Toạ đàm “Phát huy truyền thống 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam Báo chí Ninh Bình vì mục tiêu thiên niên kỷ”

Chủ trì cuộc Toạ đàm có: TS. Phạm Quang Ngọc, Phó Bí thư Tỉnh uỷ, Chủ tịch UBND tỉnh Ninh Bình; PGS. TS Nguyễn Ngọc Hà, Phó Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản; TS. Nguyễn Mạnh Cường, Giám đốc Sở Văn hoá và thể thao tỉnh Ninh Bình; TS. Nguyễn Tri Thức, Giám đốc Trung tâm Chuyên đề và Truyền thông- Phát hành Tạp chí Cộng sản.

Báo chí góp phần lưu giữ dấu ấn lịch sử, truyền bá giá trị di sản đô thị

Phát biểu khai mạc Toạ đàm, TS. Phạm Quang Ngọc- Phó Bí thư Tỉnh uỷ, Chủ tịch UBND tỉnh Ninh Bình nhấn mạnh, Toạ đàm có ý nghĩa quan trọng để khẳng định và làm sáng tỏ truyền thống vẻ vang 100 năm ra đời, phát triển của báo chí nước nhà, đồng thời làm rõ vai trò của báo chí cách mạng Việt Nam nói chung, báo chí Ninh Bình nói riêng trong việc thực hiện sứ mệnh vì mục tiêu thiên niên kỷ, trong đó có vấn đề phát huy bảo vệ di sản đô thị, góp phần cùng cả nước thực hiện khát vọng phát triển của đất nước. Đây cũng là dịp để tỉnh Ninh Bình được đón tiếp các đại biểu khách quý tới thăm, tìm hiểu thêm về vùng đất, đô thị di sản, văn hóa, con người Ninh Bình.

TS. Phạm Quang Ngọc- Phó Bí thư Tỉnh uỷ, Chủ tịch UBND tỉnh Ninh Bình phát biểu khai mạc Toạ đàm

Trải qua một thế kỷ hình thành và phát triển, báo chí Việt Nam không chỉ làm tròn sứ mệnh thông tin, tuyên truyền, mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ, gìn giữ và phát huy di sản đô thị. Trong đó, nổi bật ở những giá trị và khía cạnh như:thông qua những bài viết, phóng sự, phim tài liệu,…báo chí giúp cộng đồng hiểu rõ hơn về giá trị và ý nghĩa của các đô thị di sản, nhận thức rõ các đô thị di sản là những không gian lưu giữ dấu ấn lịch sử, văn hóa, kiến trúc đặc sắc qua nhiều thời kỳ. Báo chí không chỉ cung cấp thông tin mà còn góp phần kể lại câu chuyện của quá khứ, giúp người dân, đặc biệt là thế hệ trẻ, hiểu và trân trọng di sản của đất nước, quê hương.

Bên cạnh đó, báo chí phát hiện và phản ánh kịp thời những vấn đề nóng mà nhiều đô thị di sản trong quá trình phát triển phải đối mặt như nguy cơ bị mai một, xuống cấp hoặc bị xâm hại do sự thiếu quy hoạch, quản lý lỏng lẻo hay áp lực từ phát triển kinh tế. Lên tiếng cảnh báo, phản ánh những hành vi vi phạm, từ đó báo chí tạo sức ép dư luận buộc các cơ quan chức năng vào cuộc xử lý. Đồng thời, báo chí cũng có thể biểu dương các mô hình hay, cách làm sáng tạo trong bảo tồn và phát huy giá trị di sản đô thị…

Phó Bí thư Tỉnh uỷ, Chủ tịch UBND tỉnh Ninh Bình khẳng định: Là một trong những vùng đất nổi bật của Việt Nam với cảnh sắc thiên nhiên tuyệt đẹp và bề dày lịch sử - văn hóa lâu đời, Ninh Bình được mệnh danh là “đô thị di sản” vì hội tụ đầy đủ các yếu tố di sản văn hóa, di sản thiên nhiên và di sản tâm linh đặc sắc. Với mục tiêu trở thành một đô thị di sản thiên niên kỷ và thành phố sáng tạo, một hình mẫu đô thị di sản của thế kỷ XXI, Ninh Bình đang tận dụng tối đa lợi thế về di sản, cảnh quan thiên nhiên để phát triển theo hướng hiện đại, bền vững, đặc biệt kết hợp giữa bảo tồn di sản và hiện đại hóa đô thị.

