“Bóc tách” rõ hơn giữa giải quyết con nuôi trong nước và nước ngoài
Báo cáo tại cuộc họp, Cục trưởng Cục Con nuôi Nguyễn Thị Hảo cho biết, Nghị định 19 đã qua 7 năm thực hiện nên đã bộc lộ một số hạn chế, vướng mắc nhất định, đòi hỏi phải được sửa đổi, bổ sung cho phù hợp với thực tiễn. Điều này càng cần thiết hơn vì Luật Nuôi con nuôi được ban hành trước thời điểm Việt Nam tham gia Công ước La Hay năm 1993, dẫn đến có quy định chưa thống nhất với nguyên tắc của Công ước.
Với mong muốn tạo thuận lợi và đơn giản trong việc tìm kiếm gia đình thay thế cho trẻ em thì một quy định đang được nghiên cứu sửa đổi, bổ sung là vấn đề chỉ định cơ sở trợ giúp xã hội cho trẻ em làm con nuôi nước ngoài. Điều 11 Nghị định 19 nêu rằng cơ sở trợ giúp xã hội được cho trẻ em làm con nuôi nước ngoài là cơ sở được UBND cấp tỉnh chỉ định. Đây là quy định được ban hành nhằm tạo điều kiện quản lý tốt hơn việc giải quyết cho trẻ làm con nuôi nước ngoài, phòng tránh hiện tượng lợi dụng cho trẻ làm con nuôi nước ngoài để trục lợi.
Tuy nhiên, việc thực hiện quy định lại gây khó khăn cho công tác giải quyết nuôi con nuôi vì tạo ra sự phân biệt giữa cơ sở trợ giúp xã hội được chỉ định và không được chỉ định. Nhiều cơ sở trợ giúp xã hội không được chỉ định nên không thực hiện việc tìm gia đình thay thế trong nước ở cấp tỉnh và trên toàn quốc theo Điều 15 của Luật. Hệ quả là những trẻ em sống ở các cơ sở trợ giúp đó không có cơ hội được nhận làm con nuôi. Trên cơ sở này, Cục Con nuôi đề xuất bãi bỏ quy định bắt buộc chỉ định cơ sở trợ giúp xã hội cho trẻ em làm con nuôi nước ngoài, thay thế bằng quy định đầy đủ và chặt chẽ hơn các điều kiện, yêu cầu để cơ sở trợ giúp xã hội được cho trẻ làm con nuôi nước ngoài và giao cho cơ quan chủ quản phê duyệt, quản lý danh sách các cơ sở đó.
Bàn về định hướng này, cũng có ý kiến băn khoăn liệu việc bãi bỏ quy định trên có thực sự sẽ giúp tăng cường giải quyết con nuôi trong nước hay đơn thuần chỉ là “mở cửa” cho các cơ sở trợ giúp xã hội. Thứ trưởng Nguyễn Khánh Ngọc thì nhận định, việc sửa đổi Nghị định theo hướng thúc đẩy giải quyết con nuôi trong nước chưa thật nổi bật, cần “bóc tách” rõ ràng hơn nữa để giải quyết con nuôi nước ngoài chỉ là giải pháp cuối cùng khi không thể tìm được gia đình thay thế cho trẻ ở trong nước.
Đơn giản hóa nhiều thủ tục trong lĩnh vực con nuôi
Để đáp ứng mục tiêu đơn giản hóa việc giải quyết nuôi con nuôi, theo lãnh đạo Cục Con nuôi, Cục đã dự kiến nhiều quy định cần sửa đổi, bổ sung theo phương án đơn giản hóa thủ tục hành chính, giấy tờ công dân. Đặc biệt là vừa qua, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 199/QĐ-TTg về phương án đơn giản hóa đối với nhóm thủ tục hành chính, quy định liên quan đến lý lịch tư pháp và yêu cầu nộp bản sao giấy tờ có công chứng, chứng thực. Theo Quyết định số 199, lĩnh vực nuôi con nuôi có 4 thủ tục hành chính cần phải sửa đổi. Trong đó có thủ tục cấp giấy phép hoạt động của tổ chức con nuôi nước ngoài tại Việt Nam và thủ tục giải quyết việc công dân Việt Nam thường trú ở khu vực biên giới nhận trẻ em của nước láng giềng cư trú ở khu vực biên giới làm con nuôi thuộc phạm vi điều chỉnh của Nghị định số 19. Hiện nay, một số quy định của Nghị định số 19 liên quan đến 2 thủ tục này chưa phù hợp với phương án đơn giản hóa thủ tục hành chính, giấy tờ công dân trong Quyết định số 199.
Từ đó, Cục Con nuôi đề xuất bãi bỏ yêu cầu nộp bản sao văn bản, chứng chỉ về trình độ chuyên môn của người đứng đầu tổ chức con nuôi nước ngoài. Đồng thời, sửa đổi quy định về việc nộp hồ sơ, theo đó sẽ cho phép công dân lựa chọn bản sao từ sổ gốc hoặc bản sao và xuất trình bản chính để đối chiếu hoặc bản sao có chứng thực (trường hợp nộp hồ sơ trực tiếp); nộp bản sao có chứng thực (trường hợp nộp qua đường bưu điện) đối với giấy chứng nhận kết hôn (trường hợp vợ chồng nhận con nuôi) để bảo đảm phù hợp với phương án đơn giản hóa đối với nhóm thủ tục hành chính, quy định liên quan đến lý lịch tư pháp và yêu cầu nộp bản sao giấy tờ có công chứng, chứng thực được phê duyệt tại Quyết định số 199/QĐ-TTg.
Thứ trưởng Nguyễn Khánh Ngọc cũng cho rằng thủ tục hành chính hiện đang có nhiều điểm vướng. Vì vậy, Thứ trưởng yêu cầu, quy định về thủ tục hành chính tới đây phải hướng vào trẻ em và gia đình có nhu cầu tìm trẻ em, làm sao để thông tin về trẻ được công khai, minh bạch, gia đình có nhu cầu dễ dàng tiếp cận. Bên cạnh đó, theo Thứ trưởng, phải tối đa hóa ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác giải quyết con nuôi.
