Có thể làm tăng khoảng cách giàu nghèo.
Đối với thuế suất phổ thông, cơ quan soạn thảo đề xuất tăng thuế từ 5% lên 6% và tăng thuế từ 10% lên 12% đối với các loại hàng hoá, dịch vụ tương ứng, trong văn bản gửi Bộ Tài chính, VCCI cho rằng, đây là một sự thay đổi chính sách rất lớn, tuy nhiên lại chưa được đánh giá một cách đầy đủ trong tờ trình. Tờ trình mới chỉ đề cập đến tác động tăng thu ngân sách chứ chưa đề cập đến các tác động khác về kinh tế, xã hội của việc tăng thuế này.
Về mặt xã hội, theo ý kiến của nhiều chuyên gia, thuế GTGT là loại thuế luỹ thoái đánh vào tiêu dùng. Mặc dù tăng cùng một mức thuế suất, nhưng người có thu nhập thấp lại chịu tác động lớn hơn do tỷ lệ chi tiêu cho tiêu dùng trên tổng thu nhập của người có thu nhập thấp cao hơn người có thu nhập cao. Như vậy, xét về tác động xã hội, việc tăng thuế GTGT có thể làm tăng khoảng cách giàu nghèo, gây khó khăn hơn cho các hoạt động xoá đói giảm nghèo và có thể kéo theo nhiều hệ luỵ xã hội khác.
Về mặt kinh tế, việc tăng thuế GTGT sẽ tác động tiêu cực đến nền kinh tế và sức cạnh tranh của các doanh nghiệp Việt Nam. Tăng thuế GTGT vừa tạo ra chi phí đẩy, vừa giảm sức cầu của nền kinh tế, từ đó ảnh hưởng rất lớn đến các mục tiêu vĩ mô mà Chính phủ đề ra.
Lo ngại chi tiêu thuế có thể kéo theo lạm phát
Tổng hợp ý kiến của các chuyên gia và doanh nghiệp, VCCI đưa ra một loạt lập luận để từ đó kiến nghị Bộ Tài chính cần cân nhắc một số hệ quả của chính sách tăng thuế GTGT.
Thứ nhất, chi phí thuế tăng có thể sẽ làm giảm tốc độ tăng trưởng kinh tế, bởi, trong bối cảnh tốc độ tăng trưởng kinh tế của Việt Nam đang có dấu hiệu suy giảm trong những năm trở lại đây thì việc tăng thuế sẽ càng làm trầm trọng thêm thực trạng này. Theo một đánh giá của Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương, với mô hình phát triển như hiện nay, tốc độ tăng trưởng kinh tế của Việt Nam sẽ suy giảm ở mức 1% sau mỗi thập kỷ, và tác động của việc tăng thuế sẽ đẩy nhanh hơn mức suy giảm này.
Thứ hai, trong 3 nhóm doanh nghiệp (quốc doanh, dân doanh trong nước và FDI) thì các doanh nghiệp dân doanh trong nước sẽ chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của việc tăng thuế GTGT. Các doanh nghiệp FDI hiện nay tập trung nhiều vào việc sản xuất hàng xuất khẩu, không chịu thuế GTGT. Các doanh nghiệp nhà nước mặc dù cũng phải nộp thuế nhiều hơn nhưng sau đó có thể được thụ hưởng từ các khoản chi đầu tư tăng thêm có được từ tiền tăng thuế. “Điều này có thể ảnh hưởng đến mục tiêu phát triển kinh tế tư nhân đặt ra tại Đại hội Đảng XII” – VCCI nhận định.
Thứ ba, việc tăng thuế còn có nguy cơ ảnh hưởng đến năng lực tạo việc làm của nền kinh tế Việt Nam. Mỗi năm, Việt Nam có trên dưới 1 triệu người bước vào độ tuổi lao động. Trong 3 thành phần kinh tế, các doanh nghiệp tư nhân trong nước có khả năng tạo việc làm tốt nhất trên mỗi đồng vốn đầu tư. Do đó, tiếp theo việc doanh nghiệp tư nhân chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của tăng thuế GTGT, năng lực tạo việc làm của nền kinh tế Việt Nam cũng sẽ bị ảnh hưởng.
Thứ tư, tác động lạm phát đã được Bộ Tài chính tính toán và được coi là không lớn, chỉ làm tăng CPI một lần trong khoảng 0,06%-0,39%. Do không nắm rõ phương pháp nghiên cứu nên khó có thể bình luận sâu hơn về tác động này. Mặc dù vậy, theo ý kiến một số chuyên gia mà VCCI tiếp nhận được, đây là tác động trong điều kiện giả định là các yếu tố khác không đổi, trong đó có chi ngân sách. Nói cách khác, nếu việc tăng thuế và số tiền thu được tăng thêm (ước đoán 70.000 tỷ đồng) được giữ lại trong ngân sách, không làm tăng chi ngân sách thì mức tăng CPI như thế là phù hợp.
“Tuy nhiên, Nhà nước không thể thu thêm thuế rồi để đó, mà sẽ sử dụng tiền thuế này để chi tiêu công. Việc Nhà nước sử dụng những đồng tiền thuế này chi tiêu như thế nào có thể sẽ kéo theo lạm phát” – văn bản của VCCI bày tỏ. Vì thế, VCCI đề nghị cơ quan soạn thảo hết sức cân nhắc việc tăng thuế GTGT như đề xuất trong dự án luật.