Tuy nhiên, ông thừa nhận việc truyền thông về đô thị di sản ở Ninh Bình hiện nay còn nhỏ lẻ, theo sự kiện, chưa tạo được chiến dịch có chiều sâu, chưa có chiến lược truyền thông dài hạn và sự phối hợp liên ngành; Báo chí cũng phải đối diện với những hạn chế, thách thức, đặc biệt đứng trước yêu cầu thực tiễn xây dựng và phát triển đất nước trong giai đoạn kỷ nguyên mới, báo chí địa phương nói riêng và báo chí Việt Nam nói chung cần có tiếng nói, khẳng định vai trò quan trọng góp phần hiện thực hoá mục tiêu thiên niên kỷ của tỉnh Ninh Bình.

Do đó, nghiên cứu, nhận diện, đánh giá, tìm giải pháp phát huy sức mạnh của báo chí trong phát huy, bảo vệ di sản đô thị, góp phần cùng cả nước thực hiện khát vọng phát triển của đất nước chính là mục tiêu mà Toạ đàm này hướng tới. Vì vậy, tại Toạ đàm khoa học “Phát huy truyền thống 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam - Báo chí Ninh Bình vì mục tiêu thiên niên kỷ”, Ban tổ chức cũng mong muốn các đại biểu, những nhà quản lý thực tiễn, các chuyên gia, nhà khoa học, nhà báo tập trung thảo luận, làm rõ một số nhóm vấn đề chính sau: Làm rõ tầm quan trọng, vai trò của báo chí trong phát huy, bảo vệ di sản đô thị nói chung và hệ thống di sản đô thị Ninh Bình nói riêng. Đánh giá những lợi thế, tiềm năng của báo chí trong việc nâng cao nhận thức cộng đồng, thúc đẩy các hành động thiết thực để gìn giữ giá trị di sản đô thị; kiến tạo các diễn đàn phản biện chính sách, kết nối các nhà quy hoạch, kiến trúc sư, nhà nghiên cứu di sản và người dân để thảo luận, từ đó hình thành ý thức cộng đồng trong bảo vệ không gian sống mang giá trị lịch sử của đô thị di sản nói chung.

Các đại biểu Chủ trì Toạ đàm

Tại cuộc Toạ đàm, Ban tổ chức cũng đề nghị các đại biểu tham dự cần đưa ra vấn đề nhận diện, phân tích những khó khăn, bất cập đã và đang đặt ra cho báo chí giữa việc thúc đẩy, phát huy vai trò của báo chí trong phát triển và bảo tồn di sản đô thị như giữa phản ánh sự phát triển kinh tế thông qua du lịch và cảnh báo nguy cơ ảnh hưởng đến di sản…Khơi thông sức mạnh của báo chí trong giải quyết những thách thức, khó khăn mà vấn đề phát huy, bảo tồn đô thị di sản phải đối mặt.

Chủ tịch tỉnh Ninh Bình cũng nhấn mạnh, báo chí tỉnh Ninh Bình nói riêng và báo chí Việt Nam nói chung cần có những giải pháp mang tính đột phá để quảng bá di sản đô thị Ninh Bình ra thế giới, nâng cao hơn nữa nhận thức của cộng đồng trong bảo tồn và phát huy các giá trị di sản đô thị; xây dựng chiến lược truyền thông dài hạn hiệu quả, có hiệu ứng lan toả lâu dài, góp phần hiện thực hoá mục tiêu thiên niên kỷ của tỉnh Ninh Bình, để Ninh Bình trở thành một hình mẫu đô thị di sản của thế kỷ XXI.

