Báo chí đồng hành cùng sự nghiệp bảo vệ môi trường
Bảo vệ môi trường hiện nay là một nhiệm vụ có ý nghĩa chiến lược, đòi hỏi sự tham gia tích cực của toàn xã hội và toàn nhân loại. Để thực hiện hiệu quả công tác này, hoạt động truyền thông, đặc biệt là báo chí, đóng vai trò trung tâm trong việc nâng cao nhận thức cộng đồng và thúc đẩy hành động thiết thực vì môi trường.
Từ Nghị quyết số 41/NQ-TW ngày 15/11/2004 về bảo vệ môi trường trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, đã xác định: Việc đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức và trách nhiệm bảo vệ môi trường là giải pháp hàng đầu. Trong đó, đa dạng hóa các hình thức tuyên truyền, phổ biến chính sách, pháp luật và các thông tin về môi trường cho cộng đồng; đồng thời lên án nghiêm khắc đối với các hành vi vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường… tăng cường giáo dục đạo đức môi trường cho mọi tầng lớp Nhân dân. Điều này, một lần nữa đã được khẳng định trong Nghị quyết số 24-NQ/TW của Hội nghị Trung ương 7 khóa XI về chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu, tăng cường quản lý tài nguyên và bảo vệ môi trường; Nghị quyết số 35/NQ-CP của Chính phủ về một số vấn đề cấp bách trong lĩnh vực bảo vệ môi trường…
Trong những thập kỷ gần đây, lĩnh vực môi trường luôn nằm trong nhóm chủ đề nổi bật trên các phương tiện truyền thông báo chí. Nhiều sự kiện, từ thiên tai, biến đổi khí hậu, đến các chính sách, pháp luật mới ban hành, đều thu hút sự quan tâm lớn của báo chí và công chúng. Đáng chú ý, Việt Nam là một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề của biến đổi khí hậu, nhiều tỉnh, thành đã và đang phải đối mặt với ngập mặn, xâm nhập mặn; ô nhiễm không khí trầm trọng hơn tại các khu công nghiệp và đô thị lớn; diễn biến thời tiết, thiên tai ngày càng cực đoan, khó lường; do đó báo chí càng không thể đứng ngoài cuộc.
Lan tỏa tinh thần sống xanh từ góc nhìn pháp luật và báo chí
Báo Pháp luật Việt Nam có riêng một chuyên mục trên ấn phẩm điện tử, đồng thời liên tục bám sát các sự kiện môi trường quan trọng trong nước và quốc tế, để kịp thời đưa tin, phản ánh đến công chúng. Hàng loạt chuyên đề, tuyến đề tài, tin, bài đã được triển khai mạnh mẽ trên các ấn phẩm về các sự kiện như Giờ Trái đất, Ngày Môi trường thế giới, Ngày Đại dương thế giới…
Trong những năm qua, Báo Pháp luật Việt Nam cũng không ngừng theo sát và phản ánh trung thực các sự kiện môi trường mang tầm vóc toàn cầu. Từ các hội nghị thượng đỉnh về biến đổi khí hậu (COP) của Liên hợp quốc, hội nghị các bên về đa dạng sinh học, đại dương, cho đến các diễn đàn chuyên đề về năng lượng và phát triển bền vững, tờ báo đã thể hiện rõ vai trò của một cơ quan báo chí chủ lực trong việc truyền tải thông tin cập nhật, chính thống đến độc giả. Các xu hướng quốc tế như chuyển dịch năng lượng sạch, cắt giảm khí nhà kính, tiến tới mục tiêu phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) vào giữa thế kỷ, hay Thập kỷ Phục hồi Hệ sinh thái (2021 - 2030) của Liên hợp quốc đều được Báo Pháp luật Việt Nam bám sát và đưa tin đa chiều.
Bên cạnh đó, báo còn theo dõi sát sao các hiệp ước, cam kết quốc tế của Việt Nam như Thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu, Tuyên bố rừng và sử dụng đất Glasgow, hay việc Việt Nam tham gia Liên minh chuyển dịch năng lượng công bằng (JETP)… Những phân tích, bình luận sâu sắc của báo đã góp phần làm rõ vai trò và trách nhiệm của Việt Nam trong cộng đồng quốc tế, đồng thời nâng cao nhận thức của người dân về các vấn đề toàn cầu gắn với lợi ích phát triển bền vững của quốc gia.
| |
Báo chí khí hậu đóng vai trò quan trọng trong nỗ lực ứng phó với biến đổi khí hậu - một trong những cuộc khủng hoảng lớn nhất của thế kỷ này. (Ảnh: NOAA) |
Có thể thấy, Báo Pháp luật Việt Nam đang từng bước định hình một hướng đi rõ rệt trong mảng báo chí khí hậu - một xu thế gắn liền với dữ liệu khoa học và tính xác thực cao. Các bản tin, phóng sự chuyên đề về môi trường ngày càng dựa nhiều hơn vào số liệu từ những nguồn tin cậy như Ủy ban Liên chính phủ về biến đổi khí hậu (IPCC), Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO) và các cơ quan thống kê trong nước. Đơn cử, khi đưa tin về những chỉ số như nhiệt độ trung bình toàn cầu, mực nước biển dâng hay nồng độ khí CO2 trong khí quyển, các phóng viên của báo không chỉ cung cấp con số đơn thuần mà còn chú trọng việc diễn giải ngắn gọn, dễ hiểu, gần gũi với độc giả phổ thông. Qua đó, thông tin không chỉ chính xác về mặt khoa học mà còn mang tính cảnh báo và giáo dục cao, giúp công chúng nhận thức rõ hơn về mức độ nghiêm trọng và cấp thiết của khủng hoảng khí hậu hiện nay.
