Tạo khóa bảo vệ trang cá nhân
Lê Thu Huyền (18 tuổi, sinh sống ở Hà Nội) cho biết, Huyền sử dụng mạng xã hội từ năm học cấp II nhưng gần như không đăng bất cứ thông tin cá nhân nào trên trang Facebook cá nhân. Huyền chia sẻ trên mạng xã hội chỉ kết bạn với gia đình, bạn bè và thầy, cô giáo. Huyền kể: “Thời điểm mới dùng mạng xã hội, em rất tò mò, hay đăng một vài bức ảnh cá nhân và tương tác, trò chuyện với một số người lạ trên mạng. Sau một thời gian, em thường nhận những lời “gạ gẫm” xin số điện thoại, địa chỉ nhà”. Huyền trò chuyện với bố mẹ, nhận được lời khuyên nên bảo vệ các thông tin cá nhân, hạn chế trò chuyện với người lạ. Sau khi Facebook có tính năng bảo vệ trang cá nhân, Huyền lập tức khóa lại để bảo đảm an toàn khi sử dụng mạng xã hội.
Huyền chia sẻ: “Các thầy cô trên trường thường có những buổi dạy ngoài giờ về cách bảo đảm an toàn khi sử dụng Internet. Vì vậy, trước năm 18 tuổi, khi chưa có nhiều va chạm xã hội, em chủ động cài đặt bảo vệ quyền riêng tư cho trang cá nhân của mình”.
Không chỉ trẻ dưới tuổi vị thành niên, hiện nay, ngay cả người trẻ đã đi làm cũng chọn cách hạn chế đăng thông tin hoặc khóa bảo vệ các trang cá nhân để bảo đảm an toàn cho bản thân. Phương Anh (24 tuổi, sinh sống ở Đà Nẵng) cho biết, cô có cuộc sống “sôi động” trên các trang mạng xã hội như Facebook, Instagram, Zalo… Nhờ có ngoại hình xinh xắn, đáng yêu, Phương Anh có rất nhiều bạn bè qua mạng xã hội. Tuy nhiên, sau một thời gian sử dụng, cô nhận được hàng loạt tin nhắn tố “lừa tình” qua mạng.
Khi trò chuyện với các “nạn nhân”, Phương Anh mới biết đã có người đánh cắp hình ảnh cá nhân của cô để đi lừa tiền, lừa tình người khác. Để giải quyết những rắc rối cho bản thân, Phương Anh phải nhờ đến sự hỗ trợ từ luật sư. Cô nói: “Sau khi mọi việc được giải quyết, tôi lập tức khóa các trang mạng cá nhân, để chế độ riêng tư và không nhận những lời mời kết bạn lạ”.
Thực tế, dữ liệu trở thành loại tài nguyên giá trị trong kỷ nguyên số, thậm chí được ví von như nguồn dầu mỏ đặc biệt trong nền kinh tế số. Thế nhưng dữ liệu này, trong đó có dữ liệu cá nhân, liên tục bị lợi dụng, trở thành “món hàng” để mua bán.
Rất có thể những thông tin cá nhân của nhiều người như tên tuổi, khuôn mặt, ngày sinh… đang bị sử dụng bởi một tài khoản ảo trò chơi, đánh bạc, cá độ online… Hay "tự dưng" các số lạ gọi tới tấp chào bán sản phẩm, sử dụng dịch vụ gì đó, thậm chí liên quan tới một vụ việc đang bị điều tra mà mình chẳng liên quan.
Theo dữ liệu của Bộ Công an, 2/3 dân số Việt Nam, tương ứng với trên 68 triệu người đang bị chia sẻ dữ liệu cá nhân trên không gian mạng với nhiều hình thức, mức độ khác nhau. Có đến 1.300 GB dữ liệu cá nhân người Việt bị mua bán trên mạng.
 |
Nhiều người trẻ lựa chọn sống “kín tiếng” trên mạng xã hội để bảo đảm an toàn cho bản thân. (Nguồn: PV) |
Thực tế, hiện nay, số lượng người trẻ sử dụng mạng xã hội trên Internet rất nhiều. Có một bộ phận không nhỏ thanh, thiếu niên từng bị đánh cắp thông tin, gặp nguy hiểm trên không gian ảo. Vì vậy, để bảo vệ thông tin cá nhân, nhiều người trẻ đã hạn chế đăng hình ảnh, chia sẻ trên các ứng dụng như Zalo, Facebook, Instagram… để tránh bị kẻ xấu theo dõi, lợi dụng.
Một số khảo sát gần đây cho thấy, người trẻ đang có xu hướng “chán ghét” các trang mạng xã hội hơn. Lấy ví dụ khảo sát cách đây ba năm của ngân hàng đầu tư Piper Sandler, Mỹ cho thấy, Instagram đang mất dần sức hấp dẫn với các thế hệ tiếp theo. Chỉ 22% người được hỏi trong độ tuổi từ 7 đến 22 coi đây là ứng dụng yêu thích. Giảm 9%, so với cùng kỳ năm 2020.
Ngoài Instagram, các ứng dụng từng được Gen Z (nhóm người sinh năm 1997 đến 2012) ưa chuộng, giờ đây cũng trở nên nhạt nhẽo. Cuộc thăm dò của Tallo tháng 12/2021 phát hiện chỉ còn 4% số người trẻ thường xuyên dùng Facebook. Trong khi tỷ lệ này ở Twitter là 2%.