Ban Tổ chức Toạ đàm rất mong các nhà khoa học, các nhà quản lý, nhà báo, quý vị đại biểu, với tâm huyết và trách nhiệm của mình đóng góp những ý kiến quý báu, đề xuất những giải pháp và kiến nghị sát hợp nhằm phát huy giá trị của báo chí Việt Nam nói chung, báo chí địa phương nói riêng trong hiện thực hóa khát vọng thiên niên kỷ của Ninh Bình; đồng thời lưu giữ, lan tỏa những giá trị đô thị di sản tốt đẹp cho con cháu muôn đời sau; khẳng định bản sắc độc đáo, sức sống bền bỉ, mạnh mẽ của đô thị di sản Ninh Bình trong dòng chảy văn hóa đa dạng mà thống nhất của văn hóa Việt Nam.

Xây dựng thương hiệu “đô thị di sản thiên niên kỷ”

Phát biểu tham luận tại Toạ đàm, TS. Nguyễn Tri Thức - Uỷ viên BBT, Giám đốc Trung tâm Chuyên đề và Truyền thông – Phát hành, Tạp chí Cộng sản chia sẻ, với “Đô thị di sản thiên niên kỷ” Hoa Lư – TP thủ phủ của tỉnh Ninh Bình hiện nay, nơi đặt trung tâm hành chính của tỉnh Ninh Bình mới sau sáp nhập 3 tỉnh: Hà Nam, Nam Định, Ninh Bình – thời gian qua đã được Đảng bộ, chính quyền, nhân dân Ninh Bình dày công nghiên cứu, đề ra quyết tâm phấn đấu xây dựng Ninh Bình trở thành Đô thi di sản thiên niên kỷ, TP trực thuộc Trung ương vào năm 2035.

TS. Nguyễn Tri Thức - Uỷ viên BBT, Giám đốc Trung tâm Chuyên đề và Truyền thông – Phát hành, Tạp chí Cộng sản, phát biểu tại Toạ đàm

Hiện nay, khi đánh cụm từ “đô thị di sản thiên niên kỷ” trên trang mạng tìm kiếm lớn nhất thế giới Google, các kết quả hiện ra rất nhiều, gắn liền với các cơ quan báo chí đăng tải, phát sóng. Trong các thông tin đó, chúng ta thấy rõ sự nhất quán trong tuyên truyền về sự khác biệt, độc đáo của Cố đô Hoa Lư vừa là kinh đô đá, vừa là kinh đô sông nước, vừa là kinh đô hướng biển. Riêng về khía cạnh tổ chức chức năng đô thị, Kinh đô Hoa Lư không chỉ có quân thành mà còn cả thị thành gắn với phố xá, hoạt động giao thương...

Với linh hồn là “Văn hóa Tràng An” đô thị di sản thiên niên kỷ Hoa Lư có rất nhiều những câu chuyện, chi tiết, thông điệp đặc sắc, những danh lam thắng cảnh nổi trội, riêng có... để các phương tiện truyền thông đại chúng tiến hành khai thác, quảng bá, tuyên truyền một cách đậm nét, rộng rãi, mang lại hiệu quả cao, tạo đà thuận lợi cho việc phát triển KT - XH. Việc truyền thông thương hiệu đô thị di sản thiên niên kỷ Hoa Lư cần chú trọng nêu bật những vị thế, giá trị cố đô Hoa Lư trong xã hội hiện đại; những di sản văn hóa với cốt cách, lối sống, phẩm cách con người vùng đất cố đô, nhất là những yếu tố, giá trị còn tiềm ẩn chưa được khơi dậy, phát huy...

