và Lào, và cũng là phần lớn biên giới giữa Lào và Thái Lan. Tại Campuchia, sông Mê Kông phân ra hai nhánh chảy vào Việt Nam, rồi chia thành những nhánh nhỏ trước khi đổ ra Biển Đông.
Nguồn gốc địa lý
Dài là vậy nhưng nguồn gốc của con sông này lâu nay vẫn luôn là chủ đề gây tranh cãi. Đối với nguồn gốc thực sự về mặt “địa lý” của con sông Mê Kông, người ta nói rằng nó bắt đầu chảy ra từ các sông băng của những ngọn núi cao trồi lên từ cao nguyên và trong nhiều năm qua các nhà thám hiểm đã cố gắng xác định chính xác nơi đó.
Được biết vào cuối thế kỷ 19, các nhà thám hiểm người Pháp đã bắt đầu tìm hiểu về nguồn gốc của con sông. Năm 1994, một phái đoàn Trung Quốc và Nhật Bản đã đến nguồn phía Bắc đồng lúc phái đoàn Pháp, do M. Peissel dẫn đầu, đến nguồn mạch phía tây với cùng một mục đích: chứng minh nguồn mạch chính của sông Mê Kông.
 |
| Người Tây Tạng sinh sống cạnh dòng Mê Kông |
Sau đó, những cuộc thám hiểm kế tiếp cho đến năm 1999 dưới sự hợp tác các nước Trung Hoa, Mỹ và Nhật Bản đã chính thức xác minh nguồn mạch sông Mê Kông thuộc nhánh bắc, bắt nguồn từ ngọn núi mang tên Cát Phủ. Còn mới đây nhất vào năm 2014, theo các nhà thám hiểm Pieter Neele và Luciano Lepre cho biết, Mê Kông bắt nguồn từ một dòng suối chảy ra từ một sông băng dài 5.374m trên một ngọn núi không tên nằm ngay bên cạnh núi Cát Phủ.
Nhưng tất cả những dẫn chứng nêu trên chỉ là nói về nguồn gốc theo mặt địa lý, còn đối với người Tây Tạng cội nguồn linh hồn của dòng sông mới là điều quan trọng và mang ý nghĩa to lớn. Mê Kông trải dài qua 6 quốc gia với nhiều vùng khí hậu khác nhau, nhưng người ta luôn nói rằng cội nguồn cũng như linh hồn của dòng sông này nằm ở sơn nguyên Tây Tạng.
“Cội nguồn linh hồn”
Thượng nguồn cũng như linh hồn của Mê Kông xuất phát từ vùng bình nguyên Dza Chu (dòng sông đá Tây Tạng). Tại trung tâm của một bình nguyên thoai thoải rộng lớn, những lá cờ thiêng đánh dấu hồ Zaxiqiwa, nơi được xem là cội nguồn linh hồn của dòng sông này.
Trước khi đến được hồ Zaxiqiwa, hành trình đầu tiên phải vượt qua là đến một thị trấn có tên gọi là Zachey thuộc huyện Zadoi, thuộc châu tự trị dân tộc Tạng Gyêgu (Ngọc Thụ), tỉnh Thanh Hải, Trung Quốc. Để đến được thị trấn nhỏ bé này cần phải trải qua chặng đường 270km, tính từ sân bay Ngọc Thụ chạy trên độ cao hiếm khi xuống 4.000 mét, có những đoạn cao tới 4.900 mét. Ban đầu là đường nhựa, nhưng sau đó để đến được thị trấn còn phải trải quan hành trình chậm chạp trên con đường gập ghềnh, gồ ghề đầy bụi đất. Nhưng dù vất vả, khó khăn nhưng khi đến được đây không một ai cảm thấy hối tiếc. Dọc đường đi là một khung cảnh tuyệt vời với đủ loại màu sắc, từ màu vàng của đồng cỏ, màu xanh của những ngọn núi, cùng với những khoảng trời xanh biếc.
 |
| Người Tây Tạng sinh sống cạnh dòng Mê Kông |
Người Zachey cũng là những người sinh sống cạnh dòng Mê Kông và dựa vào nó để tồn tại. Bà Sonanwangmo, 46 tuổi lớn lên ở đây và sống trong gia đình có tới 6 người con, chủ yếu dựa vào chăn nuôi gia súc, từ năm 13 tuổi bà đã bắt đầu đi tu và trở thành ni cô. “Tôi yêu mảnh đất này. Chúng tôi và cả đàn gia súc của mình cùng uống chung dòng nước này. Dòng sông này vô cùng quan trọng, không chỉ với Zachey mà còn quan trọng đối với hàng triệu người khác bởi nó chảy quanh một nửa thế giới”, bà Sonanwangmo nói.