Để hạn chế sự ảnh hưởng của mạng xã hội đến với cuộc sống, nhiều người trẻ đã theo trào lưu như “tối giản kỹ thuật”. Đây là một thuật ngữ của giáo sư khoa học máy tính Cal Newport đề cập vào năm 2019, lối sống này đã được người trẻ khắp thế giới đón nhận. Chẳng hạn, một số thanh niên đã đã và tìm đến “công nghệ quá khứ”, như sử dụng điện thoại “cục gạch”, tiền mặt, thẻ ngân hàng thay cho thanh toán kỹ thuật số.
Học cách dùng mạng xã hội an toàn
Kết quả nghiên cứu của Incogni đã cho thấy sự phân hóa rõ rệt về mức độ bảo vệ quyền riêng tư giữa các nền tảng truyền thông xã hội hàng đầu. Trong đó, Facebook nổi lên như một nền tảng mạng xã hội có nhiều hoạt động xâm phạm quyền riêng tư của người dùng nhất trong số 15 nền tảng được đánh giá, với số điểm cao nhất lên tới 18,98/20.
Các nền tảng mạng xã hội có mức độ xâm phạm quyền riêng tư của người dùng cao tiếp theo sau Facebook bao gồm: Messenger (16,51/20 điểm), LinkedIn (16,13/20 điểm), Instagram (15,84/20 điểm), X (15,20/20 điểm), TikTok (14,25/20 điểm), Youtube (13,64/20 điểm).
Điều đáng báo động nhất là nhiều nền tảng mạng xã hội vẫn tiếp tục lưu trữ dữ liệu của người dùng trong thời gian dài sau khi họ đã xóa tài khoản. Nghiên cứu của Incogni cho thấy, Facebook, Instagram, Messenger, YouTube và Discord đều giữ lại dữ liệu trong tối đa 180 ngày.
 |
Sử dụng mạng xã hội an toàn giúp người trẻ hạn chế những rủi ro bị lộ thông tin. (Ảnh minh họa - Nguồn: Trí Thức VN) |
Chia sẻ với phóng viên Báo Pháp luật Việt Nam, chuyên gia IT Bùi Xuân Nhân Trí (làm việc tại một công ty công nghệ ở Hà Nội) cho biết, các thuật toán trên trang mạng xã hội đang tổng hợp và thu thập rất nhiều dữ liệu cá nhân của mỗi người. Lấy ví dụ, không cần vào profile một người mà chỉ cần phân tích 68 like trên Facebook là xác định được màu da (tỷ lệ chính xác 95%), xu hướng tình dục thẳng hay đồng tính (88%) và xu hướng chính trị (85%). Với 100 likes, có thể biết IQ, tôn giáo và có nghiện một thứ gì đó hay không. Với 1.000 likes có thể biết cha mẹ đối tượng có ly dị trước tuổi trưởng thành hay không. Bạn like càng nhiều, viết càng nhiều, bạn càng dễ bị bắt bài.
Để bảo đảm an toàn khi sử dụng mạng xã hội, việc đầu tiên tránh để trang cá nhân ở chế độ công khai các thông tin riêng tư như số điện thoại, địa chỉ nhà, nơi làm việc… Nguồn ảnh cá nhân cũng nên để ở chế độ bạn bè, ảnh đại diện cần cài đặt cơ chế bảo vệ, hạn chế việc kẻ xấu lấy ảnh chính chủ sử dụng vào mục đích xấu.
Ngoài ra, việc chia sẻ địa điểm trên mạng xã hội cũng gián tiếp gây mất an toàn cho người sử dụng. Lấy ví dụ, những địa điểm thường xuyên chúng ta ghé thăm như trường học, cơ quan, quán ăn… Đặc biệt, trong thời gian đi du lịch, nghỉ dưỡng không nên chia sẻ ảnh, địa điểm nơi nghỉ ở chế độ công khai, đề phòng kẻ trộm lợi dụng sơ hở đột nhập vào nhà. Ngoài ra, khi chia sẻ ảnh, video của bạn bè, người thân trong gia đình nên hỏi ý kiến của chính chủ, bảo đảm có được sự đồng ý của họ trước khi chia sẻ về hoạt động ấy.
Bên cạnh đó, người dùng các trang mạng xã hội cần sử dụng mật khẩu đủ mạnh cho mỗi tài khoản đăng nhập. Vì một trong những cách dễ nhất để “tin tặc” đánh cắp thông tin hàng loạt là thăm dò đăng nhập bằng cách kết hợp tên người dùng và mật khẩu từ một nguồn và thử các kết hợp tương tự như vậy cho các ứng dụng khác. Đối với điện thoại thông minh, để bảo vệ thông tin cá nhân, người dùng nên sử dụng Passcode bất cứ nơi nào có thể, ngay cả khi nó là tùy chọn. Lấy ví dụ, nhiều điện thoại thông minh cung cấp mã PIN bốn chữ số theo mặc định. Đừng theo thiết lập đó, hãy sử dụng xác thực sinh trắc học khi có thể và thiết lập một Passcode mạnh.
Cuối cùng, khi truy cập tài khoản truyền thông xã hội hoặc thực hiện mua hàng trực tuyến, người dùng sẽ sử dụng trình duyệt để kết nối với web. Tất cả các trình duyệt web đó đã lưu lại dấu vết để theo dõi chi tiết hoạt động trực tuyến của bạn, thông tin ẩn trong lịch sử trình duyệt Web có thể trỏ đến đến địa chỉ nhà, thông tin gia đình và một số dữ liệu cá nhân khác. “Tin tặc” có thể nắm giữ thông tin này dễ dàng. Để bảo vệ tốt hơn thông tin có thể ẩn trong lịch sử web của người dùng, hãy nhớ xóa cookie trình duyệt và xóa lịch sử trình duyệt của người dùng một cách thường xuyên.