Tuy nhiên, Ninh Bình cũng cần tiếp tục đẩy mạnh hơn nữa việc ứng dụng công nghệ số trong quản lý, truyền thông, quảng bá giá trị di sản; rà soát, bổ sung quy hoạch phát triển hài hoà giữa bảo tồn và quảng bá di sản; phát huy vai trò của cộng đồng địa phương trong bảo tồn và quảng bá di sản; nghiên cứu xây dựng nhân lực và chiến lược truyền thông dài hạn, lớp lang, xây dựng các tuyến bài chuyên sâu thay vì đưa tin ngắn hạn; đồng thời, tiếp tục tăng cường hợp tác, liên kết chặt chẽ giữa cơ quan báo chí với chính quyền địa phương, nhà nghiên cứu, DN và cộng đồng để đảm bảo thông tin đầy đủ, chính xác, đa chiều.

Việc xây dựng đô thị di sản cần thiết phải được đẩy mạnh trên các cơ quan báo chí Trung ương và địa phương, thậm chí quốc tế, để chuyển tải thông điệp mạnh mẽ, ấn tượng về cố đô Hoa Lư, để khi nhắc đến thương hiệu “đô thị di sản thiên niên kỷ”, mọi người đều nhận ra ngay đó là Cố đô Hoa Lư xưa, TP Hoa Lư hiện nay. Có thể nói, những thông tin trên báo chí đã, đang và sẽ tiếp tục đóng vai trò hết sức quan trọng trong việc phổ biến, giáo dục, phân tích, tham mưu, phản biện, định hướng tư tưởng, sự nhận thức của người dân; qua đó giúp người dân biết, hiểu, tin tưởng và hành động phù hợp với nhận thức của mỗi người. Đó chính là điều rất cần thiết khi thông qua báo chí để xây dựng thương hiệu, trong đó có thương hiệu đô thị di sản…

Phát huy giá trị di sản đô thị trong đời sống đương đại

Tại cuộc Toạ đàm, Nhà văn, Nhà báo Phong Điệp, Phó Vụ trưởng, Phó Trưởng ban Văn hóa - Xã hội, Báo Nhân Dân chia sẻ, Di sản đô thị không chỉ là những công trình cổ kính, mà còn bao gồm phong tục, tập quán, không gian sinh hoạt cộng đồng, và cả ký ức sống của cư dân qua nhiều thế hệ. Theo UNESCO, di sản đô thị là sự kết hợp giữa yếu tố vật thể như kiến trúc, cảnh quan, các khu phố cổ với yếu tố phi vật thể như lễ hội, nghề truyền thống, văn hóa ứng xử, tạo nên bản sắc riêng cho từng TP. Di sản đô thị không tồn tại tách biệt mà gắn liền với đời sống thường nhật của người dân, là nơi lưu giữ ký ức tập thể và phản ánh tiến trình lịch sử - xã hội của cộng đồng cư dân qua các thời kỳ.

Nhà văn, Nhà báo Phong Điệp, Phó Vụ trưởng, Phó Trưởng ban Văn hóa - Xã hội, Báo Nhân Dân, phát biểu tham luận Toạ đàm

Tại Việt Nam, những địa danh như phố cổ Hà Nội, đô thị cổ Hội An, cố đô Huế hay khu di tích Hoa Lư - nơi đã chứng kiến sự nghiệp dựng nước và giữ nước oai hùng của 12 năm triều Đinh (968 - 980), 29 năm triều Tiền Lê (980 - 1009) và đầu nhà Lý (1009 - 1010) - chính là minh chứng sống động cho chiều sâu lịch sử- văn hóa đô thị. Không chỉ mang ý nghĩa tinh thần, các di sản này còn là động lực thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội…