Một điểm đáng chú ý là Báo Pháp luật Việt Nam đã thể hiện rõ vai trò cầu nối giữa chính sách và thực tiễn, khi liên tục truyền tải các chủ trương, quy định pháp luật về môi trường đến với người dân một cách kịp thời, dễ hiểu và sát với cuộc sống. Những năm qua, Việt Nam đã ban hành hàng loạt văn bản quy phạm pháp luật quan trọng về môi trường, như Luật Bảo vệ môi trường 2020; Luật Tài nguyên, môi trường biển và hải đảo 2015; Luật Thủy lợi 2017; Luật Tài nguyên nước 2023; Luật Khí tượng thủy văn 2015; Luật Thuế bảo vệ môi trường 2020; Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả số 2010; Luật Đa dạng sinh học 2008; Luật Đê điều; Luật Phòng, chống thiên tai;….; cùng với nhiều nghị định, thông tư quy định chi tiết, hướng dẫn thực hiện pháp luật về môi trường. Nhờ vậy, Việt Nam đã cơ bản thiết lập được một hệ thống pháp luật chặt chẽ, đầy đủ, làm cơ sở pháp lý vững chắc cho việc triển khai các chính sách bảo vệ môi trường, giám sát và xử lý vi phạm. Hệ thống này không chỉ giúp các cơ quan quản lý có căn cứ rõ ràng để điều hành mà còn tạo điều kiện cho doanh nghiệp và người dân hiểu, thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ trong bảo vệ môi trường.
Không dừng lại ở việc phản ánh, Báo Pháp luật Việt Nam còn có vai trò phổ biến pháp luật một cách sinh động và gần gũi. Những nội dung pháp lý khô khan được tái hiện rõ ràng, dễ tiếp cận, giúp người dân không chỉ nắm rõ quyền lợi và trách nhiệm của mình mà còn nâng cao được năng lực giám sát và phản biện tại cơ sở. Ngoài ra, Báo còn đóng vai trò phản biện xã hội, biểu dương những tập thể, cá nhân có sáng kiến, hành động thiết thực trong công cuộc bảo vệ môi trường; phổ biến các kết quả nghiên cứu khoa học, kịch bản biến đổi khí hậu và giải pháp thích ứng, thúc đẩy kinh tế tuần hoàn và phát triển bền vững…
Đạo đức báo chí trong tòa soạn xanh
Trong bối cảnh môi trường toàn cầu ngày càng chịu áp lực nặng nề từ biến đổi khí hậu, quá trình đô thị hóa nhanh chóng và khai thác tài nguyên thiếu bền vững, vai trò của báo chí nói chung, Báo Pháp luật Việt Nam nói riêng, càng trở nên thiết yếu. Thực tiễn cho thấy, dù còn đối mặt với không ít thách thức như thiếu kinh phí chuyên biệt cho mảng môi trường, áp lực thương mại và giới hạn chuyên môn, nhưng đội ngũ nhà báo, phóng viên vẫn nỗ lực bám sát thực tiễn, vượt qua khó khăn để mang đến cho công chúng những thông tin có chiều sâu, phản ánh đúng thực trạng và định hướng hành động tích cực. Theo đó, đạo đức báo chí đề cao tính trung thực, khách quan, là nền tảng vững chắc để xây dựng niềm tin dư luận.
Không chỉ dừng lại ở nội dung, xu hướng làm báo xanh còn đang lan tỏa đến quy trình vận hành. Từ việc giảm thiểu sử dụng giấy, đẩy mạnh chuyển đổi số, tổ chức họp báo trực tuyến đến ưu tiên dùng máy chủ tiết kiệm điện…, các tòa soạn môi trường như Báo Pháp luật Việt Nam đang từng bước thực hành “nói đi đôi với làm”, thể hiện trách nhiệm xã hội, đồng thời góp phần xây dựng hình ảnh một nền báo chí hiện đại, bền vững và đáng tin cậy.
Tòa soạn xanh không chỉ là mô hình vận hành “xanh hóa” nội bộ, mà còn là biểu tượng cho tinh thần báo chí có trách nhiệm, đặt sứ mệnh bảo vệ môi trường lên hàng đầu. Khi gắn kết đạo đức báo chí với sứ mệnh tuyên truyền bảo vệ môi trường, báo chí không chỉ truyền tải thông tin mà còn thúc đẩy hành động, giám sát việc thực thi pháp luật và kiến tạo phong trào sống xanh trong cộng đồng. Trước những thách thức như biến đổi khí hậu, ô nhiễm đa dạng, khai thác tài nguyên quá mức, tòa soạn xanh chính là nhịp cầu vững chắc, kết nối chính sách - chuyên gia - doanh nghiệp - người dân, hướng đến mục tiêu phát triển bền vững và tương lai xanh cho Việt Nam và thế giới.
Năm 2024, Báo Pháp luật Việt Nam đã vinh dự nhận Giải B Giải Báo chí tài nguyên và môi trường lần thứ VII với loạt bài “Tín chỉ carbon - Bước tiến tới tương lai”. Loạt tác phẩm đã nỗ lực khắc họa toàn diện bức tranh về tín chỉ carbon - một công cụ chiến lược trong giảm phát thải khí nhà kính, thúc đẩy kinh tế xanh và hướng tới phát triển bền vững tại Việt Nam.