“Chúng tôi cũng cần dòng sông này, nó vô cùng sạch sẽ và tinh khiết. Không có nước, không ai trong chúng ta có thể sống được. Không có nơi nào hạnh phúc như chốn này. Gia súc có cỏ ăn, chúng tôi có lương thực để dùng, có bò để lấy sữa”, bà Yinzo, 68 tuổi, người đã sinh ra và lớn lên ở các rặng núi gần Dza Chu.
Hồ nước linh thiêng
Tiếp đó, cách khu vực này 2 ngày di chuyển mới có thể đến các khu hồ Zaxiqiwa, nơi được cho là cội nguồn linh hồn của Mê Kông. Những hồ nước xanh ngắt hiện lên từ khu đầm lầy, bao quanh là những triền đất ẩm ướt, những trảng cỏ và thảm hoa dại trải dài. Ở độ cao này, không khí quá mỏng khiến người ta có cảm giác thế giới như đang ngưng đọng, đến mức có thể nghe thấy tiếng cánh chim đại bàng ngay trên đầu. Xa xa phía chân trời thấp thoáng những căn lều của những người du mục, để đến đó đi bộ là cách duy nhất vì mặt đất quá lún xe không thể đi qua được.
Vị Đạt Lai Lạt Ma thứ 5 được cho là người đặt đã tên “cội nguồn của các dòng sông” cho hồ này khi Ngài tới đây trong chuyến đi kéo dài 9 tháng bắt đầu từ Lhasa, để gặp Hoàng đế Trung Hoa tại Bắc Kinh. Người Tây Tạng sùng kính vị Đạt Lai Lạt Ma thứ 5 này, vì Ngài được coi là vị lãnh đạo cả về tinh thần lẫn thế tục đầy quyền uy, người đã thống nhất được Tây Tạng trong thời Ngài trị vì, hồi Thế kỷ thứ 17, sau khi nơi này rơi vào cuộc xung đột kéo dài nhiều năm. Ngài đi qua đây và dành thời gian để hành thiền tại những hồ nước, biến nơi này trở thành miền đất lành và thiêng liêng.
Giờ đây, hồ nước là trở thành một điểm hành hương, người Tây Tạng và nhiều tín đồ khác đến đây để vinh danh nơi này. Họ tin rằng nước ở hồ có thể chữa lành mọi bệnh tật. Người dân địa phương nói, ngay cả khi vào mùa đông giá rét nhất, tuyết trắng phủ kín mặt đất, thậm chí là đóng băng nhưng nước ở hồ lại không bao giờ đóng băng.
 |
| Hồ Zaxiqiwa- cội nguồn linh hồn của Mê Kông |
Người du mục Tây Tạng gọi nơi đây là “mẹ của sông Mê Kông” và luôn cho rằng họ có trách nhiệm và nghĩa vụ bảo vệ mẹ và những đứa con của mẹ sinh sống nhờ dòng sông. “Lịch sử cha ông người Tây Tạng truyền đời cho biết đây là nguồn cội của Mê Kông. Lý do mà chúng tôi phải bảo vệ nó là vì dòng sông chảy đến nhiều nơi. Nếu chúng tôi bảo vệ tốt nơi này, những nhánh khác của nó sẽ được bảo vệ”, một người du mục nói.
Khi hoàng hôn buông xuống, mặt đất ánh lên sắc vàng rực rỡ của cỏ pha lẫn với màu hoàng hôn. Những đám mây bay trên những đỉnh núi phía chân trời, đổ bóng xuống những trảng cỏ. Khi nhắm mắt lại chỉ nghe thấy tiếng chim kêu và tiếng sóng nước vỗ vào bở. Cả một không gian rộng lớn mênh mông khiến cho ai đến đây cũng đều cảm thấy mình quá bé nhỏ và cô đơn. Nếu như có khoảng khắc nào có thể coi là khi thời gian ngừng lại thì chính là lúc này và ngay tại cội nguồn linh hồn của Mê Kông.../.