Cùng với việc kêu gọi sự vào cuộc của cơ quan chức năng thì báo chí cũng cần phát huy vai trò của cơ quan ngôn luận trong việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản đô thị. Bởi lẽ với thế mạnh về ngôn từ, hình ảnh và khả năng kết nối công chúng, báo chí truyền thông có thể kể lại những câu chuyện lịch sử - văn hóa một cách sống động, gần gũi. Không chỉ đơn thuần là phương tiện thông tin, báo chí còn truyền cảm hứng và dẫn dắt dư luận. Vai trò của báo chí càng trở nên cấp thiết khi những giá trị đô thị đang bị xâm lấn và ký ức tập thể đứng trước nguy cơ bị lãng quên.

Thực tế thời gian qua cho thấy, nhiều tuyến bài trên báo chí đã khai thác sâu về đời sống trong khu phố cổ, về những nghệ nhân gìn giữ nghề truyền thống, hay những câu chuyện di sản giữa lòng TP hiện đại. Những bài viết này không chỉ cung cấp thông tin mà còn khơi gợi cảm xúc, tạo ra sự đồng cảm, đặc biệt là từ phía người trẻ. Chính từ những dòng chữ, bức ảnh, thước phim được đăng tải, công chúng có thể hình dung rõ hơn về giá trị và vẻ đẹp của di sản đô thị, từ đó góp phần hình thành ý thức bảo tồn trong cộng đồng.

PGS.TS Nguyễn Ngọc Hà, Phó Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản phát biểu kết luận Toạ đàm

Báo chí cũng là một trong những lực lượng phản biện xã hội hiệu quả. Những bài viết điều tra, phân tích về tình trạng xuống cấp của các di sản, về các dự án xâm lấn không gian di sản, hay việc cải tạo làm biến dạng công trình cổ... đã tạo nên sức ép dư luận đáng kể, buộc các cơ quan quản lý phải xem xét lại chính sách hoặc đưa ra biện pháp khắc phục kịp thời. Vai trò giám sát này thể hiện rõ trách nhiệm xã hội của báo chí trong việc bảo vệ ký ức và bản sắc đô thị. Không chỉ dừng lại ở phản ánh, một số cơ quan báo chí còn chủ động tổ chức diễn đàn, tọa đàm, phỏng vấn chuyên gia để cùng kiến nghị chính sách phù hợp cho công tác bảo tồn.

Mặt khác, báo chí còn là nguồn cảm hứng để khơi gợi sáng tạo trong các ngành công nghiệp văn hóa. Các nhà làm phim, đạo diễn sân khấu, nhà thiết kế thời trang, họa sĩ... đều có thể bắt đầu ý tưởng từ một câu chuyện về ngôi nhà cổ, một phiên chợ truyền thống, hay một lễ hội dân gian được tái hiện thông qua báo chí. Từ đây, di sản vượt thoát khỏi khuôn khô "bảo tồn tĩnh" để trở thành nguồn lực mềm, tiếp tục sống và lan tỏa giá trị trong đời sống đương đại, Nhà báo Phong Điệp nhấn mạnh.

Phát biểu kết luận Toạ đàm, PGS.TS Nguyễn Ngọc Hà, Phó Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản ghi nhận những nội dung tham luận được trình bày tại cuộc Toạ đàm ngày hôm nay. Cuộc Toạ đàm “Phát huy truyền thống 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam Báo chí Ninh Bình vì mục tiêu thiên niên kỷ” đã thu hút hàng trăm đại biểu, nhà báo tham dự với nhiều nội dung tham luận sâu sắc, làm sáng tỏ những nội dung, vấn đề mà Ban tổ chức mong muốn, góp phần hiện thực hoá mục tiêu thiên niên kỷ của tỉnh Ninh Bình, để Ninh Bình trở thành một hình mẫu đô thị di sản của thế kỷ XXI.

Hơn trăm đại biểu, nhà báo tham dự tại buổi Toạ đàm

Một số hình ảnh tại Toạ đàm: